Luận án tiến sĩ: Ứng dụng kỹ thuật lọc máu liên tục trong điều trị đợt cấp mất bù ở trẻ em mắc bệnh rối loạn chuyển hóa bẩm sinh

• Tác giả: Đào Hữu Nam
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Phú Đạt
• Trường học: Trường Đại Học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Nhi Khoa
• Đề tài: Kỹ Thuật Lọc Máu Liên Tục Trong Điều Trị Rối Loạn Chuyển Hóa Bẩm Sinh Ở Trẻ Em
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đại cương về các bệnh rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.2. Định nghĩa rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.3. Phân loại các bệnh rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.4. Cơ chế bệnh sinh của đợt cấp mất bù rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.5. Biểu hiện lâm sàng của đợt cấp mất bù rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.6. Các biểu hiện cận lâm sàng hay gặp trong đợt cấp của rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.7. Điều trị cơn cấp mất bù các rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 1.8. Phương pháp lọc máu liên tục tĩnh mạch - tĩnh mạch ở trẻ em
• 1.9. Nguyên lý cơ bản của phương pháp lọc máu liên tục
• 1.10. Màng lọc và quả lọc
• 1.11. Dịch sử sử dụng trong lọc máu liên tục
• 1.12. Những ưu điểm của phương pháp lọc máu liên tục
• 1.13. Chỉ định của lọc máu liên tục
• 1.14. Tai biến và biến chứng liên quan đến lọc máu liên tục ở trẻ em
• 1.15. Lọc máu liên tục tĩnh mạch-tĩnh mạch trong điều trị đợt cấp mất bù rối loạn chuyển hóa bẩm sinh ở trẻ em
• 1.16. Cơ sở lý thuyết về vai trò của CVVH trong loại bỏ các độc tố ở đợt cấp mất bù rối loại chuyển hóa bẩm sinh
• 1.17. Các nghiên cứu trên thế giới về CVVH trong điều trị đợt cấp mất bù RLCHBS ở trẻ em
• 1.18. Một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả trong quá trình tiến hành kỹ thuật CVVH trong điều trị đợt cấp mất bù RLCHBS ở trẻ em
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5. Thiết kế nghiên cứu
• 2.6. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.7. Nội dung nghiên cứu
• 2.8. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu
• 2.9. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Ứng dụng kỹ thuật lọc máu liên tục tĩnh mạch-tĩnh mạch trong điều trị đợt cấp mất bù rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 3.3. Hiệu quả của phương pháp lọc máu liên tục trong điều trị cơn cấp mất bù do rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 3.4. Thay đổi các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng theo các thời điểm lọc máu
• 3.5. Tai biến và biến chứng chung của lọc máu liên tục
• 3.6. Một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị
• 3.7. So sánh một số yếu tố giữa nhóm sống và nhóm tử vong
• 3.8. Phân tích hồi qui đa biến một số yếu tố liên quan đến tử vong chung
• 3.9. Một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị theo nhóm
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Ứng dụng kỹ thuật lọc máu liên tục trên bệnh nhân bị đợt cấp mất bù RLCHBS
• 4.3. Chỉ định lọc máu
• 4.4. Phương thức lọc máu
• 4.5. Hiệu quả của phương pháp lọc máu liên tục trong điều trị đợt cấp mất bù
• 4.6. Thay đổi các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng chung tại thời điểm lọc máu
• 4.7. Thay đổi các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng theo nhóm bệnh rối loạn chuyển hóa bẩm sinh tại thời điểm lọc máu
• 4.8. Tai biến và biến chứng của lọc máu liên tục
• 4.9. Một số yếu tố liên quan đến kết quả lọc máu liên tục điều trị đợt cấp mất bù rối loạn chuyển hóa bẩm sinh
• 4.10. Phân tích hồi qui đơn biến
• 4.11. Phân tích hồi qui đa biến
• 4.12. Một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị theo nhóm
• 4.13. Hạn chế của luận án
• CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh ở trẻ em và vai trò của lọc máu liên tục

Rối loạn chuyển hóa bẩm sinh (RLCHBS) ở trẻ em là nhóm bệnh lý di truyền, do khiếm khuyết gen gây rối loạn chuyển hóa. RLCHBS đa dạng, tỷ lệ mắc thấp từng loại nhưng tổng thể cao (1/2500 - 1/800). Đợt cấp mất bù là diễn biến cấp tính, đe dọa tính mạng, biểu hiện không đặc hiệu: li bì, nôn, co giật. Lọc máu liên tục (LMLT), đặc biệt là CRRT (Continuous Renal Replacement Therapy), là giải pháp hiệu quả loại bỏ nhanh chóng chất độc chuyển hóa (amoniac, leucin) trong đợt cấp mất bù RLCHBS, cân bằng chuyển hóa. Nghiên cứu thế giới chứng minh hiệu quả LMLT trong điều trị rối loạn chuyển hóa, nhưng dữ liệu tại Việt Nam còn hạn chế.

1.1 Phân loại và cơ chế bệnh sinh RLCHBS

RLCHBS được phân loại theo con đường chuyển hóa: RLCH protein (bao gồm RLCH acid amin, RLCH acid hữu cơ, chu trình urê); RLCH lipid, RLCH carbohydrate, RLCH purin, RLCH porphyrin. Cơ chế bệnh sinh đa dạng, thường liên quan thiếu hụt enzym, protein vận chuyển. Ví dụ: Bệnh phenylketon niệu do thiếu hụt enzym phenylalanin hydroxylase. Bệnh galactosemia do thiếu hụt enzym galactose-1-phosphate uridyltransferase. Bệnh maple syrup urine disease (MSUD) do thiếu hụt phức hợp enzym BCKAD, gây tích lũy acid amin mạch nhánh. Tích lũy chất chuyển hóa độc hại gây tổn thương đa cơ quan, biểu hiện lâm sàng nặng nề trong đợt cấp mất bù. Hiểu rõ cơ chế giúp lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả.

1.2 Kỹ thuật lọc máu liên tục Nguyên lý và ứng dụng

Kỹ thuật lọc máu liên tục bao gồm nhiều phương pháp như CVVH (Continuous veno-venous hemofiltration), CVVHD (Continuous veno-venous hemodialysis), CVVHDF (Continuous veno-venous hemodiafiltration). Nguyên lý dựa trên cơ chế khuếch tán, siêu lọc, đối lưu loại bỏ chất độc. Màng lọc và dịch lọc đóng vai trò quan trọng. LMLT có ưu điểm loại bỏ liên tục chất độc, điều chỉnh thăng bằng điện giải, ổn định huyết động tốt hơn so với phương pháp gián đoạn. Chỉ định LMLT trong điều trị rối loạn chuyển hóa phụ thuộc mức độ nặng của đợt cấp mất bù, chức năng thận, tình trạng toàn thân bệnh nhi. Tai biến, biến chứng cần được giám sát chặt chẽ: nhiễm khuẩn, chảy máu, rối loạn điện giải, suy tim.

1.3 Lọc máu liên tục trong điều trị đợt cấp mất bù RLCHBS

LMLT chứng minh hiệu quả trong điều trị đợt cấp mất bù RLCHBS. LMLT giúp loại bỏ nhanh chóng chất chuyển hóa độc hại, cải thiện triệu chứng lâm sàng, giảm nguy cơ tử vong, hạn chế di chứng. Tuy nhiên, LMLT không phải giải pháp duy nhất, kết hợp với điều trị hỗ trợ khác như hạn chế cung cấp cơ chất, cung cấp chất chuyển hóa thiếu. Chọn lựa phương pháp LMLT tùy thuộc loại RLCHBS, mức độ nặng bệnh, tình trạng bệnh nhi. Theo dõi sát sao quá trình LMLT, xử trí kịp thời tai biến, biến chứng. Chi phí LMLT cao, cần cân nhắc khi áp dụng.