Luận Văn Thạc Sĩ Về Chính Sách Công Và Phát Triển Hàng Không Dân Dụng Ở Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thị Linh Chi
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Chiến Thắng
• Trường học: Học viện Khoa học xã hội
• Chuyên ngành: Chính sách công
• Đề tài: Thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng ở Việt Nam hiện nay
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN HÀNG KHÔNG DÂN DỤNG
• 1.1. Nội dung chính sách phát triển Hàng không dân dụng
• 1.2. Thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng
• 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng
• 1.4. Kinh nghiệm và bài học kinh nghiệm có thể áp dụng cho ngành Hàng không dân dụng Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN HÀNG KHÔNG DÂN DỤNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
• 2.1. Chính sách phát triển hàng không dân dụng Việt Nam trong thời gian qua
• 2.2. Thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng ở Việt Nam
• 2.3. Đánh giá việc thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng tại Việt Nam
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN PHÁT TRIỂN HÀNG KHÔNG DÂN DỤNG GIAI ĐOẠN TỚI
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách phát triển hàng không dân dụng

Phần này trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách phát triển hàng không dân dụng. Tác giả phân tích các khái niệm cơ bản như hàng không dân dụng, phát triển hàng không, và chính sách phát triển. Đồng thời, luận văn đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách, bao gồm cơ sở hạ tầng hàng không, đầu tư hàng không, và quản lý hàng không. Phần này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác để áp dụng vào ngành hàng không Việt Nam.

1.1. Khái niệm và vai trò của hàng không dân dụng

Hàng không dân dụng được định nghĩa là ngành kinh tế kỹ thuật liên quan đến vận tải hàng không, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế. Ngành này không chỉ thúc đẩy kinh tế hàng không mà còn góp phần vào an ninh quốc phòng. Luận văn nhấn mạnh sự cần thiết của việc phát triển cơ sở hạ tầng hàng không và đầu tư hàng không để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường.

1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách phát triển

Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách phát triển hàng không bao gồm cơ sở hạ tầng, quản lý hàng không, và an toàn hàng không. Luận văn phân tích sự cần thiết của việc nâng cấp cơ sở hạ tầng hàng không và cải thiện quản lý hàng không để đảm bảo sự phát triển bền vững. Đồng thời, tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển trong lĩnh vực này.

II. Thực trạng thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng tại Việt Nam

Phần này đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng tại Việt Nam từ năm 2010 đến 2019. Tác giả phân tích các thành tựu và hạn chế trong việc thực hiện chính sách, bao gồm sự phát triển của thị trường hàng không, cơ sở hạ tầng hàng không, và quản lý hàng không. Luận văn cũng chỉ ra những thách thức mà ngành hàng không Việt Nam đang phải đối mặt, như cạnh tranh hàng không và an toàn hàng không.

2.1. Thành tựu và hạn chế trong phát triển hàng không

Ngành hàng không Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, bao gồm sự mở rộng mạng đường bay, nâng cấp cơ sở hạ tầng hàng không, và tăng cường quản lý hàng không. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, như sự thiếu đồng bộ trong chính sách hàng không và cạnh tranh hàng không gay gắt từ các hãng hàng không quốc tế.

2.2. Đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách

Luận văn đánh giá hiệu quả của chính sách phát triển hàng không thông qua các chỉ số như sản lượng hành khách, sản lượng hàng hóa, và chỉ số bay đúng giờ. Tác giả nhận định rằng, mặc dù có nhiều tiến bộ, nhưng ngành hàng không Việt Nam vẫn cần cải thiện nhiều khía cạnh để đáp ứng yêu cầu của thị trường hàng không quốc tế.

III. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng

Phần này đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển hàng không dân dụng tại Việt Nam. Tác giả nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện chính sách hàng không, tăng cường đầu tư hàng không, và cải thiện quản lý hàng không. Đồng thời, luận văn đề xuất các biện pháp cụ thể để thúc đẩy phát triển hàng không bền vững và nâng cao cạnh tranh hàng không.

3.1. Hoàn thiện chính sách và cơ chế quản lý

Để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển hàng không, cần hoàn thiện chính sách hàng không và cải thiện cơ chế quản lý. Luận văn đề xuất việc xây dựng các quy định rõ ràng và minh bạch, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý để đảm bảo sự phát triển đồng bộ của ngành hàng không Việt Nam.

3.2. Tăng cường đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng

Đầu tư hàng không và phát triển cơ sở hạ tầng hàng không là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển của ngành hàng không. Luận văn đề xuất việc tăng cường đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng lớn, như xây dựng sân bay mới và nâng cấp các sân bay hiện có, để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường hàng không.

Tổng quan nghiên cứu

Ngành hàng không dân dụng (HKDD) đóng vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, góp phần thúc đẩy hội nhập quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Từ năm 2010 đến 2019, ngành HKDD Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc với số lượng tàu bay tăng từ khoảng 60 chiếc lên 229 chiếc, độ tuổi trung bình đội tàu bay giảm từ 8,8 xuống còn 5,8 tuổi, đồng thời mạng đường bay nội địa và quốc tế mở rộng đáng kể với gần 60 đường bay nội địa và 150 đường bay quốc tế. Sản lượng hành khách qua các cảng hàng không đạt 116 triệu lượt năm 2019, tăng 12% so với năm trước, trong đó khách nội địa chiếm khoảng 74 triệu lượt, tăng 11%.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển HKDD tại Việt Nam trong giai đoạn 2010-2019, phân tích các thành công, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ ngành HKDD Việt Nam với trọng tâm là các chính sách phát triển mạng lưới cảng hàng không, đội tàu bay, mạng đường bay, quản lý hoạt động bay, phát triển doanh nghiệp và nguồn nhân lực. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho hoạch định chính sách, góp phần phát triển ngành HKDD bền vững, đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng và nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ hàng không khu vực và thế giới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, kết hợp tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển bền vững và quản lý nhà nước. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết thực hiện chính sách công: tập trung vào quá trình chuyển đổi từ chính sách thành hành động thực tiễn, đánh giá hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách trong ngành HKDD.
• Lý thuyết phát triển ngành kinh tế kỹ thuật cao: nhấn mạnh vai trò của công nghệ, nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng trong phát triển ngành HKDD hiện đại, đồng thời đảm bảo an ninh, an toàn và bảo vệ môi trường.

Các khái niệm chính bao gồm: hàng không dân dụng, phát triển ngành hàng không dân dụng, chính sách phát triển mạng lưới cảng hàng không, đội tàu bay, mạng đường bay, quản lý hoạt động bay, và phát triển nguồn nhân lực.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp phân tích định tính và định lượng:

• Nguồn dữ liệu: thu thập từ các báo cáo chính thức của Cục Hàng không Việt Nam, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam, các hãng hàng không, tài liệu pháp luật, các văn bản chính sách, cùng các nghiên cứu quốc tế và trong nước liên quan.
• Phương pháp phân tích: sử dụng phân tích tổng hợp, so sánh, thống kê để đánh giá thực trạng và hiệu quả thực hiện chính sách. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các cảng hàng không, đội tàu bay và các doanh nghiệp hàng không hoạt động trong giai đoạn 2010-2019.
• Timeline nghiên cứu: tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2010 đến 2019, đồng thời dự báo và đề xuất định hướng phát triển đến năm 2030.

Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ Malaysia và Hàn Quốc, nhằm rút ra bài học phù hợp cho Việt Nam. Ngoài ra, phương pháp khảo cứu tài liệu và phỏng vấn chuyên gia cũng được sử dụng để bổ sung thông tin thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phát triển mạng lưới cảng hàng không: Việt Nam hiện có 24 sân bay, trong đó 10 cảng hàng không quốc tế và 12 cảng nội địa. Đầu tư mở rộng các cảng lớn như Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng và xây dựng cảng quốc tế Long Thành giai đoạn 1 với công suất dự kiến 25 triệu hành khách/năm. Mạng lưới sân bay được phân bổ hợp lý theo ba miền Bắc, Trung, Nam, đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng.

2. Mở rộng mạng đường bay: Mạng đường bay quốc tế tăng lên 150 đường bay, nội địa gần 60 đường bay. Tần suất bay đến các khu vực Đông Bắc Á, Đông Nam Á, Nam Á và châu Âu được tăng cường. Đặc biệt, mạng đường bay nội địa phát triển theo mô hình “trục - nan” với các đường bay liên vùng không trung chuyển qua các cảng lớn.

3. Phát triển đội tàu bay: Đội tàu bay tăng từ 60 chiếc năm 2008 lên 229 chiếc năm 2019, với độ tuổi trung bình giảm từ 8,8 xuống 5,8 tuổi. Đội tàu bay sở hữu chiếm trên 50%, bao gồm các loại tàu bay tầm ngắn, tầm trung và tầm xa hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn FAA và EASA. Các hãng hàng không tư nhân như VietJet Air, Bamboo Airways góp phần đa dạng hóa thị trường.

4. Nguồn nhân lực và đào tạo: Đội ngũ phi công, tiếp viên và nhân viên kỹ thuật được đào tạo bài bản, đáp ứng trên 80% nhu cầu phi công và 90% nhu cầu kỹ thuật. Học viện Hàng không Việt Nam được phát triển thành trung tâm đào tạo chuyên ngành hàng đầu trong nước và khu vực.

5. Hiệu quả vận tải và thị trường: Năm 2019, sản lượng vận chuyển hành khách đạt 116 triệu lượt, tăng 12% so với năm 2018; vận chuyển hàng hóa đạt hơn 1,5 triệu tấn, tăng 11%. Vietnam Airlines Group và VietJet Air chiếm hơn 90% thị phần nội địa. Thị trường cạnh tranh lành mạnh với sự tham gia của các hãng mới như Bamboo Airways.

Thảo luận kết quả

Việc phát triển đồng bộ mạng lưới cảng hàng không và mạng đường bay đã tạo điều kiện thuận lợi cho tăng trưởng vận tải hàng không, góp phần thúc đẩy kinh tế vùng và quốc gia. Đầu tư vào đội tàu bay hiện đại giúp nâng cao năng lực khai thác, giảm chi phí và tăng tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Nguồn nhân lực được chú trọng đào tạo bài bản, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và an toàn bay, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ.

So với các quốc gia trong khu vực, Việt Nam đã có bước tiến vượt bậc nhưng vẫn còn hạn chế về cơ sở hạ tầng và năng lực quản lý bay. Ví dụ, chỉ số năng lực và chất lượng hạ tầng giao thông của Việt Nam năm 2019 xếp thứ 67 toàn cầu, đứng thứ 6 trong ASEAN, sau Singapore, Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Philippines. Điều này cho thấy cần tiếp tục đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng và áp dụng công nghệ hiện đại.

Việc áp dụng các bài học kinh nghiệm từ Malaysia và Hàn Quốc như phát triển mô hình thành phố sân bay, chính sách đối tác công tư trong đầu tư cơ sở hạ tầng, và phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu là cần thiết để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển HKDD tại Việt Nam. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng tàu bay, sản lượng hành khách, và bản đồ mạng đường bay để minh họa rõ nét sự phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng cảng hàng không

   • Mục tiêu: Nâng công suất phục vụ lên 50 triệu hành khách/năm tại các cảng lớn như Nội Bài, Tân Sơn Nhất đến năm 2030.
   • Chủ thể thực hiện: Bộ Giao thông Vận tải phối hợp với các nhà đầu tư công và tư nhân.
   • Timeline: Triển khai các dự án mở rộng giai đoạn 2021-2030.

2. Mở rộng và hiện đại hóa đội tàu bay

   • Mục tiêu: Đạt trên 400 tàu bay vào năm 2030, trong đó trên 60% là tàu bay sở hữu với công nghệ hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu.
   • Chủ thể thực hiện: Các hãng hàng không Việt Nam, hỗ trợ chính sách từ Nhà nước.
   • Timeline: Kế hoạch mua sắm và thay thế tàu bay từ 2021-2030.

3. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

   • Mục tiêu: Đào tạo đủ 100% nhu cầu phi công, kỹ thuật viên và nhân viên quản lý theo tiêu chuẩn quốc tế.
   • Chủ thể thực hiện: Học viện Hàng không Việt Nam, các cơ sở đào tạo trong và ngoài nước.
   • Timeline: Mở rộng chương trình đào tạo và hợp tác quốc tế trong 5 năm tới.

4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý bay và dịch vụ hàng không

   • Mục tiêu: Hoàn thiện hệ thống CNS/ATM, áp dụng phương thức bay theo tính năng (PBN) và tự động hóa quản lý điều hành bay.
   • Chủ thể thực hiện: Cục Hàng không Việt Nam, các đơn vị quản lý bay.
   • Timeline: Hoàn thành các dự án công nghệ trong giai đoạn 2021-2025.

5. Tăng cường hợp tác quốc tế và tự do hóa vận tải hàng không

   • Mục tiêu: Mở rộng mạng đường bay quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu rộng trong ASEAN và toàn cầu.
   • Chủ thể thực hiện: Bộ Ngoại giao, Bộ Giao thông Vận tải, các hãng hàng không.
   • Timeline: Thực hiện liên tục, ưu tiên các hiệp định mở cửa bầu trời trong 5 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về hàng không

   • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách phát triển ngành hàng không dân dụng phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển bền vững.
   • Use case: Hoạch định chiến lược phát triển mạng lưới cảng hàng không và quản lý hoạt động bay.

2. Các hãng hàng không và doanh nghiệp vận tải hàng không

   • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, xu hướng phát triển đội tàu bay, mạng đường bay và chính sách hỗ trợ để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh.
   • Use case: Lập kế hoạch đầu tư đội tàu bay, mở rộng mạng bay và nâng cao chất lượng dịch vụ.

3. Các cơ sở đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực hàng không

   • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về phát triển nguồn nhân lực, đào tạo chuyên ngành và ứng dụng công nghệ mới trong ngành hàng không.
   • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế.

4. Nhà đầu tư và các tổ chức tài chính

   • Lợi ích: Đánh giá tiềm năng và rủi ro đầu tư vào ngành hàng không dân dụng Việt Nam dựa trên phân tích chính sách và thực trạng phát triển.
   • Use case: Quyết định đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đội tàu bay và các dự án liên quan.

Câu hỏi thường gặp

1. Ngành hàng không dân dụng Việt Nam đã phát triển như thế nào trong 10 năm qua?
   Ngành đã tăng số lượng tàu bay từ khoảng 60 lên 229 chiếc, mở rộng mạng đường bay quốc tế lên 150 đường bay và nội địa gần 60 đường bay. Sản lượng hành khách đạt 116 triệu lượt năm 2019, tăng 12% so với năm trước, thể hiện sự phát triển vượt bậc.

2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc thực hiện chính sách phát triển ngành hàng không?
   Bao gồm chất lượng chính sách, năng lực quản lý nhà nước, nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, công nghệ và mức độ hội nhập quốc tế. Sự phối hợp đồng bộ các yếu tố này quyết định hiệu quả thực hiện chính sách.

3. Việt Nam đã học hỏi được gì từ kinh nghiệm phát triển ngành hàng không của các quốc gia khác?
   Việt Nam học tập mô hình thành phố sân bay, chính sách đối tác công tư trong đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu và thúc đẩy tự do hóa vận tải hàng không như Malaysia và Hàn Quốc để nâng cao năng lực cạnh tranh.

4. Chính sách phát triển đội tàu bay của Việt Nam hướng tới mục tiêu gì?
   Mục tiêu là tăng số lượng tàu bay lên trên 400 chiếc vào năm 2030, trong đó trên 60% là tàu bay sở hữu với công nghệ hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu, phù hợp với năng lực kết cấu hạ tầng và nhu cầu thị trường.

5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành hàng không?
   Đẩy mạnh đào tạo chuyên ngành tại các cơ sở trong và ngoài nước, phát triển Học viện Hàng không Việt Nam thành trung tâm đào tạo khu vực, xã hội hóa công tác đào tạo và khuyến khích cá nhân tự đầu tư học tập để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao.

Kết luận

• Ngành hàng không dân dụng Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc về số lượng tàu bay, mạng đường bay và sản lượng hành khách trong giai đoạn 2010-2019.
• Việc thực hiện chính sách phát triển ngành đã góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế xã hội.
• Cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và công nghệ là những yếu tố then chốt cần tiếp tục đầu tư và hoàn thiện để đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững.
• Học hỏi kinh nghiệm quốc tế và áp dụng các giải pháp đồng bộ sẽ giúp Việt Nam nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển ngành hàng không dân dụng.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, đội tàu bay, nguồn nhân lực và công nghệ trong giai đoạn tới, hướng tới mục tiêu đến năm 2030 trở thành ngành hàng không hiện đại, an toàn và cạnh tranh khu vực.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển ngành hàng không dân dụng Việt Nam.