I. Giới thiệu và bối cảnh nghiên cứu
Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc đánh giá tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Mũi Cà Mau do biến đổi khí hậu. Rừng ngập mặn (RNM) đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển, lưu trữ carbon, và duy trì đa dạng sinh học. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động nghiêm trọng đến hệ sinh thái này, đặc biệt là tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, nơi được coi là khu dự trữ sinh quyển thế giới. Nghiên cứu này nhằm cung cấp cơ sở khoa học để đánh giá và đề xuất các giải pháp giảm thiểu thiệt hại.
1.1. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của luận án tiến sĩ là xác định phương pháp và quy trình phù hợp để đánh giá tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Mũi Cà Mau do biến đổi khí hậu. Nghiên cứu cũng nhằm đánh giá mức độ thiệt hại và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đến hệ sinh thái này.
1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, tập trung vào bốn dịch vụ chính: cung cấp, hỗ trợ, điều tiết, và văn hóa. Phạm vi không gian nghiên cứu là khu vực xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau, và phạm vi thời gian từ năm 1989 đến 2020, với dự báo đến năm 2050 và 2100.
II. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp định tính và định lượng để đánh giá tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn. Phương pháp định tính bao gồm điều tra xã hội học và đánh giá dựa vào cộng đồng, trong khi phương pháp định lượng sử dụng viễn thám, GIS, và lượng giá kinh tế để ước tính thiệt hại.
2.1. Phương pháp định tính
Phương pháp định tính được sử dụng để nhận diện các loại hình tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn thông qua điều tra xã hội học và đánh giá dựa vào cộng đồng. Các thông tin thu thập từ người dân địa phương giúp xác định mức độ và nguyên nhân gây ra thiệt hại.
2.2. Phương pháp định lượng
Phương pháp định lượng bao gồm sử dụng viễn thám và GIS để phân tích biến động đường bờ và diện tích rừng ngập mặn. Lượng giá kinh tế được áp dụng để ước tính giá trị thiệt hại về mặt tài chính, đặc biệt là đối với các dịch vụ cung cấp và điều tiết.
III. Kết quả nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Mũi Cà Mau đang chịu nhiều tổn thất và thiệt hại do biến đổi khí hậu, đặc biệt là sự suy giảm diện tích rừng và các dịch vụ sinh thái. Các dịch vụ cung cấp thủy hải sản và phòng hộ chống sạt lở bờ biển là những lĩnh vực chịu thiệt hại nặng nề nhất.
3.1. Tổn thất và thiệt hại dịch vụ cung cấp
Nghiên cứu chỉ ra rằng dịch vụ cung cấp thủy hải sản đã suy giảm đáng kể do biến đổi khí hậu, với mức giảm thu nhập của người dân địa phương trong 20-30 năm qua. Nguyên nhân chính là sự thay đổi môi trường sống của các loài thủy sản do nước biển dâng và xâm nhập mặn.
3.2. Tổn thất và thiệt hại dịch vụ phòng hộ
Dịch vụ phòng hộ chống sạt lở bờ biển cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nghiên cứu sử dụng viễn thám và GIS để phân tích biến động đường bờ, cho thấy sự gia tăng sạt lở tại khu vực Mũi Cà Mau trong giai đoạn 1989-2020.
IV. Đề xuất giải pháp
Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận án tiến sĩ đề xuất các giải pháp giảm thiểu tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Mũi Cà Mau. Các giải pháp bao gồm cả công trình và phi công trình, nhằm tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo tồn hệ sinh thái.
4.1. Giải pháp công trình
Các giải pháp công trình bao gồm xây dựng đê chắn sóng, kè bảo vệ bờ biển, và trồng rừng ngập mặn mới. Những biện pháp này giúp giảm thiểu sạt lở và bảo vệ diện tích rừng hiện có.
4.2. Giải pháp phi công trình
Giải pháp phi công trình tập trung vào nâng cao nhận thức cộng đồng, quản lý tài nguyên bền vững, và phát triển các mô hình sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu. Các chương trình giáo dục và đào tạo cũng được đề xuất để tăng cường sự tham gia của người dân địa phương.
V. Kết luận và kiến nghị
Luận án tiến sĩ kết luận rằng hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Mũi Cà Mau đang đối mặt với nhiều thách thức do biến đổi khí hậu. Việc kết hợp các phương pháp định tính và định lượng đã giúp đánh giá toàn diện tổn thất và thiệt hại. Các giải pháp đề xuất có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh thái này.
5.1. Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp luận cho việc đánh giá tổn thất và thiệt hại hệ sinh thái rừng ngập mặn trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Đây là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu tiếp theo.
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu giúp các nhà quản lý và hoạch định chính sách nhận diện và đánh giá thiệt hại, từ đó đề xuất các biện pháp ứng phó hiệu quả. Điều này góp phần bảo vệ và phát triển bền vững hệ sinh thái rừng ngập mặn tại Mũi Cà Mau.
