Luận án tiến sĩ: Quan hệ thương mại giữa Việt Nam với các nước Châu Âu và Châu Mỹ thời thuộc Pháp (1897-1945)

• Tác giả: Nguyễn Thị Định
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Ngọc Cơ
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
• Đề tài: Quan Hệ Thương Mại Giữa Việt Nam Với Các Nước Châu Âu, Châu Mỹ Thời Thuộc Pháp Giai Đoạn 1897 - 1945
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 1945
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.2. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ TRONG NƯỚC
• 1.3. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ NƯỚC NGOÀI
• 1.4. NHỮNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN KẾ THỪA
• 1.5. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
• 2. CHƯƠNG 2: NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ TỪ NĂM 1897 ĐẾN NĂM 1945
• 2.1. TÌNH HÌNH THẾ GIỚI
• 2.2. SỰ BIẾN CHUYỂN VỀ GIAO THÔNG VẬN TẢI, THÔNG TIN LIÊN LẠC VÀ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
• 2.3. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN VÀ SỰ MỞ CỬA CỦA CÁC QUỐC GIA CHÂU Á
• 2.4. CHIẾN TRANH THẾ GIỚI VÀ KHỦNG HOẢNG KINH TẾ
• 2.5. TÌNH HÌNH TRONG NƯỚC
• 2.6. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ NHỮNG BIẾN ĐỔI VỀ KINH TẾ, XÃ HỘI VIỆT NAM NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỶ XIX – ĐẦU THẾ KỶ XX
• 2.7. CHẾ ĐỘ ĐỘC QUYỀN CỦA THỰC DÂN PHÁP ĐỐI VỚI NGOẠI THƯƠNG Ở VIỆT NAM THỜI THUỘC ĐỊA
• 2.8. QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ TRƯỚC NĂM 1897
• 3. CHƯƠNG 3: HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ TỪ NĂM 1897 ĐẾN NĂM 1945
• 3.1. HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ GIAI ĐOẠN 1897 – 1929
• 3.2. TRONG THỜI KỲ KHAI THÁC THUỘC ĐỊA LẦN THỨ NHẤT (1897 – 1914)
• 3.3. TRONG CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914 – 1918)
• 3.4. TRONG THỜI KỲ KHAI THÁC THUỘC ĐỊA LẦN THỨ HAI (1919 – 1929)
• 3.5. HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ GIAI ĐOẠN 1930 - 1945
• 3.6. TRONG KHỦNG HOẢNG KINH TẾ (1930 – 1933)
• 3.7. TỪ SAU KHỦNG HOẢNG KINH TẾ ĐẾN NĂM ĐẦU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1934 – 1939)
• 3.8. TRONG CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1939 – 1945)
• 4. CHƯƠNG 4: MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ TỪ NĂM 1897 ĐẾN NĂM 1945
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ
• 4.2. VỀ SỰ TIẾN TRIỂN TRONG QUAN HỆ THƯƠNG MẠI
• 4.3. VỀ VỊ THẾ CỦA CÁC ĐỐI TÁC TRONG QUAN HỆ THƯƠNG MẠI VỚI VIỆT NAM
• 4.4. VỀ CHỦNG LOẠI HÀNG HÓA
• 4.5. TÁC ĐỘNG CỦA QUAN HỆ THƯƠNG MẠI GIỮA VIỆT NAM VỚI CÁC NƯỚC ÂU, MỸ THỜI THUỘC PHÁP ĐỐI VỚI KINH TẾ, XÃ HỘI VIỆT NAM
• 4.5.1. TÁC ĐỘNG VỀ KINH TẾ
• 4.5.2. TÁC ĐỘNG VỀ XÃ HỘI
• NHỮNG CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Quan hệ thương mại Việt Nam Châu Âu Châu Mỹ thời thuộc Pháp 1897 1945

Quan hệ thương mại giữa Việt Nam với các nước Châu Âu và Châu Mỹ trong giai đoạn 1897-1945 là một chủ đề quan trọng trong lịch sử kinh tế Việt Nam. Thời kỳ này đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của ngoại thương dưới sự kiểm soát của thực dân Pháp. Việt Nam trở thành một phần của hệ thống thương mại toàn cầu, với các hoạt động xuất nhập khẩu chủ yếu tập trung vào các mặt hàng nông sản và khoáng sản. Châu Âu và Châu Mỹ là những đối tác thương mại chính, đặc biệt là Pháp, Anh, Đức và Hoa Kỳ. Các yếu tố như chính sách độc quyền của Pháp, sự phát triển của giao thông vận tải, và các biến động kinh tế toàn cầu đã ảnh hưởng sâu sắc đến quan hệ thương mại này.

1.1. Bối cảnh lịch sử và chính sách thương mại

Giai đoạn 1897-1945 là thời kỳ Việt Nam nằm dưới sự cai trị của thực dân Pháp. Chính sách độc quyền thương mại của Pháp đã định hình quan hệ thương mại giữa Việt Nam với Châu Âu và Châu Mỹ. Pháp áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hoạt động xuất nhập khẩu, nhằm tối đa hóa lợi nhuận từ thuộc địa. Các mặt hàng chính như gạo, cao su, than đá được xuất khẩu sang Châu Âu và Châu Mỹ, trong khi Việt Nam nhập khẩu các sản phẩm công nghiệp như máy móc, vải vóc. Chính sách thuế quan và hạn ngạch cũng được áp dụng để bảo vệ lợi ích của Pháp, hạn chế sự cạnh tranh từ các quốc gia khác.

1.2. Các đối tác thương mại chính

Trong giai đoạn này, Pháp là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, chiếm phần lớn kim ngạch xuất nhập khẩu. Các quốc gia Châu Âu khác như Anh và Đức cũng có vai trò quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực nhập khẩu máy móc và công nghệ. Hoa Kỳ nổi lên như một đối tác thương mại tiềm năng, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu cao su. Các hoạt động thương mại này không chỉ mang lại lợi nhuận cho các công ty Pháp mà còn góp phần thay đổi cơ cấu kinh tế của Việt Nam, từ một nền kinh tế nông nghiệp truyền thống sang một nền kinh tế có sự tham gia của các yếu tố công nghiệp và thương mại quốc tế.

II. Diễn biến hoạt động thương mại 1897 1945

Hoạt động thương mại giữa Việt Nam và các nước Châu Âu, Châu Mỹ trong giai đoạn 1897-1945 trải qua nhiều biến động, chịu ảnh hưởng của các sự kiện lịch sử lớn như Chiến tranh thế giới thứ nhất, Khủng hoảng kinh tế 1929, và Chiến tranh thế giới thứ hai. Các giai đoạn này đánh dấu sự thay đổi trong cơ cấu xuất nhập khẩu, cũng như sự điều chỉnh trong chính sách thương mại của Pháp. Việt Nam từng bước hội nhập vào hệ thống thương mại toàn cầu, mặc dù vẫn chịu sự kiểm soát chặt chẽ từ thực dân Pháp.

2.1. Giai đoạn 1897 1914 Khai thác thuộc địa lần thứ nhất

Giai đoạn 1897-1914 là thời kỳ Pháp tiến hành khai thác thuộc địa lần thứ nhất tại Việt Nam. Hoạt động thương mại tập trung vào xuất khẩu các mặt hàng nông sản như gạo, cao su, và nhập khẩu các sản phẩm công nghiệp từ Châu Âu. Pháp áp dụng các biện pháp độc quyền, kiểm soát chặt chẽ các hoạt động xuất nhập khẩu. Các công ty Pháp như Société des Caoutchoucs de l’Indochine đóng vai trò chủ đạo trong việc khai thác và xuất khẩu cao su. Việt Nam trở thành một phần quan trọng trong hệ thống thương mại của Pháp, đóng góp đáng kể vào nền kinh tế thuộc địa.

2.2. Giai đoạn 1914 1945 Chiến tranh và khủng hoảng

Giai đoạn 1914-1945 chứng kiến sự biến động mạnh mẽ trong quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các nước Châu Âu, Châu Mỹ. Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918) làm gián đoạn các hoạt động thương mại, trong khi Khủng hoảng kinh tế 1929 dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong kim ngạch xuất nhập khẩu. Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945) tiếp tục gây ra những khó khăn lớn, đặc biệt là sự kiểm soát của Nhật Bản đối với Việt Nam. Mặc dù vậy, các hoạt động thương mại vẫn được duy trì, với sự tham gia của các đối tác mới như Hoa Kỳ trong lĩnh vực xuất khẩu cao su.

III. Đặc điểm và tác động của quan hệ thương mại

Quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các nước Châu Âu, Châu Mỹ trong giai đoạn 1897-1945 có những đặc điểm riêng biệt, phản ánh bối cảnh lịch sử và chính sách của thực dân Pháp. Các hoạt động thương mại này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho Pháp mà còn có tác động sâu sắc đến kinh tế và xã hội của Việt Nam. Sự phát triển của ngoại thương đã góp phần thay đổi cơ cấu kinh tế, thúc đẩy quá trình đô thị hóa, và hình thành các tầng lớp xã hội mới.

3.1. Đặc điểm của quan hệ thương mại

Quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các nước Châu Âu, Châu Mỹ trong giai đoạn 1897-1945 có những đặc điểm nổi bật. Thứ nhất, Pháp giữ vai trò độc quyền trong các hoạt động xuất nhập khẩu, kiểm soát chặt chẽ các nguồn lực kinh tế. Thứ hai, các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu là nông sản và khoáng sản, trong khi nhập khẩu chủ yếu là các sản phẩm công nghiệp. Thứ ba, quan hệ thương mại này chịu ảnh hưởng lớn từ các sự kiện lịch sử toàn cầu như chiến tranh và khủng hoảng kinh tế. Những đặc điểm này phản ánh sự phụ thuộc của Việt Nam vào hệ thống thương mại thuộc địa.

3.2. Tác động đến kinh tế và xã hội Việt Nam

Quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các nước Châu Âu, Châu Mỹ đã có những tác động sâu sắc đến kinh tế và xã hội của Việt Nam. Về kinh tế, hoạt động xuất nhập khẩu đã thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp và nông nghiệp, đồng thời tạo ra nguồn thu lớn cho chính quyền thuộc địa. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào xuất khẩu nông sản cũng khiến Việt Nam dễ bị tổn thương trước các biến động kinh tế toàn cầu. Về xã hội, sự phát triển của ngoại thương đã dẫn đến sự hình thành các tầng lớp mới như tư sản và công nhân, đồng thời thúc đẩy quá trình đô thị hóa tại các thành phố lớn như Hà Nội và Sài Gòn.