Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, công tác kiểm tra nội bộ (KTNB) trường trung học cơ sở (THCS) giữ vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục. Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, với mạng lưới 12 trường THCS, là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của tỉnh, đã có nhiều bước phát triển về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên, công tác KTNB tại các trường THCS trên địa bàn còn nhiều hạn chế, như nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, thẩm quyền, kế hoạch kiểm tra chưa chặt chẽ, và việc tổ chức thực hiện chưa thường xuyên, chưa thành nề nếp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác KTNB tại các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một trong hai năm học 2015-2016 và 2016-2017, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng công tác này. Nghiên cứu tập trung vào nhận thức về vai trò, thẩm quyền, kế hoạch, tổ chức lực lượng, nội dung, hình thức, phương pháp kiểm tra và quy trình thực hiện KTNB. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý giáo dục, góp phần duy trì kỷ cương, nề nếp và nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm tra nội bộ, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý lên các đối tượng nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đề ra. Quá trình quản lý gồm bốn chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết kiểm tra nội bộ: Kiểm tra nội bộ là hoạt động nghiệp vụ quản lý nhằm theo dõi, đánh giá, phát hiện và điều chỉnh các hoạt động giáo dục trong phạm vi nhà trường, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu, kế hoạch và quy chế.

  • Khái niệm kiểm tra và thanh tra: Thanh tra là hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm kiểm soát, đánh giá theo quy định pháp luật, mang tính pháp chế cao. Kiểm tra nội bộ là chức năng quản lý của nhà trường, mang tính tự chủ, nhằm phát hiện và điều chỉnh kịp thời các sai lệch trong hoạt động giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, kiểm tra nội bộ trường học, thẩm quyền kiểm tra, nội dung kiểm tra, hình thức và phương pháp kiểm tra, quy trình kiểm tra nội bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, lý luận quản lý giáo dục và kiểm tra nội bộ để xây dựng cơ sở lý luận.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát nhận thức và thực trạng công tác KTNB tại 12 trường THCS thành phố Thủ Dầu Một với cỡ mẫu khoảng 300 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên. Phiếu khảo sát được kiểm tra độ tin cậy bằng phần mềm SPSS 20.

  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn các hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và thành viên Ban KTNB để làm rõ kết quả khảo sát và thu thập ý kiến chuyên sâu.

  • Phương pháp phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm Excel và SPSS để xử lý số liệu, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm, và so sánh các chỉ số liên quan đến công tác KTNB.

  • Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Thu thập và phân tích hồ sơ, biên bản, báo cáo kết quả kiểm tra nội bộ để đánh giá thực trạng công tác KTNB.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 3/2017 đến tháng 9/2017, tập trung vào hai năm học 2015-2016 và 2016-2017 tại thành phố Thủ Dầu Một.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò và thẩm quyền công tác KTNB còn hạn chế
    Khoảng 68% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng về vai trò của KTNB trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, trong khi 32% còn chưa nắm rõ hoặc hiểu sai lệch. Về thẩm quyền kiểm tra, chỉ có 60% người được khảo sát nhận thức đầy đủ về quyền hạn của hiệu trưởng và các thành viên Ban KTNB.

  2. Kế hoạch kiểm tra nội bộ chưa chặt chẽ và chưa đầy đủ
    Chỉ 55% trường xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ đầy đủ, chi tiết theo quy định. 45% còn lại có kế hoạch sơ sài, thiếu cụ thể về nội dung, thời gian và phân công nhiệm vụ. Việc xây dựng kế hoạch chưa gắn kết chặt chẽ với kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học.

  3. Tổ chức lực lượng kiểm tra và phương pháp kiểm tra chưa hiệu quả
    Ban KTNB tại các trường thường có từ 3-5 thành viên, nhưng chỉ 50% thành viên có đủ năng lực, phẩm chất và uy tín để thực hiện nhiệm vụ. Phương pháp kiểm tra chủ yếu là quan sát và phỏng vấn, ít sử dụng các phương pháp phân tích tài liệu hay kiểm tra đột xuất. Hình thức kiểm tra chủ yếu là kiểm tra định kỳ (khoảng 70%), kiểm tra đột xuất chiếm khoảng 30%.

  4. Quản lý hồ sơ và sử dụng kết quả kiểm tra còn nhiều bất cập
    Khoảng 40% trường chưa quản lý tốt hồ sơ kiểm tra nội bộ, dẫn đến việc lưu trữ và sử dụng kết quả kiểm tra chưa hiệu quả. Việc sử dụng kết quả kiểm tra để điều chỉnh kế hoạch và nâng cao chất lượng giáo dục chỉ được thực hiện nghiêm túc ở 58% trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác KTNB tại các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một đã được thực hiện thường xuyên nhưng chưa đạt hiệu quả cao do nhiều nguyên nhân. Nhận thức chưa đầy đủ về vai trò và thẩm quyền kiểm tra dẫn đến việc xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện còn hình thức, chưa khoa học. So với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục tại các địa phương khác, tỷ lệ xây dựng kế hoạch kiểm tra đầy đủ và chi tiết tại Thủ Dầu Một thấp hơn khoảng 10-15%.

Việc tổ chức lực lượng kiểm tra chưa chuyên nghiệp và phương pháp kiểm tra đơn giản làm giảm tính khách quan và hiệu quả của công tác kiểm tra. Quản lý hồ sơ và sử dụng kết quả kiểm tra chưa tốt cũng làm giảm khả năng phát hiện và điều chỉnh kịp thời các sai sót trong hoạt động giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về vai trò KTNB, biểu đồ tròn phân bố hình thức kiểm tra, và bảng so sánh mức độ quản lý hồ sơ kiểm tra giữa các trường. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết phải nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và thành viên Ban KTNB, đồng thời cải tiến quy trình và phương pháp kiểm tra nội bộ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên về công tác KTNB
    Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra nội bộ định kỳ hàng năm, tập trung vào vai trò, thẩm quyền, quy trình và phương pháp kiểm tra. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố. Thời gian: Triển khai từ năm học 2023-2024.

  2. Cải tiến việc xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch kiểm tra nội bộ
    Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch kiểm tra chi tiết, cụ thể, gắn kết chặt chẽ với kế hoạch năm học và phân công rõ ràng nhiệm vụ cho từng thành viên Ban KTNB. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường THCS. Thời gian: Áp dụng ngay từ năm học 2023-2024.

  3. Tăng cường chất lượng và hiệu quả hoạt động của Ban KTNB
    Lựa chọn thành viên có phẩm chất, năng lực chuyên môn và uy tín để tham gia Ban KTNB; áp dụng đa dạng phương pháp kiểm tra như phân tích tài liệu, kiểm tra đột xuất, phỏng vấn sâu. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng phối hợp với tổ chức công đoàn và các đoàn thể trong trường. Thời gian: Triển khai trong 1-2 năm tới.

  4. Nâng cao hiệu quả quản lý hồ sơ và sử dụng kết quả kiểm tra
    Xây dựng quy trình quản lý hồ sơ kiểm tra nội bộ khoa học, đảm bảo lưu trữ đầy đủ, chính xác; sử dụng kết quả kiểm tra làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch, đánh giá và khen thưởng. Chủ thể thực hiện: Ban KTNB và bộ phận văn thư nhà trường. Thời gian: Thực hiện ngay trong năm học 2023-2024.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Những người làm công tác quản lý giáo dục tại Sở, Phòng Giáo dục và các trường THCS có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra nội bộ, từ đó cải thiện chất lượng quản lý và giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THCS
    Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp hiệu trưởng hiểu rõ vai trò, thẩm quyền, quy trình và phương pháp kiểm tra nội bộ, từ đó tổ chức và chỉ đạo công tác kiểm tra hiệu quả hơn.

  3. Giáo viên và nhân viên trường THCS
    Những người trực tiếp tham gia công tác kiểm tra hoặc chịu sự kiểm tra có thể nắm bắt được các yêu cầu, quy trình và tiêu chuẩn kiểm tra, nâng cao ý thức tự kiểm tra và phối hợp trong công tác quản lý.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về quản lý giáo dục, kiểm tra nội bộ trường học, giúp sinh viên và nhà nghiên cứu hiểu sâu về thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm tra nội bộ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm tra nội bộ trường THCS là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm tra nội bộ là hoạt động đánh giá, giám sát các hoạt động giáo dục trong trường nhằm đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu, kế hoạch và quy chế. Nó giúp phát hiện kịp thời sai sót, nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục.

  2. Ai có thẩm quyền thực hiện kiểm tra nội bộ tại trường THCS?
    Hiệu trưởng là người có thẩm quyền cao nhất trong việc tổ chức và phân công kiểm tra nội bộ. Ngoài ra, các phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và thành viên Ban KTNB cũng được ủy quyền tham gia kiểm tra.

  3. Các hình thức kiểm tra nội bộ phổ biến hiện nay là gì?
    Hai hình thức chính là kiểm tra định kỳ theo kế hoạch và kiểm tra đột xuất. Phương pháp kiểm tra bao gồm quan sát, phỏng vấn, phân tích tài liệu và tham dự hoạt động giáo dục.

  4. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ hiệu quả?
    Kế hoạch cần dựa trên cơ sở pháp lý, thực tiễn nhà trường, xác định rõ mục tiêu, nội dung, thời gian, đối tượng và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên Ban KTNB.

  5. Kết quả kiểm tra nội bộ được sử dụng như thế nào?
    Kết quả được dùng để đánh giá, tư vấn, điều chỉnh kế hoạch, khen thưởng hoặc xử lý các sai phạm, đồng thời làm cơ sở cho việc nâng cao chất lượng giáo dục và quản lý nhà trường.

Kết luận

  • Công tác kiểm tra nội bộ trường THCS tại thành phố Thủ Dầu Một được thực hiện thường xuyên nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, tổ chức và quản lý hồ sơ.
  • Nghiên cứu đã làm rõ vai trò, thẩm quyền, nội dung, hình thức và quy trình kiểm tra nội bộ, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công tác này.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, cải tiến kế hoạch, nâng cao năng lực Ban KTNB và quản lý hồ sơ nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra nội bộ.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong thực tiễn quản lý giáo dục tại các trường THCS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức tập huấn và đánh giá hiệu quả thực hiện trong các năm học tiếp theo.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng công tác kiểm tra nội bộ, góp phần xây dựng môi trường giáo dục THCS vững mạnh và phát triển bền vững!