I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Chương này tập trung vào việc phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của việc rèn luyện kỹ năng hệ thống hóa kiến thức (HTHKT) trong dạy học phần Sinh học vi sinh vật (SH 10 THPT). Tác giả đã tổng quan các nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam về vấn đề này, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng HTHKT trong giáo dục. Các khái niệm cơ bản như hệ thống, hệ thống hóa kiến thức, và kỹ năng được định nghĩa rõ ràng, làm nền tảng cho các phân tích tiếp theo.
1.1. Tổng quan nghiên cứu rèn luyện kỹ năng HTHKT
Phần này trình bày các nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam về kỹ năng hệ thống hóa kiến thức. Các tác giả như L. Bertalanffy, Iacôlep, và Tony Buzan đã đóng góp nhiều lý thuyết và phương pháp liên quan đến việc hệ thống hóa kiến thức. Ở Việt Nam, các nghiên cứu của Nguyễn Kì, Đinh Quang Báo, và Ngô Văn Hưng cũng đã làm rõ vai trò của HTHKT trong dạy học, đặc biệt là trong môn Sinh học.
1.2. Các khái niệm cơ bản
Phần này định nghĩa các khái niệm cốt lõi như hệ thống, hệ thống hóa kiến thức, và kỹ năng. Hệ thống được hiểu là tập hợp các yếu tố có mối liên hệ chặt chẽ, tạo thành một chỉnh thể. Hệ thống hóa kiến thức là quá trình sắp xếp kiến thức vào một hệ thống logic. Kỹ năng là khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
II. Các biện pháp rèn luyện kỹ năng HTHKT
Chương này đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng hệ thống hóa kiến thức cho học sinh trong dạy học phần Sinh học vi sinh vật. Tác giả phân tích đặc điểm cấu trúc và nội dung của phần Sinh học vi sinh vật, từ đó xây dựng các nguyên tắc và quy trình rèn luyện kỹ năng HTHKT. Các biện pháp cụ thể được đề xuất bao gồm rèn luyện kỹ năng xác định nhiệm vụ học tập, xác định kiến thức thành phần, và trình bày hệ thống hóa kiến thức.
2.1. Đặc điểm cấu trúc và nội dung
Phần này phân tích đặc điểm cấu trúc và nội dung của phần Sinh học vi sinh vật trong chương trình SH 10 THPT. Tác giả nhấn mạnh tính trừu tượng và phức tạp của kiến thức, đòi hỏi học sinh phải có kỹ năng hệ thống hóa để hiểu sâu bản chất của các quá trình sinh học.
2.2. Các biện pháp cụ thể
Tác giả đề xuất các biện pháp rèn luyện kỹ năng HTHKT như: rèn luyện kỹ năng xác định nhiệm vụ học tập, xác định kiến thức thành phần, và trình bày hệ thống hóa kiến thức. Các biện pháp này được áp dụng trong các khâu hình thành kiến thức mới, củng cố kiến thức, và tổ chức hoạt động tự học.
III. Thực nghiệm sư phạm
Chương này trình bày kết quả thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm chứng tính khả thi của các biện pháp rèn luyện kỹ năng HTHKT đã đề xuất. Tác giả tiến hành thực nghiệm tại một số trường THPT, sử dụng các phương pháp phân tích định lượng và định tính để đánh giá hiệu quả của các biện pháp. Kết quả thực nghiệm cho thấy các biện pháp này có tác động tích cực đến việc nâng cao kỹ năng hệ thống hóa kiến thức của học sinh.
3.1. Mục đích và phương pháp thực nghiệm
Phần này trình bày mục đích và phương pháp thực nghiệm sư phạm. Tác giả sử dụng các phương pháp như điều tra, dự giờ, và phân tích kết quả học tập để đánh giá hiệu quả của các biện pháp rèn luyện kỹ năng HTHKT.
3.2. Kết quả thực nghiệm
Kết quả thực nghiệm cho thấy các biện pháp rèn luyện kỹ năng HTHKT đã giúp học sinh nâng cao khả năng hệ thống hóa kiến thức, đặc biệt là trong phần Sinh học vi sinh vật. Các số liệu thống kê và phân tích định tính đều khẳng định tính hiệu quả của các biện pháp này.
