I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Nội Bộ Quy Trình Tín Dụng NHCSXH
Tín dụng được xem là thước đo tăng trưởng của ngân hàng. Trong bối cảnh kinh tế thị trường phát triển nhanh chóng, nhu cầu vay vốn cho các dự án khởi nghiệp tăng cao, kéo theo tỉ lệ nợ xấu tăng lên. Việc kiểm soát nội bộ trong ngân hàng mới chỉ mang tính hình thức, tập trung vào hậu kiểm mà chưa chú trọng vào kiểm tra và đánh giá rủi ro. Do đó, nâng cao chất lượng kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng là yêu cầu cấp thiết để nâng cao chất lượng tín dụng và hạn chế rủi ro. Khác biệt của Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) so với các ngân hàng thương mại nằm ở mục đích. Mục tiêu của NHCSXH không đặt lợi nhuận lên hàng đầu mà hướng đến hiệu quả kinh tế - xã hội thông qua các chính sách hỗ trợ tài chính của Nhà nước. Do đó, cần phải có các bước kiểm soát đầy đủ và hiệu quả. NHCSXH huyện Đại Từ đã đạt được những thành tựu đáng kể trong công tác cho vay, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội, và bảo vệ quyền lợi của cán bộ, viên chức và người lao động.
1.1. Vai Trò Quan Trọng Của Kiểm Soát Nội Bộ
Kiểm soát nội bộ có ảnh hưởng lớn đến khả năng hoạt động của ngân hàng, là một khâu quan trọng cần xem xét, đánh giá, bám sát thực tế và thực hiện nghiêm túc. Nghiên cứu đánh giá thực trạng một số nội dung trong quy trình tín dụng và phân tích những hạn chế tồn tại cần giải quyết trong quy trình tín dụng của Ngân hàng Chính sách Xã hội. Kiểm soát nội bộ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tín dụng và an toàn hoạt động của ngân hàng. Tại Phòng giao dịch Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) huyện Đại Từ, việc nâng cao chất lượng Kiểm soát nội bộ là yêu cầu cấp bách để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo hiệu quả hoạt động tín dụng.
1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Kiểm Soát Nội Bộ Huyện Đại Từ
Mục tiêu của đề án là vận dụng lý luận về Kiểm soát nội bộ trong quy trình tín dụng tại các Ngân hàng, kết hợp với thực tiễn tại Phòng giao dịch ngân hàng chính sách xã hội huyện Đại Từ để đưa ra đánh giá, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quy trình tín dụng tại Phòng giao dịch ngân hàng chính sách xã hội huyện Đại Từ. Hệ thống hoá cơ sở lý luận về Kiểm soát nội bộ quy trình tín dụng và đánh giá Kiểm soát nội bộ quy trình tín dụng tại Ngân hàng.
II. Thách Thức Rủi Ro Tín Dụng Cần Kiểm Soát Nội Bộ Ngay
Trong nền kinh tế thị trường phát triển nhanh chóng, nhu cầu vay vốn tăng cao kéo theo tỉ lệ nợ xấu. Chất lượng quy trình tín dụng còn thấp và rủi ro tiềm ẩn lớn, quy trình tín dụng hoạt động thiếu an toàn, hiệu quả. Những tồn tại đó cần phải được giải quyết kịp thời nhằm tránh các tác động có hại đến sự ổn định của nền kinh tế. Hiện tại, công tác kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng mới tiến hành ở công việc kiểm tra mang tính hình thức, đặt nặng về hậu kiểm, chưa thật chú trọng vào hoạt động kiểm tra đánh giá rủi ro. Khác biệt của Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) đối với các Ngân hàng Thương mại nằm ở mục đích của quy trình tín dụng. Mục tiêu của NHCSXH không lấy lợi nhuận làm ưu tiên hàng đầu, mục tiêu hoạt động của họ là sử dụng nguồn vốn tín dụng thông qua các chính sách hỗ trợ tài chính của Nhà nước để tạo ra hiệu quả của nền kinh tế xã hội.
2.1. Nợ Xấu Áp Lực Lên Quy Trình Tín Dụng Tại NHCSXH
Tỉ lệ nợ xấu, nợ khó đòi của ngân hàng cũng tăng lên nhanh chóng, chất lượng của quy trình tín dụng còn thấp và rủi ro tiềm ẩn lớn, quy trình tín dụng hoạt động thiếu an toàn, hiệu quả. Những tồn tại đó cần phải được giải quyết kịp thời nhằm tránh các tác động có hại đến sự ổn định của nền kinh tế cũng như là hệ thống tài chính tiền tệ quốc gia. Kiểm soát nội bộ (KSNB ) trong các ngân hàng mới tiến hành ở công việc kiểm tra mang tính hình thức, đặt nặng về hậu kiểm, chưa thật chú trọng vào hoạt động kiểm tra đánh giá rủi ro.
2.2. Rủi Ro Tín Dụng Mối Lo Ngại Của Ngân Hàng Chính Sách Xã Hội
Ngân hàng phối hợp chủ yếu với các Tổ chức Chính trị - Xã hội (TCCT-XH) nhằm hỗ trợ cho các đối tượng theo chính sách vay bằng tín chấp, ký kết các hợp đồng ủy nhiệm, ủy thác. Trong một số khâu, việc kiểm soát nghiệp vụ tín dụng tại quá trình vay vốn để giảm thiểu rủi ro, phát huy hiệu quả, bảo toàn nguồn vốn là vô cùng cần thiết. Để ngăn chặn tối đa những rủi ro không mong muốn có thể xảy ra trong quy trình tín dụng của hệ thống ngân hàng chính sách, ngoài các biện pháp phối hợp thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý Nhà nước, còn cần ngân hàng chính sách phải có những biện pháp hữu hiệu. Biện pháp quan trọng nhất là Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) phải tạo ra được các bước Kiểm soát nội bộ đầy đủ và có hiệu quả.
III. Phương Pháp Kiểm Soát Nội Bộ Hiệu Quả Trong Tín Dụng NHCSXH
Theo Thông tư 06/2020/TT-NHNN, Kiểm soát nội bộ trong các tổ chức tín dụng được hiểu là hệ thống các chính sách, quy trình, thủ tục và cấu trúc tổ chức nhằm ngăn ngừa, phát hiện và xử lý các rủi ro, bảo vệ tài sản của đơn vị, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của các thông tin tài chính và hoạt động, và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật và các quy định nội bộ. Các định nghĩa đều nhấn mạnh vai trò của Kiểm soát nội bộ trong việc đảm bảo tính chính xác, đáng tin cậy của dữ liệu kế toán, ngăn chặn gian lận và tăng cường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. “ Kiểm soát nội bộ là một quá trình bị chi phối bởi ban giám đốc, nhà quản lý và các nhân viên của đơn vị, được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý nhằm đạt được các mục tiêu về hoạt động, báo cáo và tuân thủ trong các tổ chức hoạt động”.
3.1. Kiểm Toán Nội Bộ Giám Sát Chặt Chẽ Quy Trình Tín Dụng
Kiểm soát nội bộ là một chuỗi hoạt động kiểm soát hiện diện ở mọi phần của ngân hàng và được tổ chức lại thành một hệ thống thống nhất. Nó phải được coi là một yếu tố hỗ trợ giúp ngân hàng đạt được mục tiêu của mình. Con người là những người thiết kế và thực hiện Kiểm soát nội bộ. Chủ thể con người đặt ra mục tiêu, xây dựng các cơ chế kiểm soát và thực hiện chúng, bao gồm các thành viên trong ngân hàng như Hội đồng Quản trị, Ban Giám đốc và nhân viên, không chỉ giới hạn trong chính sách và thủ tục.
3.2. Áp Dụng Tiêu Chuẩn BASEL vào Kiểm Soát Nội Bộ
Theo lý thuyết Kiểm soát nội bộ của COSO, hệ thống COSO 2013, tiền thân là của hệ thống COSO 1992. Theo COSO 1992, hệ thống kiểm soát nội bộ bao gồm 05 bộ phận có mối liên hệ chặt chẽ với các yếu tố cấu thành của mỗi phần của KSN theo lý thuyết OSO và nguyên tắc đi kèm: Môi Trường Kiểm Soát - Tính trung thực và năng lực làm việc của nhân viên: Tính trung thực và năng lực làm việc của nhân viên ảnh hưởng đến khả năng tổ chức đạt được các mục tiêu và thực thi các chính sách và hoạt động. - Triết lí quản lý...
IV. Đánh Giá Kiểm Soát Nội Bộ Tại NHCSXH Huyện Đại Từ Phân Tích
Hoạt động đánh giá về Kiểm soát nội bộ trong quy trình tín dụng, bao gồm đánh giá KSNB trong 6 bước gồm: lập hồ sơ tín dụng, phân tích tín dụng, quyết định tín dụng, giải ngân, giám sát tín dụng và thanh lý hợp đồng tại phòng giao dịch của ngân hàng NHCSXH huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên. Phạm vi nghiên cứu của đề tài hướng đến mục tiêu đánh giá thực trạng Kiểm soát nội bộ quy trình tín dụng của Phòng giao dịch Ngân hàng CSXH tại huyện Đại Từ. Đề tài sử dụng dữ liệu thực tế về kết quả hoạt động từ năm 2021 đến năm 2023 của Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Thái Nguyên để phục vụ nghiên cứu đề tài. Đề tài thực hiện tại phòng giao dịch huyện Đại Từ của ngân hàng CSXH - tỉnh Thái Nguyên.
4.1. Thực Trạng Kiểm Soát Nội Bộ Trong Từng Khâu Tín Dụng
Trên cơ sở thực tế, đề tài sử dụng các phương pháp khảo sát tại các điểm giải ngân của huyện ai Từ, phân tích - tổng hợp dữ liệu từ các báo cáo về dư nợ cũng như doanh thu, kiểm tra các báo cáo sau kiểm tra Kiểm soát nội bộ của Phòng giao dịch và sử dụng một số sơ đồ, bảng biểu, để thể hiện rõ các bước của quy trình tín dụng chính sách và thực trạng KSN tín dụng chính sách tại Phòng giao dịch Ngân hàng CSXH huyện Đại Từ. Tài liệu nội bộ phòng giao dịch huyện Đại Từ Ngân hàng CSXH tỉnh Thái Nguyên như: Báo cáo thường niên 2021 – 2023. Quy chế kiểm tra kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng CSXH. Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban Kiểm soát.
4.2. Ưu Điểm Hạn Chế Của Kiểm Soát Nội Bộ Tại Đại Từ
Đề tài khái quát lại thực trạng Kiểm soát nội bộ trong quy trình tín dụng cũng như đánh giá các yếu tố có thể tác động đến Kiểm soát nội bộ trong quy trình tín dụng và ảnh hưởng, tác động của các yếu tố đó đến kết quả Kiểm soát nội bộ thông qua đánh giá thực trạng KSNB quy trình tín dụng tại Phòng giao dịch ngân hàng NHCSXH huyện Đại Từ. Đưa ra một số giải pháp cũng như đề xuất đối với phòng giao dịch đề giảm thiểu rủi ro cũng như hoàn thiện Kiểm soát nội bộ quy trình tín dụng nhằm nâng cáo hiệu quả hoạt động và kiểm tra KSNB của Phòng giao dịch Huyện Đại Từ.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Nội Bộ Cho NHCSXH Đại Từ
Trong giai đoạn 2025-2030, NHCSXH cần tập trung vào các mục tiêu cụ thể để nâng cao hiệu quả hoạt động. Mục tiêu của quy trình tín dụng trong giai đoạn này là đảm bảo nguồn vốn được sử dụng hiệu quả, đúng mục đích, đồng thời giảm thiểu rủi ro tín dụng. Để đạt được các mục tiêu này, cần có các giải pháp đồng bộ và toàn diện. Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện Kiểm soát nội bộ quy trình tín dụng tại Phòng giao dịch ngân hàng CSXH huyện Đại Từ-Thái Nguyên: Giải pháp trong lập hồ sơ tín dụng, Giải pháp trong phân tích tín dụng, Giải pháp trong quyết định tín dụng, Giải pháp trong giám sát tín dụng, Giải pháp trong thanh lý hợp đồng.
5.1. Tối Ưu Hóa Quy Trình Lập Hồ Sơ Phân Tích Tín Dụng
Cần tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ các thông tin trong hồ sơ tín dụng, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ. Áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa quy trình, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian. Nâng cao năng lực của cán bộ tín dụng trong việc phân tích, đánh giá rủi ro tín dụng. Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm các dấu hiệu rủi ro tín dụng.
5.2. Nâng Cao Hiệu Quả Giám Sát Thanh Lý Hợp Đồng Tín Dụng
Tăng cường giám sát việc sử dụng vốn sau giải ngân, đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục đích. Xây dựng quy trình xử lý nợ xấu hiệu quả. Tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng để thu hồi nợ xấu. Đánh giá định kỳ hiệu quả của quy trình tín dụng và có các biện pháp điều chỉnh phù hợp.
VI. Kết Luận Tương Lai Của Kiểm Soát Nội Bộ Tín Dụng NHCSXH
Đề tài cung cấp một cái nhìn toàn diện về thực trạng Kiểm soát nội bộ trong quy trình tín dụng tại Phòng giao dịch NHCSXH huyện Đại Từ, giúp nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và mức độ tác động của chúng đến hiệu quả Kiểm soát nội bộ. Bổ sung và làm phong phú thêm lý thuyết về Kiểm soát nội bộ trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, cung cấp cơ sở lý luận cho các nghiên cứu tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu mở rộng đến cấp huyện, tạo điều kiện cho việc áp dụng và khái quát hóa kết quả nghiên cứu trong bối cảnh các phòng giao dịch ngân hàng CSXH khác trên cả nước.
6.1. Đề Xuất Chính Sách Hoàn Thiện Kiểm Soát Nội Bộ Toàn Diện
Cần có sự quan tâm hơn nữa từ các cấp lãnh đạo, đặc biệt là trong việc đầu tư nguồn lực cho công tác kiểm soát nội bộ. Các chính sách tín dụng cần được điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa NHCSXH với các tổ chức chính trị - xã hội trong việc triển khai các chương trình tín dụng.
6.2. NHCSXH Đại Từ Mô Hình Điển Hình Cho Kiểm Soát Nội Bộ
Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng mô hình Kiểm soát nội bộ hiệu quả cho các phòng giao dịch NHCSXH khác trên cả nước. Nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở cho việc xây dựng các chính sách, quy trình Kiểm soát nội bộ phù hợp với đặc thù của NHCSXH.
