Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động cân đối vốn trong ngân hàng thương mại đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn tài chính và hiệu quả kinh doanh. Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê quý III/2023, huy động vốn của các tổ chức tín dụng tăng 4,04%, trong khi tăng trưởng tín dụng đạt 10,54%, gấp khoảng 2,6 lần tốc độ huy động vốn. Sự chênh lệch này tạo áp lực lớn lên thanh khoản hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh sau đại dịch Covid-19 khi nhu cầu vốn đầu tư và sản xuất kinh doanh tăng cao. Ngân hàng TMCP Việt Á (VietABank) cũng không nằm ngoài xu hướng này, đối mặt với cạnh tranh gay gắt khiến lượng tiền gửi lớn bị rút ra, gây khó khăn trong cân đối vốn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng hoạt động cân đối vốn tại VietABank trong giai đoạn 2017 – quý I/2023, đánh giá các chỉ tiêu tài chính quan trọng như quy mô huy động, cơ cấu vốn, tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi (LDR), tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn, từ đó nhận diện hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động cân đối vốn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu nội bộ và báo cáo tài chính của VietABank trong khoảng thời gian trên.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp ngân hàng chủ động ứng phó với rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững trong môi trường kinh tế đầy biến động hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết ngân hàng thương mại và lý thuyết cân đối vốn trong ngân hàng. Lý thuyết ngân hàng thương mại nhấn mạnh vai trò trung gian tài chính, trung gian thanh toán và tạo phương tiện thanh toán, đồng thời phân tích các hoạt động huy động vốn, sử dụng vốn và dịch vụ ngân hàng. Lý thuyết cân đối vốn tập trung vào việc đảm bảo cân đối quy mô, cơ cấu, kỳ hạn và chi phí vốn nhằm duy trì thanh khoản và hạn chế rủi ro tài chính.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm:

  • Tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi (LDR): chỉ số đo lường khả năng sinh lời và rủi ro thanh khoản.
  • Tỷ lệ an toàn vốn (CAR): thước đo khả năng hấp thụ tổn thất và đảm bảo an toàn tài chính.
  • Tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn: chỉ tiêu đánh giá rủi ro kỳ hạn trong hoạt động cho vay.
  • Hệ thống điều chuyển giá nội bộ (FTP): công cụ quản lý chi phí vốn và cân đối lãi suất trong ngân hàng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán và các báo cáo nội bộ của VietABank trong giai đoạn 2017 – quý I/2023. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu tài chính liên quan đến huy động vốn, cho vay, cơ cấu vốn và các chỉ tiêu tài chính khác của ngân hàng trong khoảng thời gian này.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp phân tích định lượng và so sánh:

  • Phân tích các chỉ tiêu tài chính như quy mô huy động, tăng trưởng tín dụng, tỷ lệ LDR, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn, thu nhập lãi thuần.
  • So sánh các chỉ tiêu này với quy định của Ngân hàng Nhà nước và các chuẩn mực ngành để đánh giá hiệu quả cân đối vốn.
  • Phân tích biến động và xu hướng qua các năm để nhận diện các khó khăn, thách thức và nguyên nhân.
  • Sử dụng phương pháp so sánh để đối chiếu kết quả với các nghiên cứu trong nước và quốc tế nhằm làm rõ điểm mạnh, điểm yếu của VietABank.

Quy trình nghiên cứu gồm 6 bước từ xác định vấn đề, thu thập dữ liệu, phân tích đến đề xuất giải pháp, đảm bảo tính hệ thống và khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô huy động vốn và tăng trưởng tín dụng
    Từ năm 2017 đến quý I/2023, quy mô huy động vốn của VietABank tăng trưởng trung bình khoảng 4% mỗi năm, trong khi tăng trưởng dư nợ cho vay đạt khoảng 10%, tạo ra sự chênh lệch lớn giữa huy động và sử dụng vốn. Tỷ lệ LDR dao động quanh mức 85%, sát ngưỡng tối đa theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, phản ánh áp lực cân đối vốn cao.

  2. Cơ cấu huy động và cho vay theo kỳ hạn
    Tiền gửi không kỳ hạn chiếm tỷ trọng thấp, trong khi tiền gửi có kỳ hạn chiếm trên 80% tổng huy động vốn. Tuy nhiên, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn sử dụng cho vay trung và dài hạn vượt mức 34% quy định, tiềm ẩn rủi ro thanh khoản. Cơ cấu cho vay chủ yếu tập trung vào các khoản vay trung và dài hạn, đặc biệt là bất động sản.

  3. Chi phí vốn và thu nhập lãi thuần
    VietABank đã điều chỉnh mặt bằng lãi suất huy động để cạnh tranh trên thị trường, tuy nhiên chi phí vốn vẫn tăng do áp lực cạnh tranh và rút tiền gửi từ khách hàng lớn. Thu nhập lãi thuần tăng trưởng ổn định nhưng biên lợi nhuận bị thu hẹp do chi phí vốn tăng.

  4. Khó khăn và thách thức trong cân đối vốn
    Ngân hàng gặp khó khăn trong việc duy trì thanh khoản ổn định do sự biến động của nguồn vốn huy động, cạnh tranh gay gắt trên thị trường tiền gửi và áp lực từ các quy định an toàn vốn. Việc sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn vượt mức quy định làm tăng rủi ro thanh khoản và tín dụng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do sự mất cân đối giữa tốc độ tăng trưởng huy động và tín dụng, cũng như cơ cấu vốn chưa tối ưu. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng với xu hướng chung của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn sau đại dịch, khi nhu cầu vốn tăng cao nhưng nguồn huy động chưa kịp đáp ứng. Các chỉ tiêu như LDR và tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn là những thước đo quan trọng phản ánh rủi ro thanh khoản, được minh họa rõ qua biểu đồ biến động tỷ lệ LDR và cơ cấu vốn theo kỳ hạn qua các năm.

Việc áp dụng hệ thống điều chuyển giá nội bộ (FTP) giúp VietABank quản lý chi phí vốn hiệu quả hơn, tuy nhiên vẫn cần nâng cao năng lực quản trị rủi ro và công nghệ thông tin để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy vai trò quan trọng của chiến lược kinh doanh và chính sách lãi suất trong việc cân đối vốn, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của uy tín ngân hàng trong thu hút nguồn vốn ổn định.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao công tác quản lý và thực hiện hoạt động cân đối vốn
    Tăng cường theo dõi, phân tích các chỉ tiêu tài chính quan trọng như LDR, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn để kịp thời điều chỉnh chiến lược huy động và cho vay. Mục tiêu giảm tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn xuống dưới 30% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban điều hành và phòng Quản lý tài sản nợ - tài sản có (ALM).

  2. Tăng cường công tác quản trị rủi ro thanh khoản
    Xây dựng và hoàn thiện các kịch bản ứng phó với các tình huống căng thẳng thanh khoản, đồng thời áp dụng các công cụ quản lý rủi ro hiện đại. Mục tiêu nâng cao khả năng ứng phó với biến động thị trường trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý rủi ro và Ban kiểm soát nội bộ.

  3. Kiểm soát và minh bạch nguồn thông tin công bố ra bên ngoài
    Đảm bảo thông tin tài chính và hoạt động ngân hàng được công bố chính xác, kịp thời nhằm tăng cường niềm tin của khách hàng và nhà đầu tư. Mục tiêu hoàn thiện quy trình công bố thông tin trong 3 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Truyền thông và Ban quản lý rủi ro.

  4. Nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin
    Đầu tư nâng cấp hệ thống báo cáo, phân tích dữ liệu và quản lý vốn nhằm hỗ trợ công tác cân đối vốn hiệu quả hơn. Mục tiêu hoàn thành nâng cấp hệ thống trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin và Ban điều hành.

  5. Nâng cao chất lượng nhân sự
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý tài sản nợ, rủi ro thanh khoản và phân tích tài chính cho đội ngũ cán bộ quản lý vốn. Mục tiêu hoàn thành chương trình đào tạo trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Nhân sự và Ban điều hành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng thương mại
    Giúp hiểu rõ hơn về các chỉ tiêu tài chính quan trọng trong cân đối vốn, từ đó xây dựng chiến lược quản lý vốn hiệu quả, giảm thiểu rủi ro thanh khoản và tín dụng.

  2. Chuyên viên quản lý rủi ro và tài chính ngân hàng
    Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các mô hình và chỉ tiêu đánh giá hoạt động cân đối vốn, hỗ trợ công tác phân tích và dự báo tài chính.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và Ngân hàng Nhà nước
    Là tài liệu tham khảo để đánh giá thực trạng hoạt động cân đối vốn của các ngân hàng thương mại, từ đó hoàn thiện chính sách và quy định quản lý.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh ngành Tài chính - Ngân hàng
    Giúp nắm bắt kiến thức thực tiễn về hoạt động cân đối vốn trong ngân hàng thương mại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế biến động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động cân đối vốn trong ngân hàng thương mại là gì?
    Hoạt động cân đối vốn là quá trình quản lý và điều chỉnh quy mô, cơ cấu, kỳ hạn và chi phí vốn nhằm đảm bảo ngân hàng có đủ nguồn vốn ổn định để đáp ứng nhu cầu cho vay và thanh toán, đồng thời hạn chế rủi ro thanh khoản và tín dụng.

  2. Tại sao tỷ lệ LDR lại quan trọng trong đánh giá hoạt động cân đối vốn?
    Tỷ lệ LDR phản ánh mức độ sử dụng vốn huy động để cho vay. Tỷ lệ quá cao có thể gây rủi ro thanh khoản, trong khi tỷ lệ quá thấp cho thấy nguồn vốn chưa được khai thác hiệu quả. Ngân hàng phải duy trì LDR dưới 85% theo quy định để đảm bảo an toàn.

  3. Nguyên nhân chính gây khó khăn trong cân đối vốn tại VietABank là gì?
    Nguyên nhân bao gồm sự chênh lệch tăng trưởng giữa huy động và tín dụng, cơ cấu vốn chưa tối ưu, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn vượt mức quy định, cùng với áp lực cạnh tranh và rút tiền gửi từ khách hàng lớn.

  4. Hệ thống điều chuyển giá nội bộ (FTP) giúp gì cho hoạt động cân đối vốn?
    FTP giúp ngân hàng phân bổ chi phí vốn và lợi nhuận theo kỳ hạn và sản phẩm, từ đó cân đối lãi suất huy động và cho vay, quản lý chi phí vốn hiệu quả và hỗ trợ ra quyết định kinh doanh chính xác hơn.

  5. Giải pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao hoạt động cân đối vốn?
    Tăng cường quản lý rủi ro thanh khoản, nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, đào tạo nhân sự chuyên môn cao và xây dựng chiến lược huy động vốn phù hợp là những giải pháp then chốt giúp nâng cao hiệu quả hoạt động cân đối vốn.

Kết luận

  • Hoạt động cân đối vốn tại VietABank trong giai đoạn 2017 – quý I/2023 gặp nhiều thách thức do chênh lệch tăng trưởng huy động và tín dụng, cùng với cơ cấu vốn chưa tối ưu.
  • Các chỉ tiêu tài chính như tỷ lệ LDR, tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn đều tiệm cận hoặc vượt ngưỡng quy định, tiềm ẩn rủi ro thanh khoản và tín dụng.
  • Chi phí vốn tăng do cạnh tranh gay gắt và rút tiền gửi từ khách hàng lớn ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của ngân hàng.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể về quản lý vốn, rủi ro, công nghệ và nhân sự nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động cân đối vốn.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi sát sao các chỉ tiêu tài chính và cập nhật chiến lược phù hợp với diễn biến thị trường nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của VietABank.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động cân đối vốn, các nhà quản trị ngân hàng cần hành động ngay từ bây giờ, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý để đảm bảo tuân thủ quy định và phát triển bền vững trong tương lai.