Luận văn: Nghiên cứu Xây dựng Quy trình Phát hiện Virus ToMMV (Tomato Mottle Mosaic Virus) bằng Kỹ thuật Real-Time RT-PCR

• Tác giả: Trương Quang Toán
• Người hướng dẫn: TS. Huỳnh Văn Biết
• Trường học: Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Công nghệ Sinh học
• Đề tài: Nghiên cứu xây dựng quy trình phát hiện virus ToMMV (Tomato mottle mosaic virus) bằng kỹ thuật Real Time RT-PCR
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU. MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tổng quan về cà chua (Solanum lycopersicum L. Nguồn gốc và vị trí loại cà chua
• 1.2. Hình thái học của cà chua
• 1.3. Thành phần dinh dưỡng
• 1.4. Tình hình canh tác
• 1.5. Tổng quan về virus ToMMV
• 1.6. Cấu trúc bộ gen virus ToMMV. Phương thức lây truyền. Phân bố khu vực xuất hiện virus ToMMV trên thế giới. Phương pháp chẩn đoán ToMMV. Tình hình nghiên cứu về ToMMV trên thế giới
• 1.7. Real time PCR và ứng dụng trong chẩn đoán bệnh trên cây trồng
• 1.7.1. Tổng quan về real time PCR
• 1.7.2. Real time PCR trong chẩn đoán bệnh trên cây trồng
• 2. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phân tích trình tự gen và thiết kế primer, Taqman probe đặc hiệu cho quy trình real time RT-PCR phát hiện ToMMV gây bệnh trên cây cà chua
• 2.2.1. Khảo sát thực nghiệm primer và probe đã được thiết kế
• 2.2.2. Thử nghiệm primer và probe gen của ToMMV
• 2.2.3. Thử nghiệm primer và probe gen actin và của ToMMV
• 2.2.4. Kiểm tra độ đặc hiệu primer và probe gen ToMMV
• 2.2.5. Tạo mẫu chuẩn dương cho quy trình phát hiện ToMMV
• 2.2.6. Xây dựng quy trình phát hiện ToMMV bằng kỹ thuật real time RT-PCR
• 2.3. Xác định giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ). Xây dựng đường chuẩn
• 2.4. Ứng dụng quy trình real time RT-PCR để phát hiện ToMMV trên các mẫu thực địa
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Kết quả phân tích bộ gen virus ToMMV và thiết kế primer, Taqman probe cho quy trình real time RT-PCR phát hiện ToMMV
• 3.1.1. Kết quả thử nghiệm primer và probe thiết kế cho quy trình real time RT-PCR phát hiện ToMMV
• 3.1.2. Kết quả thử nghiệm primer và probe gen actin
• 3.1.3. Kết quả thử nghiệm primer và probe gen CP của ToMMV
• 3.1.4. Kết quả thử nghiệm primer và probe gen MP của ToMMV
• 3.1.5. Kết quả thử nghiệm primer và probe gen actin và MP của ToMMV bằng kỹ thuật Multiplex
• 3.2. Kết quả tạo mẫu chuẩn dương cho quy trình phát hiện ToMMV
• 3.3. Kết quả xây dựng quy trình phát hiện ToMMV bằng kỹ thuật real time RT-PCR
• 3.4. Kết quả khảo sát nồng độ primer
• 3.5. Kết quả xây dựng phương trình đường chuẩn, xác định giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ) của quy trình
• 3.6. Kết quả ứng dụng quy trình real time RT-PCR để phát hiện ToMMV trên mẫu thực địa
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Virus ToMMV Bệnh Khảm Đốm Cà Chua

Cà chua là cây trồng quan trọng, nhưng dễ bị bệnh virus, đặc biệt là Tomato Mottle Mosaic Virus (ToMMV). Virus này gây thiệt hại lớn, đòi hỏi biện pháp phát hiện sớm và chính xác. Luận văn này tập trung xây dựng quy trình phát hiện virus ToMMV hiệu quả bằng kỹ thuật Real-time RT-PCR, một phương pháp tiên tiến cho phép phát hiện và định lượng virus nhanh chóng. Mục tiêu là cung cấp công cụ chẩn đoán chính xác, giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh và bảo vệ năng suất cây trồng. Theo thống kê của tổ chức Nông lương thế giới (FAO), diện tích trồng cây cà chua, sản lượng cũng như năng suất tăng qua các năm. Năm 2008 diện tích trồng cà chua là 4.179 ha với sản lượng 141. Đến năm 2012 diện tích trồng cà chua trên thế giới là 8.680 ha đóng góp sản lượng 161.

1.1. Giới thiệu về Tomato Mottle Mosaic Virus ToMMV

Virus ToMMV, hay Tomato mottle mosaic virus, lần đầu tiên được xác định ở Mexico vào năm 2013, hiện đã lan rộng ra nhiều quốc gia. Bệnh do ToMMV gây ra làm giảm năng suất và chất lượng cà chua, gây thiệt hại kinh tế đáng kể. Việc nghiên cứu và phát triển các phương pháp phát hiện nhanh chóng và chính xác ToMMV là vô cùng quan trọng để bảo vệ ngành trồng cà chua. Việc phát hiện sớm và chính xác sự có mặt của virus ToMMV trên cây cà chua đề phòng trừ hiệu quả là rất cần thiết.

1.2. Tầm quan trọng của phát hiện sớm và chính xác ToMMV

Phát hiện sớm và chính xác ToMMV giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh, giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người trồng cà chua. Các phương pháp chẩn đoán truyền thống như ELISA có thể cho kết quả không chính xác do phản ứng chéo với các virus khác. Real-time RT-PCR là một kỹ thuật tiên tiến, có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, cho phép phát hiện và định lượng virus ToMMV một cách chính xác. Theo nghiên cứu, phương pháp Real-time RT-PCR có thể giúp định tính mà không thể dùng xác định nồng độ virus có trong mẫu, cũng như việc đọc kết quả điện di qua hình ảnh cũng sẽ mang tính chủ quan làm giảm độ chính xác trong xét nghiệm chan đoán.

II. Thách Thức Trong Phát Hiện Virus Phương Pháp Hiện Tại

Các phương pháp phát hiện virus hiện nay, đặc biệt là ToMMV, đối mặt với nhiều thách thức. ELISA có thể cho kết quả không chính xác do phản ứng chéo với các virus thuộc chi Tobamovirus. RT-PCR truyền thống chỉ định tính, không định lượng được nồng độ virus. Do đó, cần có phương pháp mới, nhanh chóng, chính xác và có khả năng định lượng để hỗ trợ công tác phòng trừ dịch bệnh hiệu quả. Các thiệt hại mà ToMMV gay ra đã được xem xét và đánh giá, nhưng hiện tại ở Việt Nam nói riêng và trên thế giới nói chung vẫn chưa có một phương pháp tiêu chuẩn nào được sử dụng dé phát hiện loại virus này.

2.1. Hạn chế của phương pháp ELISA trong phát hiện ToMMV

ELISA là phương pháp chẩn đoán virus phổ biến, nhưng có hạn chế khi phát hiện ToMMV. Do cấu trúc tương đồng với các virus khác trong chi Tobamovirus (ví dụ: TMV, ToMV), ELISA dễ xảy ra phản ứng chéo, dẫn đến kết quả dương tính giả. Điều này gây khó khăn cho việc chẩn đoán chính xác và có thể dẫn đến các biện pháp phòng trừ không cần thiết. Do có nhiều đặc điểm tương đồng về mặt sinh hóa giữa virus TOMMV với các loại virus khác trong chỉ Tobamovirus như TMV và ToMV nên rất dé xảy ra phản ứng chéo khi thực hiện xét nghiệm chan đoán bằng phương pháp ELISA.

2.2. Nhược điểm của RT PCR truyền thống trong chẩn đoán ToMMV

RT-PCR truyền thống cho phép phát hiện sự hiện diện của virus ToMMV, nhưng chỉ mang tính định tính, không định lượng được nồng độ virus trong mẫu. Việc định lượng virus rất quan trọng để đánh giá mức độ nhiễm bệnh và đưa ra các biện pháp phòng trừ phù hợp. Ngoài ra, việc đọc kết quả điện di qua hình ảnh cũng mang tính chủ quan, làm giảm độ chính xác của xét nghiệm. Phương pháp RT-PCR chỉ giúp định tính mà không thể dùng xác định nồng độ virus có trong mẫu, cũng như việc đọc kết quả điện di qua hình ảnh cũng sẽ mang tính chủ quan làm giảm độ chính xác trong xét nghiệm chan đoán.

III. Real Time RT PCR Giải Pháp Phát Hiện Nhanh Virus ToMMV

Real-time RT-PCR là kỹ thuật tiên tiến, vượt trội so với các phương pháp truyền thống trong phát hiện virus ToMMV. Kỹ thuật này kết hợp phiên mã ngược và khuếch đại PCR trong thời gian thực, cho phép phát hiện và định lượng virus một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả. Sử dụng mồi và probe đặc hiệu, Real-time RT-PCR giảm thiểu tối đa nguy cơ dương tính giả, đồng thời cung cấp thông tin về nồng độ virus, hỗ trợ đắc lực cho công tác phòng trừ dịch bệnh. Dé khắc phục các nhược điểm đó, nghiên cứu được thực hiện với mục đích xây dựng phương pháp chan đoán virus TOMMV một cách chính xác thông qua các cặp primer và đầu dò TaqMan đặc hiệu cho virus mục tiêu, đồng thời giúp xác định được hàm lượng virus có trong mẫu bệnh nhằm kịp thời đưa ra các biện pháp ngăn chặn và xử lý mam bệnh một cách hiệu quả.

3.1. Ưu điểm của Real time RT PCR so với các phương pháp khác

Real-time RT-PCR có nhiều ưu điểm vượt trội so với ELISA và RT-PCR truyền thống: độ nhạy và độ đặc hiệu cao, thời gian thực hiện nhanh, khả năng định lượng virus chính xác, giảm thiểu nguy cơ dương tính giả, và khả năng tự động hóa quy trình. Những ưu điểm này giúp Real-time RT-PCR trở thành công cụ chẩn đoán virus ToMMV hiệu quả. Kỹ thuật này kết hợp phiên mã ngược và khuếch đại PCR trong thời gian thực, cho phép phát hiện và định lượng virus một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả.

3.2. Cơ chế hoạt động và các thành phần chính của Real time RT PCR

Real-time RT-PCR hoạt động dựa trên nguyên tắc khuếch đại đoạn gen đặc hiệu của virus ToMMV bằng PCR, đồng thời theo dõi quá trình khuếch đại này trong thời gian thực bằng cách sử dụng các chất phát huỳnh quang. Các thành phần chính của phản ứng bao gồm: enzyme phiên mã ngược, enzyme DNA polymerase, mồi (primer) đặc hiệu, probe phát huỳnh quang, và nucleotide. Sử dụng mồi và probe đặc hiệu, Real-time RT-PCR giảm thiểu tối đa nguy cơ dương tính giả, đồng thời cung cấp thông tin về nồng độ virus, hỗ trợ đắc lực cho công tác phòng trừ dịch bệnh.

IV. Xây Dựng Quy Trình Real Time RT PCR Phát Hiện Virus ToMMV

Luận văn này tập trung vào việc xây dựng quy trình Real-time RT-PCR tối ưu để phát hiện virus ToMMV. Quy trình bao gồm các bước: thiết kế mồi và probe đặc hiệu, tối ưu hóa điều kiện phản ứng, tạo mẫu chuẩn dương, xác định giới hạn phát hiện và giới hạn định lượng, và đánh giá độ đặc hiệu và độ nhạy của quy trình. Mục tiêu là tạo ra quy trình chẩn đoán ToMMV chính xác, tin cậy và dễ dàng ứng dụng trong thực tế. Mục tiêu của đề tài Xây dựng được quy trình phát hiện virus TOMMV bang kỹ thuật real time RT-PCR có độ nhạy và độ chính xác cao, giúp chân đoán và phát hiện virus TOMMV nhanh chóng và hiệu quả.

4.1. Thiết kế mồi primer và probe đặc hiệu cho ToMMV

Thiết kế mồi và probe là bước quan trọng để đảm bảo độ đặc hiệu của quy trình Real-time RT-PCR. Mồi và probe phải được thiết kế dựa trên trình tự gen đặc trưng của virus ToMMV, tránh các vùng có sự tương đồng với các virus khác. Các phần mềm chuyên dụng (ví dụ: Primer3, Beacon Designer) được sử dụng để hỗ trợ thiết kế mồi và probe tối ưu. Nội dung thực hiện Phân tích trình tự gen và thiết kế primer, TaqMan probe đặc hiệu cho quy trình real time RT-PCR phát hiện ToMMV.

4.2. Tối ưu hóa điều kiện phản ứng Real time RT PCR

Điều kiện phản ứng Real-time RT-PCR (ví dụ: nhiệt độ ủ mồi, thời gian kéo dài mạch, nồng độ MgCl2) cần được tối ưu hóa để đảm bảo hiệu quả khuếch đại và độ chính xác của kết quả. Các thí nghiệm được thực hiện để xác định điều kiện phản ứng tối ưu cho quy trình phát hiện virus ToMMV. Các yếu tố ảnh hưởng cần được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo kết quả ổn định và tin cậy.

V. Kết Quả Ứng Dụng Phát Hiện ToMMV Trên Mẫu Cà Chua

Quy trình Real-time RT-PCR được xây dựng đã được ứng dụng để phát hiện virus ToMMV trên các mẫu cà chua thực địa. Kết quả cho thấy quy trình có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, có khả năng phát hiện ToMMV ở nồng độ thấp. Quy trình này có thể được sử dụng để chẩn đoán sớm bệnh ToMMV trên cây cà chua, giúp người trồng đưa ra các biện pháp phòng trừ kịp thời và hiệu quả. Ứng dụng quy trình real time RT-PCR để phát hiện ToMMV trên các mẫu thực địa.

5.1. Đánh giá độ nhạy và độ đặc hiệu của quy trình Real time RT PCR

Độ nhạy và độ đặc hiệu là hai thông số quan trọng để đánh giá chất lượng của quy trình Real-time RT-PCR. Độ nhạy thể hiện khả năng phát hiện virus ToMMV ở nồng độ thấp, trong khi độ đặc hiệu thể hiện khả năng phân biệt ToMMV với các virus khác. Kết quả nghiên cứu cho thấy quy trình có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, đáp ứng yêu cầu chẩn đoán bệnh. Kết quả khảo sát nồng độ primer . Kết quả xây dựng phương trình đường chuẩn, xác định giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ) của quy trình.

5.2. Ứng dụng quy trình Real time RT PCR để phát hiện ToMMV trên mẫu thực địa

Quy trình Real-time RT-PCR đã được ứng dụng để phát hiện virus ToMMV trên các mẫu cà chua thu thập từ các vùng trồng cà chua khác nhau. Kết quả cho thấy quy trình có khả năng phát hiện ToMMV trên các mẫu thực địa, giúp người trồng xác định sự hiện diện của virus và đưa ra các biện pháp phòng trừ phù hợp. Kết quả ứng dụng quy trình real time RT-PCR để phát hiện ToMMV trên com | a

VI. Kết Luận Quy Trình Real Time RT PCR Cho ToMMV Tối Ưu

Luận văn này đã xây dựng thành công quy trình Real-time RT-PCR hiệu quả để phát hiện virus ToMMV. Quy trình này có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, cho phép phát hiện ToMMV nhanh chóng và chính xác. Quy trình này có thể được ứng dụng rộng rãi trong công tác chẩn đoán và phòng trừ bệnh ToMMV trên cây cà chua, góp phần bảo vệ năng suất và chất lượng cây trồng. KET LUẬN VÀ DE NGHID oes eesssssssssssssesssssssesssssseeesssssueeesssssvesssssieesssssieessessnecessnsseesesesees

6.1. Tóm tắt các kết quả chính của nghiên cứu

Nghiên cứu đã đạt được các kết quả chính sau: thiết kế thành công mồi và probe đặc hiệu cho virus ToMMV, tối ưu hóa điều kiện phản ứng Real-time RT-PCR, xây dựng quy trình Real-time RT-PCR có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, và ứng dụng quy trình để phát hiện ToMMV trên mẫu thực địa. Kết quả này góp phần cung cấp công cụ chẩn đoán bệnh hiệu quả cho ngành trồng cà chua.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo và đề xuất

Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu để tối ưu hóa quy trình Real-time RT-PCR, giảm chi phí và thời gian thực hiện. Nghiên cứu cũng cần tập trung vào việc phát triển các phương pháp phòng trừ virus ToMMV hiệu quả, như sử dụng giống cà chua kháng bệnh và các biện pháp canh tác phù hợp. Đồng thời, cần tăng cường công tác tuyên truyền và đào tạo cho người trồng cà chua về bệnh ToMMV và các biện pháp phòng trừ. TÀI LIEU THAM KHẢO

Tổng quan nghiên cứu

Cà chua (Solanum lycopersicum L.) là một trong những loại cây thực phẩm quan trọng nhất trên thế giới, với diện tích trồng và sản lượng ngày càng tăng. Theo thống kê của Tổ chức Nông lương Thế giới (FAO), diện tích trồng cà chua toàn cầu đã tăng từ khoảng 4,179 triệu ha năm 2008 lên đến 12,4 triệu ha vào năm 2017, với sản lượng tương ứng tăng từ 141 triệu tấn lên 182 triệu tấn. Ở Việt Nam, diện tích trồng cà chua dao động trong khoảng 23-25 nghìn ha, tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc và Nam, trong đó Lâm Đồng chiếm khoảng 7.000 ha.

Bệnh do virus là một trong những nguyên nhân chính gây thiệt hại nghiêm trọng cho sản xuất cà chua. Trong số hơn 136 loại virus gây bệnh trên cà chua, Tomato mottle mosaic virus (ToMMV) là một loại virus mới được phát hiện lần đầu tại Mexico năm 2013 và đã lan rộng ra nhiều quốc gia trên thế giới. ToMMV gây ra các triệu chứng như biến dạng lá, khảm, dập nát và hoại tử, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng quả cà chua. Việc phát hiện sớm và chính xác virus ToMMV là rất cần thiết để kiểm soát và ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng quy trình phát hiện virus ToMMV trên cây cà chua bằng kỹ thuật real time RT-PCR sử dụng đầu dò TaqMan, nhằm nâng cao độ nhạy và độ chính xác trong chẩn đoán, đồng thời định lượng được nồng độ virus trong mẫu bệnh. Nghiên cứu được thực hiện tại Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học và Môi trường, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ tháng 4/2022 đến tháng 4/2023. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ công tác quản lý dịch bệnh virus trên cây cà chua, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ ngành nông nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Virus ToMMV và đặc điểm sinh học: ToMMV thuộc chi Tobamovirus, họ Virgaviridae, có bộ gen RNA sợi đơn dương dài 6.399 nucleotide, mã hóa bốn khung đọc mở (ORFs) gồm các protein 126 kDa, 183 kDa, protein di chuyển (MP) 30 kDa và protein vỏ (CP) 18 kDa. Virus có khả năng lây truyền cơ học và có phạm vi ký chủ rộng trong họ Solanaceae.

• Kỹ thuật real time RT-PCR: Là phương pháp khuếch đại và phát hiện RNA mục tiêu trong thời gian thực, sử dụng đầu dò TaqMan đặc hiệu để tăng độ chính xác và giảm phản ứng chéo. Phương pháp này cho phép định tính và định lượng virus với độ nhạy cao, phù hợp cho chẩn đoán sớm và kiểm soát dịch bệnh.

• Khái niệm về giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ): LOD là nồng độ nhỏ nhất mà phản ứng PCR có thể phát hiện với tỷ lệ thành công trên 95%, trong khi LOQ là nồng độ nhỏ nhất có độ biến thiên số bản sao dưới 25%, đảm bảo kết quả định lượng chính xác.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng 30 mẫu thực địa gồm 20 mẫu lá cà chua có triệu chứng bệnh thu thập tại huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng và 10 mẫu hạt cà chua, ớt được cung cấp bởi phòng Sinh học Phân tử, Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học và Môi trường.

• Thiết kế primer và probe: Dựa trên trình tự gen mã hóa protein di chuyển (MP) của ToMMV (mã truy cập NC_022230.1) và gen actin của cà chua (mã truy cập NM_001308447.1), sử dụng phần mềm BioEdit và công cụ Primer Blast để đảm bảo tính đặc hiệu và hiệu quả khuếch đại.

• Quy trình thực nghiệm: Ly trích RNA từ mẫu lá và hạt, xử lý loại bỏ DNA bằng enzyme DNase I, tổng hợp cDNA bằng bộ kit SensiFASTTM cDNA Synthesis Kit. Thực hiện phản ứng real time RT-PCR đơn và multiplex với các primer và probe đã thiết kế, sử dụng máy ABI 7500.

• Xây dựng mẫu chuẩn dương: Khuếch đại đoạn gen MP của ToMMV và gen actin, ghép vào vector pJET1.2/blunt, biến nạp vào vi khuẩn E. coli JM109 để nhân dòng, ly trích plasmid làm mẫu chuẩn dương cho phản ứng real time RT-PCR.

• Xác định LOD và LOQ: Pha loãng mẫu chuẩn dương theo hệ số 10 từ 10^7 đến 10^0 bản sao/reaction, thực hiện phản ứng real time RT-PCR lặp lại nhiều lần để xác định ngưỡng phát hiện và định lượng theo phương pháp của Kralik và cộng sự (2017).

• Phân tích dữ liệu: Xây dựng đường chuẩn dựa trên giá trị chu kỳ ngưỡng (Ct) và số bản sao, tính hệ số tương quan (R^2), so sánh kết quả real time RT-PCR với phương pháp RT-PCR truyền thống để đánh giá độ nhạy và độ đặc hiệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thiết kế và kiểm tra primer, probe: Primer và probe đặc hiệu cho gen MP của ToMMV và gen actin nội chuẩn được thiết kế thành công, với kích thước amplicon lần lượt là 82 bp và 90 bp. Kiểm tra in silico và thực nghiệm cho thấy độ đặc hiệu cao, không phát hiện phản ứng chéo với các virus khác như ToMV, TSWV, CMV.

2. Xây dựng mẫu chuẩn dương: Đoạn gen MP và gen actin được khuếch đại, ghép vào vector pJET1.2 và nhân dòng trong E. coli. Plasmid thu được có độ tinh sạch cao (tỉ lệ A260/A280 từ 1,8 đến 2,0), được sử dụng làm mẫu chuẩn dương cho phản ứng real time RT-PCR.

3. Xác định LOD và LOQ: Giới hạn phát hiện (LOD) của quy trình real time RT-PCR là 10 bản sao/reaction, giới hạn định lượng (LOQ) là 100 bản sao/reaction. Đường chuẩn có phương trình hồi quy y = -3,4921x + 39,711 với hệ số tương quan R^2 = 0,999, cho thấy độ tuyến tính và độ nhạy cao.

4. Ứng dụng trên mẫu thực địa: Trong 30 mẫu thực địa, real time RT-PCR phát hiện ToMMV dương tính ở 18 mẫu lá và 3 mẫu hạt, trong khi phương pháp RT-PCR truyền thống chỉ phát hiện được 15 mẫu lá và 2 mẫu hạt. Tỷ lệ phát hiện tăng khoảng 20%, chứng tỏ real time RT-PCR có độ nhạy vượt trội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quy trình real time RT-PCR sử dụng đầu dò TaqMan đặc hiệu cho gen MP của ToMMV có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, phù hợp cho việc phát hiện sớm virus trên cây cà chua. Việc sử dụng gen actin làm gen nội chuẩn giúp kiểm soát chất lượng mẫu và quá trình tổng hợp cDNA, tăng độ tin cậy của kết quả.

So với các phương pháp truyền thống như ELISA và RT-PCR, real time RT-PCR không chỉ cho kết quả định tính mà còn định lượng được nồng độ virus, giúp đánh giá mức độ nhiễm bệnh và hiệu quả các biện pháp phòng trừ. Đường chuẩn với hệ số tương quan gần 1 chứng tỏ quy trình có khả năng tái lập cao và phù hợp cho ứng dụng thực tiễn.

Kết quả phát hiện ToMMV trên mẫu thực địa tại Lâm Đồng và các mẫu hạt cho thấy virus đã lan rộng trong khu vực, cần có biện pháp kiểm soát kịp thời. Việc phát hiện sớm và chính xác sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại kinh tế do virus gây ra.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường chuẩn thể hiện mối quan hệ giữa Ct và log số bản sao, bảng so sánh kết quả real time RT-PCR và RT-PCR trên mẫu thực địa, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của phương pháp mới.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai quy trình real time RT-PCR trong hệ thống chẩn đoán virus ToMMV: Áp dụng quy trình tại các phòng thí nghiệm kiểm dịch và nghiên cứu nông nghiệp để phát hiện sớm virus, nâng cao độ chính xác và giảm thiểu sai sót trong chẩn đoán. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới.

2. Đào tạo kỹ thuật viên và cán bộ kỹ thuật: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ thuật real time RT-PCR và xử lý mẫu nhằm đảm bảo quy trình được thực hiện đúng chuẩn, nâng cao năng lực chẩn đoán tại các địa phương. Chủ thể thực hiện: Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học và Môi trường, trong 3 tháng.

3. Xây dựng hệ thống giám sát dịch bệnh ToMMV trên diện rộng: Thu thập mẫu định kỳ tại các vùng trồng cà chua trọng điểm, sử dụng quy trình real time RT-PCR để theo dõi sự xuất hiện và mức độ lây lan của virus, từ đó đưa ra cảnh báo và biện pháp phòng chống kịp thời. Thời gian: triển khai liên tục hàng năm.

4. Nghiên cứu phát triển giống cà chua kháng ToMMV: Kết hợp với các nghiên cứu sinh học phân tử để tìm kiếm và nhân giống các giống cà chua có khả năng kháng virus, giảm thiểu thiệt hại do dịch bệnh gây ra. Chủ thể thực hiện: các trung tâm nghiên cứu giống cây trồng, trong vòng 2-3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Công nghệ Sinh học, Nông học: Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về virus ToMMV, kỹ thuật real time RT-PCR và ứng dụng trong chẩn đoán bệnh cây trồng, hỗ trợ nghiên cứu và học tập.

2. Cán bộ kỹ thuật và nhân viên phòng thí nghiệm kiểm dịch thực vật: Hướng dẫn chi tiết quy trình phát hiện virus ToMMV bằng real time RT-PCR, giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm dịch và phòng chống dịch bệnh.

3. Người trồng và doanh nghiệp sản xuất cà chua: Hiểu rõ về tác hại của virus ToMMV và phương pháp phát hiện sớm, từ đó áp dụng các biện pháp quản lý dịch bệnh hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại kinh tế.

4. Cơ quan quản lý nông nghiệp và chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách kiểm soát dịch bệnh virus trên cây trồng, hỗ trợ phát triển bền vững ngành nông nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

1. Real time RT-PCR có ưu điểm gì so với RT-PCR truyền thống trong phát hiện virus ToMMV?
   Real time RT-PCR cho phép phát hiện và định lượng virus trong thời gian thực với độ nhạy và độ chính xác cao hơn, giảm thiểu sai số do đọc kết quả điện di gel, đồng thời giảm thời gian và nguy cơ tạp nhiễm.

2. Giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định lượng (LOQ) của quy trình là bao nhiêu?
   Quy trình có LOD là 10 bản sao/reaction và LOQ là 100 bản sao/reaction, đảm bảo phát hiện virus ở mức rất thấp và định lượng chính xác nồng độ virus trong mẫu.

3. Có thể áp dụng quy trình này cho các loại mẫu nào?
   Quy trình đã được thử nghiệm trên mẫu lá và mẫu hạt cà chua, có thể mở rộng áp dụng cho các mẫu thực vật khác thuộc họ Solanaceae có khả năng nhiễm ToMMV.

4. Phương pháp này có thể phân biệt ToMMV với các virus khác như ToMV hay TMV không?
   Có, primer và probe được thiết kế đặc hiệu cho gen MP của ToMMV, kiểm tra thực nghiệm không phát hiện phản ứng chéo với các virus ToMV, TMV, đảm bảo tính đặc hiệu cao.

5. Làm thế nào để xây dựng mẫu chuẩn dương cho phản ứng real time RT-PCR?
   Mẫu chuẩn dương được tạo bằng cách khuếch đại đoạn gen mục tiêu, ghép vào vector plasmid, biến nạp vào vi khuẩn E. coli để nhân dòng, sau đó ly trích plasmid tinh khiết dùng làm chuẩn trong phản ứng.

Kết luận

• Đã thiết kế và phát triển thành công quy trình real time RT-PCR sử dụng đầu dò TaqMan đặc hiệu cho virus ToMMV trên cây cà chua với độ nhạy và độ chính xác cao.
• Xác định được giới hạn phát hiện (LOD) là 10 bản sao/reaction và giới hạn định lượng (LOQ) là 100 bản sao/reaction, phù hợp cho chẩn đoán sớm và định lượng virus.
• Ứng dụng quy trình trên mẫu thực địa cho kết quả phát hiện ToMMV vượt trội so với phương pháp RT-PCR truyền thống, tăng tỷ lệ phát hiện khoảng 20%.
• Quy trình có thể được triển khai rộng rãi trong các phòng thí nghiệm kiểm dịch và nghiên cứu, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dịch bệnh virus trên cây cà chua.
• Đề xuất các giải pháp đào tạo, giám sát dịch bệnh và nghiên cứu giống kháng virus nhằm bảo vệ ngành sản xuất cà chua bền vững.

Hành động tiếp theo: Triển khai đào tạo kỹ thuật, áp dụng quy trình tại các phòng thí nghiệm kiểm dịch, đồng thời mở rộng nghiên cứu ứng dụng trên các loại cây trồng khác có nguy cơ nhiễm ToMMV. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật, liên hệ Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học và Môi trường, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh.