I. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Đánh giá tác động môi trường tích lũy (ĐTL) là một công cụ quan trọng trong quản lý môi trường, giúp nhận diện và đánh giá tổng hợp các tác động từ nhiều dự án khác nhau. Việc đánh giá này không chỉ bao gồm các tác động tồn dư từ các dự án đã hoàn thành mà còn kết hợp với việc đánh giá tác động môi trường (DTM) của các dự án đang thực hiện. Lưu vực sông Ba, với hệ thống liên hồ chứa (LHC) hiện có, đã và đang gây ra nhiều tác động phức tạp đến môi trường. Do đó, việc nghiên cứu và đánh giá tác động môi trường tích lũy là cần thiết để phát huy những mặt tích cực và giảm thiểu các tác động tiêu cực. Hệ thống LHC trên lưu vực sông Ba bao gồm nhiều hồ chứa thủy điện và thủy lợi, đã góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội nhưng cũng gây ra nhiều vấn đề môi trường cần được giải quyết.
II. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là hệ thống LHC trên lưu vực sông Ba và các thành phần môi trường đất và nước. Phạm vi không gian nghiên cứu tập trung vào dòng chính và dòng nhánh cấp 1 của lưu vực sông Ba, đặc biệt là khu vực hạ du. Phạm vi thời gian được chia thành ba giai đoạn: trước năm 2001, từ năm 2001 đến 2010, và từ năm 2011 trở đi. Mỗi giai đoạn có những đặc điểm riêng về quy hoạch, xây dựng và vận hành hệ thống LHC, từ đó ảnh hưởng đến các yếu tố môi trường. Việc xác định rõ đối tượng và phạm vi nghiên cứu sẽ giúp luận án có cái nhìn tổng quát và sâu sắc hơn về tác động môi trường tích lũy.
III. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Luận án áp dụng cách tiếp cận tổng hợp và hệ thống để phân tích các tác động môi trường của hệ thống LHC. Các phương pháp nghiên cứu bao gồm kế thừa tài liệu, khảo sát thực địa, phân tích thống kê, và tham khảo ý kiến chuyên gia. Phương pháp hồi cứu cũng được sử dụng để xác định nguyên nhân và nguồn gây tác động trong quá khứ. Đặc biệt, phương pháp đánh giá tác động môi trường bằng chỉ số môi trường giúp đơn giản hóa việc biểu thị mức độ tác động khác nhau, từ đó dễ dàng thực hiện và hiểu rõ hơn về các tác động môi trường tích lũy. Việc áp dụng các phương pháp này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về tình hình môi trường trong khu vực nghiên cứu.
IV. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Luận án không chỉ đóng góp vào lý thuyết về đánh giá tác động môi trường tích lũy mà còn có giá trị thực tiễn cao trong việc quản lý môi trường tại lưu vực sông Ba. Việc xây dựng các chỉ số đánh giá tác động môi trường tích lũy và khung hướng dẫn thực hiện sẽ giúp các cơ quan quản lý có công cụ hữu hiệu để theo dõi và đánh giá các tác động môi trường. Đặc biệt, các giải pháp bảo vệ môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực được đề xuất sẽ góp phần nâng cao chất lượng môi trường sống cho cộng đồng dân cư trong khu vực. Những kết quả nghiên cứu này có thể được áp dụng cho các lưu vực sông khác, từ đó mở rộng khả năng ứng dụng và giá trị thực tiễn của luận án.
V. Những đóng góp mới của luận án
Luận án đã xây dựng được các chỉ số đánh giá tác động môi trường tích lũy và xác lập khung hướng dẫn thực hiện đánh giá tác động môi trường tích lũy cho hệ thống LHC trên lưu vực sông Ba. Những chỉ số này không chỉ giúp đánh giá các tác động môi trường tích lũy mà còn cung cấp cơ sở để đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường. Việc áp dụng các chỉ số này trong thực tiễn sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý môi trường, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực từ hệ thống LHC đến môi trường đất và nước. Những đóng góp này không chỉ có giá trị cho lưu vực sông Ba mà còn có thể được áp dụng cho các lưu vực sông khác trong cả nước.
