I. Tổng quan về Ảnh hưởng của Chất lượng Báo cáo Tài chính
Bài viết này tập trung nghiên cứu về ảnh hưởng của chất lượng báo cáo tài chính và kỳ hạn nợ đến hiệu quả đầu tư của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Nghiên cứu này kiểm định vai trò của hai yếu tố trên trong việc tăng cường hiệu quả đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh thị trường vốn mới nổi và thông tin bất cân xứng. Từ đó đóng góp vào chính sách quản lý nhằm giảm thiểu các trường hợp đầu tư không hiệu quả. Các nghiên cứu trước đây đều cho rằng chất lượng báo cáo tài chính cao hơn sẽ tác động làm tăng hiệu quả đầu tư (Bushman và Smith, 2001; Healy và Palepu, 2001; Lambert, Leuz và Verrecchia, 2007). Phù hợp với lập luận này, Biddle và Hilary (2006) thấy rằng các doanh nghiệp có chất lượng báo cáo tài chính cao hơn thể hiện hiệu quả đầu tư cao hơn, đại diện bởi độ nhạy cảm dòng tiền đầu tư thấp hơn. Bài viết nghiên cứu trên một mẫu các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn từ 2006 – 2013. Kết quả cho thấy chất lượng báo cáo tài chính tốt hơn và nợ ngắn hạn là hai nhân tố góp phần tăng hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp.
1.1. Định nghĩa Hiệu quả Đầu tư và các yếu tố ảnh hưởng
Hiệu quả đầu tư thể hiện khả năng sinh lời từ vốn đầu tư của doanh nghiệp. Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm: chất lượng báo cáo tài chính, kỳ hạn nợ, môi trường kinh doanh, và năng lực quản trị. Theo lý thuyết tân cổ điển, công ty sẽ đầu tư cho đến khi lợi nhuận biên tương đương với chi phí biên để tối đa hoá giá trị (Yoshikawa, 1980; Hayashi, 1989; Abel, 1983). Tuy nhiên, theo trường phái Keynes (Gordon, 1992; Crotty, 1992) đầu tư sẽ được quyết định bởi sở thích tăng trưởng hay an toàn tài chính và theo lý thuyết đại diện về vấn đề bất cân xứng thông tin (Myers, 1977) công ty có thể đầu tư lệch lạc khỏi mức đầu tư tối ưu, nghĩa là đầu tư dưới mức (đầu tư thấp hơn mong đợi) hoặc đầu tư quá mức (đầu tư cao hơn mong đợi).
1.2. Tổng quan về Chất lượng Báo cáo Tài chính BCTC
Chất lượng báo cáo tài chính phản ánh tính trung thực, tính minh bạch, và độ tin cậy của thông tin tài chính được công bố. Báo cáo tài chính chất lượng giúp giảm bất cân xứng thông tin giữa nhà quản lý và nhà đầu tư, tạo điều kiện cho các quyết định đầu tư hiệu quả hơn. Theo Chen, Hope, Li và Wang (2010) khám phá rằng ở các doanh nghiệp phải đối mặt với mức thuế suất thuế thu nhập đặc biệt cao và chính sách thực thi mạnh mẽ của cơ quan thuế, mục tiêu chính của báo cáo tài chính có thể là nhằm giảm thiểu thuế thu nhập chứ không phải là để cung cấp thông tin cho các nhà cung cấp vốn, nhà quản lý, do đó làm giảm vai trò của báo cáo tài chính trong việc cung cấp thông tin cho người dùng.
1.3. Kỳ hạn Nợ và vai trò trong quản trị doanh nghiệp
Kỳ hạn nợ (ngắn hạn hay dài hạn) đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc vốn và quản trị doanh nghiệp. Nợ ngắn hạn thường được sử dụng để tài trợ cho các hoạt động kinh doanh hàng ngày, trong khi nợ dài hạn được sử dụng cho các dự án đầu tư dài hạn. Các bài nghiên cứu của Flannery (1986); Berger và Udell (1998); Ortiz- Monila và Penas (2008) đưa ra một nhân tố khác tác động lên hiệu quả đầu tư là kỳ hạn nợ với tranh luận rằng kỳ hạn nợ ngắn hơn có thể làm giảm vấn đề bất cân xứng thông tin. Trên quan điểm của người đi vay: với những tín hiệu tốt của công ty, họ có thể giành được điều kiện lãi suất tốt hơn khi tái tục khoản nợ; và trên quan điểm của người cho vay: kỳ hạn nợ ngắn hơn cho chủ nợ quyền kiểm soát và giám sát các nhà quản trị tốt hơn (Diamond, 1991, 1993).
II. Thách thức Đầu tư Quá mức và Dưới mức ảnh hưởng ROI
Đầu tư không hiệu quả, đặc biệt là đầu tư quá mức và dưới mức, là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp. Đầu tư quá mức dẫn đến lãng phí vốn, giảm lợi nhuận, và tăng rủi ro. Ngược lại, đầu tư dưới mức bỏ lỡ cơ hội tăng trưởng và phát triển. Theo lý thuyết đại diện, cả đầu tư quá mức và dưới mức đều có thể được giải thích bởi sự tồn tại của bất cân xứng thông tin giữa những nhà đầu tư. Jensen và Meckling (1976), Myers (1977) và Myers và Mujluf (1984) phát triển lý thuyết về vai trò của các bất cân xứng thông tin như rủi ro đạo đức và lựa chọn đối nghịch đối với hiệu quả đầu tư.
2.1. Nguyên nhân của Đầu tư Quá mức Over investment
Đầu tư quá mức thường xảy ra khi nhà quản lý ưu tiên lợi ích cá nhân hơn lợi ích của cổ đông, dẫn đến các quyết định đầu tư không hiệu quả. Điều này có thể do rủi ro đạo đức và thiếu giám sát từ phía cổ đông. Jensen (1986) dự đoán rằng các nhà quản lý có động cơ tăng bổng lộc của mình và phát triển công ty vượt quá kích thước tối ưu. Những dự báo này nhận được hỗ trợ thực nghiệm từ Blanchard, Silanez và Shleifer (1994).
2.2. Hậu quả của Đầu tư Dưới mức Under investment
Đầu tư dưới mức xảy ra khi công ty bỏ lỡ các cơ hội đầu tư có giá trị, thường do thiếu thông tin, hạn chế về nguồn vốn, hoặc quản lý quá thận trọng. Myers (1977) cho rằng thông tin bất cân xứng có thể khiến công ty bỏ lỡ những dự án có giá trị hiện tại ròng dương. Điều này làm chậm quá trình tăng trưởng và gây thiệt hại đến khả năng sinh lời của doanh nghiệp.
2.3. Mối liên hệ giữa Thông tin Bất cân xứng và Quyết định Đầu tư
Thông tin không đầy đủ và không đối xứng giữa nhà quản lý, cổ đông, và nhà đầu tư là nguyên nhân chính dẫn đến các quyết định đầu tư sai lầm. Chất lượng báo cáo tài chính thấp làm gia tăng bất cân xứng thông tin, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả đầu tư. Sự hiện diện của thông tin bất cân xứng giữa người đi vay và người cho vay được sử dụng bởi các tài liệu tài chính như một cách giải thích truyền thống lý do tại sao vốn không phải lúc nào cũng chảy tới các công ty có cơ hội đầu tư hiệu quả.
III. Cách Báo cáo Tài chính Tác động Hiệu quả Đầu tư
Nghiên cứu này kiểm định vai trò của chất lượng báo cáo tài chính và kỳ hạn nợ lên hiệu quả đầu tư. Kết quả kiểm định cho thấy chất lượng báo cáo tài chính tốt hơn và nợ ngắn hạn là hai nhân tố góp phần tăng hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp, thông qua tác động giảm cả hai trường hợp đầu tư không hiệu quả là đầu tư quá mức và đầu tư dưới mức. Ngoài ra kết quả nghiên cứu bổ sung của tác giả cho thấy mối quan hệ thay thế giữa nợ ngắn hạn và chất lượng báo cáo tài chính, những công ty sử dụng nợ ngắn hạn nhiều hơn làm gia tăng hiệu quả đầu tư và giảm tác động của chất lượng báo cáo tài chính lên hiệu quả đầu tư.
3.1. Chất lượng Báo cáo Tài chính và Giảm Đầu tư Quá mức
Báo cáo tài chính chất lượng giúp giám sát và kiểm soát hiệu quả hơn hành vi của nhà quản lý, từ đó giảm thiểu các quyết định đầu tư không hiệu quả và lãng phí vốn. Mối quan tâm chính của chủ nợ là đầu tư quá mức, bởi vì thông qua đầu tư quá mức nhà quản lý có thể chiếm đoạt tài sản của chủ nợ và cổ đông thiểu số, phát hiện của tác giả cho thấy rằng sự đầu tư không hiệu quả này có thể giảm khi chất lượng báo cáo tài chính cao hơn và kỳ hạn nợ ngắn hơn.
3.2. Chất lượng Báo cáo Tài chính và Tăng Đầu tư Đúng mức
Báo cáo tài chính đáng tin cậy cung cấp thông tin chính xác về cơ hội đầu tư tiềm năng, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định đúng đắn và không bỏ lỡ các dự án có giá trị. Về vấn đề đầu tư dưới mức, kết quả của tác giả cũng cho thấy tác động tích cực của chất lượng báo cáo tài chính và nợ ngắn hạn trong việc giảm những quyết định nội bộ không hiệu quả của công ty (phù hợp với Myers, 1977).
3.3. Cơ chế tác động của Kỳ hạn Nợ lên Hiệu quả Đầu tư
Nợ ngắn hạn tạo áp lực tái cấp vốn thường xuyên, buộc doanh nghiệp phải duy trì hiệu quả hoạt động để đáp ứng yêu cầu của các tổ chức tín dụng. Điều này thúc đẩy quản lý sử dụng vốn hiệu quả hơn. Kỳ hạn nợ ngắn hơn cho chủ nợ quyền kiểm soát và giám sát các nhà quản trị tốt hơn (Diamond, 1991, 1993).
IV. Nghiên cứu Kết quả thực nghiệm tại thị trường Việt Nam
Nghiên cứu trên các công ty niêm yết tại Việt Nam cho thấy, tại Việt Nam, nợ ngắn hạn và chất lượng báo cáo tài chính là hai nhân tố quan trọng được dùng để kiểm soát vấn đề đầu tư dưới mức và quá mức. Ngoài ra, chất lượng báo cáo tài chính cao hơn không có ý nghĩa trong khả năng tiếp cận nợ ngân hàng của các doanh nghiệp Việt Nam. Điều này có thể phản ánh đặc thù của thị trường vốn Việt Nam.
4.1. Mối quan hệ thay thế giữa Nợ Ngắn hạn và BCTC
Kết quả nghiên cứu cho thấy có mối quan hệ thay thế rõ ràng giữa chất lượng báo cáo tài chính và nợ ngắn hạn trong việc giảm đầu tư quá mức và dưới mức. Ở những công ty sử dụng nợ ngắn hạn nhiều hơn có tác động làm gia tăng hiệu quả đầu tư và giảm tác động của chất lượng báo cáo tài chính lên hiệu quả đầu tư, phù hợp với những bài nghiên cứu trước tại Mỹ và thị trường mới nổi (Biddle và cộng sự, 2009; Chen và cộng sự, 2011; Fuensanta và Ballesta, 2014).
4.2. Tác động của BCTC lên Khả năng Tiếp cận Nợ Ngân hàng
Nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng cho thấy chất lượng báo cáo tài chính cao hơn giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nợ ngân hàng hơn tại Việt Nam. Điều này có thể do các yếu tố khác, như quan hệ tín dụng và tài sản thế chấp, đóng vai trò quan trọng hơn trong quyết định cho vay của ngân hàng.
4.3. Hàm ý chính sách từ kết quả nghiên cứu
Các nhà hoạch định chính sách nên tập trung vào việc nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và khuyến khích sử dụng nợ ngắn hạn một cách hợp lý để cải thiện hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp. Đồng thời, cần xem xét các yếu tố khác ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nợ ngân hàng, như cải thiện môi trường kinh doanh và tăng cường bảo vệ quyền lợi của chủ nợ.
V. Kết luận Chất lượng BCTC và Nợ là yếu tố then chốt
Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng thực nghiệm về vai trò của chất lượng báo cáo tài chính và nợ ngắn hạn lên việc tăng cường hiệu quả đầu tư tại Việt Nam, nơi mà chất lượng báo cáo tài chính và nợ ngắn hạn là hai yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát hành vi của nhà quản lý. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối quan hệ thay thế giữa chất lượng báo cáo tài chính và nợ ngắn hạn, với việc nợ ngắn hạn có thể bù đắp cho chất lượng báo cáo tài chính thấp.
5.1. Tóm tắt các kết quả chính của nghiên cứu
Nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của chất lượng báo cáo tài chính và nợ ngắn hạn trong việc cải thiện hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp Việt Nam. Nghiên cứu cũng làm nổi bật vai trò của nợ ngắn hạn như một cơ chế kiểm soát hành vi của nhà quản lý.
5.2. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo
Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm phạm vi dữ liệu hạn chế và việc sử dụng các biến đại diện cho chất lượng báo cáo tài chính và hiệu quả đầu tư. Các nghiên cứu tiếp theo nên mở rộng phạm vi dữ liệu và sử dụng các phương pháp đo lường chất lượng báo cáo tài chính và hiệu quả đầu tư khác nhau.
5.3. Đề xuất cho doanh nghiệp và nhà quản lý
Doanh nghiệp nên tập trung vào việc nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và quản lý nợ ngắn hạn một cách hiệu quả để cải thiện hiệu quả đầu tư. Các nhà quản lý nên xem xét vai trò của nợ ngắn hạn như một công cụ kiểm soát hành vi và đảm bảo các quyết định đầu tư được đưa ra một cách cẩn trọng và có trách nhiệm.
