Kiểm Chứng Lý Thuyết Thị Trường Hiệu Quả Trong Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

• Tác giả: Đặng Trịnh Bạch Huy
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Trần Phúc
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP.Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính Ngân Hàng
• Đề tài: Kiểm Chứng Lý Thuyết Thị Trường Hiệu Quả Trong Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích nghiên cứu của luận văn
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa nghiên cứu
• 1.7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 2.1. Lý thuyết thị trường hiệu quả
• 2.1.1. Khái niệm thị trường hiệu quả
• 2.1.2. Sự hình thành và phát triển của lý thuyết thị trường hiệu quả
• 2.1.3. Các dạng hiệu quả của thị trường
• 2.1.3.1. Thị trường hiệu quả dạng yếu
• 2.1.3.2. Thị trường hiệu quả dạng trung bình
• 2.1.3.3. Thị trường hiệu quả dạng mạnh
• 2.1.4. Yếu tố ảnh hưởng đến tính hiệu quả của thị trường chứng khoán
• 2.1.5. Hàm ý của thị trường hiệu quả
• 2.2. Mô hình toán dùng để kiểm chứng lý thuyết thị trường hiệu quả
• 2.2.1. Mô hình Lợi suất kỳ vọng hay Trò chơi công bằng (The Expected Return or The Fair Game Model)
• 2.2.2. Mô hình Trò chơi công bằng có điều chỉnh (The Submartingale Model)
• 2.2.3. Mô hình Bước đi ngẫu nhiên (The Random Walk Model)
• 2.3. Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước
• 2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài
• 2.3.2. Thị trường chứng khoán Việt Nam và các nghiên cứu trong nước
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Kiểm định thị trường hiệu quả dạng yếu
• 3.1.1. Kiểm định chuỗi (Run test)
• 3.1.2. Kiểm định tự tương quan (Autocorrelation test)
• 3.2. Kiểm định thị trường hiệu quả dạng trung bình
• 3.3. Kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Kết quả kiểm định thị trường hiệu quả dạng yếu
• 4.1.1. Kết quả kiểm định chuỗi (Run test)
• 4.1.2. Kết quả kiểm định tự tương quan (Autocorrelation test)
• 4.2. Kết quả kiểm định thị trường hiệu quả dạng trung bình
• 4.3. Kết quả kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Lý Thuyết Thị Trường Hiệu Quả EMH Góc Nhìn Mới

Thị trường chứng khoán luôn biến động, chịu ảnh hưởng bởi vô số yếu tố từ vĩ mô đến vi mô. Các yếu tố như tình hình kinh tế, chính trị, chính sách nhà nước, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, và chính sách cổ tức đều tác động trực tiếp đến giá cổ phiếu. Thông tin đóng vai trò then chốt, và một thị trường được coi là hiệu quả khi thông tin được phản ánh đầy đủ, trung thực và nhanh chóng vào giá cổ phiếu. Lý thuyết thị trường hiệu quả (EMH) cho rằng mọi thông tin có sẵn đều đã được phản ánh vào giá, nhà đầu tư không thể kiếm lợi nhuận bất thường. Tuy nhiên, thực tế cho thấy thị trường không phải lúc nào cũng hiệu quả như lý thuyết. Các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới đã chỉ ra nhiều bất thường, như tác động của khối lượng giao dịch, phân tích, hiệu ứng mùa vụ, và hiệu ứng ngày trong tuần. Nghiên cứu của Dickinson và Muragu (1994) chứng minh thị trường chứng khoán Nairobi hiệu quả dạng yếu, trong khi Kima và Shamsuddinb (2008) cho thấy thị trường Hồng Kông, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng thể hiện mức độ yếu. Maria (2010) cũng cho kết luận tương tự đối với thị trường chứng khoán Đức và Tây Ban Nha.

1.1. Định Nghĩa và Ý Nghĩa của Thị Trường Hiệu Quả

Một thị trường được xem là hiệu quả khi nó đồng thời hiệu quả trên cả ba mặt cơ bản: phân phối, hoạt động và thông tin (Vũ Thị Minh Luận, 2010). Hiệu quả về mặt phân phối là khả năng đưa các nguồn lực khan hiếm trong nền kinh tế đến người sử dụng sao cho trên cơ sở nguồn lực có được người ta sẽ tạo ra kết quả đầu ra lớn nhất. Hiệu quả về mặt hoạt động của thị trường thể hiện bởi khả năng làm cực đại hóa quy mô giao dịch trên một thị trường tài chính cụ thể. Hiệu quả về mặt thông tin là khi giá cả của hàng hóa giao dịch trên thị trường được phản ánh đầy đủ và tức thời bởi các thông tin sẵn có trên thị trường.

1.2. Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển của EMH

Lý thuyết thị trường hiệu quả là một trong những lý thuyết chính thống, nền tảng của ngành tài chính. Cùng với sự phát triển của thị trường chứng khoán, lý thuyết này lại càng có ý nghĩa quan trọng, trở thành kim chỉ nam cho nhiều học giả phân tích chứng khoán. Nhà kinh tế học Samuelson (1965) đã từng nhận xét rằng: “Kinh tế học tài chính được coi là các món phục sức của nhà vua trong các dịp lễ tộc thì Lý thuyết thị trường hiệu quả sẽ chiếm một nửa các đồ trang sức đó” (Trích dẫn lại theo Vũ Thị Minh Luận, 201...).

II. Thách Thức Kiểm Định EMH tại Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam

Liệu thị trường chứng khoán Việt Nam có thực sự hiệu quả như lý thuyết? Nhà đầu tư có thể tìm kiếm lợi nhuận bất thường? Các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam, như của Hồ Viết Tiến (2006), Trương Đông Lộc (2006) và Lê Đạt Chí (2007), đã kết luận rằng thị trường chứng khoán Việt Nam chưa thể hiện mức độ hiệu quả dạng yếu. Nghiên cứu của Trầm Thị Xuân Hương và cộng sự (2015) cho thấy hiệu ứng ngày thứ hai tồn tại trước khủng hoảng (2000-2007), nhưng không còn sau khủng hoảng (2008-2012). Câu hỏi đặt ra là liệu kết quả có thay đổi sau hơn mười lăm năm phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam? Đề tài "Kiểm chứng lý thuyết thị trường hiệu quả trong điều kiện thị trường chứng khoán Việt Nam" nhằm tìm kiếm bằng chứng về tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2007-2015, từ đó đưa ra gợi ý cho các nhà đầu tư. Kết quả nghiên cứu có thể giúp các nhà làm chính sách hiểu rõ hơn về thực tiễn.

2.1. Tổng Quan Các Nghiên Cứu Trước Về EMH tại Việt Nam

Các nghiên cứu trước đây của các tác giả như Hồ Viết Tiến (2006), Trương Đông Lộc (2006) hay Lê Đạt Chí (2007) đã đưa ra kết luận thị trường chứng khoán Việt Nam chưa thể hiện mức độ hiệu quả dạng yếu. Nghiên cứu của Trầm Thị Xuân Hương và ctg (2015) kết luận thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn trước khủng hoảng (2000-2007) có tồn tại hiệu ứng ngày thứ hai, tuy nhiên trong và sau giai đoạn khủng hoảng (2008-2012) hiệu ứng này đã không còn tồn tại.

2.2. Câu Hỏi Nghiên Cứu Mức Độ Hiệu Quả và Hiệu Ứng Ngày Trong Tuần

Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, câu hỏi nghiên cứu được đặt ra như sau: Thị trường chứng khoán Việt Nam hiệu quả dạng yếu hay dạng vừa? Có tồn tại sự khác biệt về tỷ suất lợi nhuận giữa các ngày trong tuần?

III. Phương Pháp Kiểm Định Thị Trường Hiệu Quả Dạng Yếu Hướng Dẫn Chi Tiết

Luận văn tập trung nghiên cứu tính hiệu quả về mặt thông tin của thị trường chứng khoán Việt Nam, không xét đến các khía cạnh khác. Cổ phiếu được lựa chọn để nghiên cứu do tính thanh khoản tốt hơn. Thị trường chính thức được nghiên cứu, với số liệu từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hồ Chí Minh và Hà Nội. Trong kiểm định tính hiệu quả, tác giả tập trung kiểm định thị trường hiệu quả dạng yếu và dạng trung bình. Trong kiểm định những bất thường, tác giả tập trung kiểm định bất thường về lịch thể hiện qua hiệu ứng ngày trong tuần. Trong nghiên cứu kiểm định tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam, trường hợp hiệu quả dạng yếu, tác giả sử dụng kiểm định tự tương quan để xác định xem khuynh hướng tỷ suất sinh lời của ngày hôm nay có liên quan đến tỷ suất sinh lời của ngày hôm qua. Và áp dụng kiểm định chuỗi để xác định chuỗi quan sát trong nghiên cứu có phải là chuỗi ngẫu nhiên hay nói cách khác xác định sự thay đổi giá theo thời gian của chuỗi quan sát có phải là hoàn toàn ngẫu nhiên hay không.

3.1. Kiểm Định Tự Tương Quan Autocorrelation Test Giải Thích

Kiểm định tự tương quan được sử dụng để xác định xem có mối liên hệ nào giữa tỷ suất sinh lời của ngày hôm nay và tỷ suất sinh lời của ngày hôm qua hay không. Nếu có tự tương quan, điều này cho thấy thị trường không hiệu quả dạng yếu, vì thông tin từ quá khứ có thể được sử dụng để dự đoán lợi nhuận trong tương lai.

3.2. Kiểm Định Chuỗi Run Test Ứng Dụng Thực Tế

Kiểm định chuỗi được sử dụng để xác định xem chuỗi quan sát trong nghiên cứu có phải là chuỗi ngẫu nhiên hay không. Nếu chuỗi không ngẫu nhiên, điều này cho thấy sự thay đổi giá theo thời gian không hoàn toàn ngẫu nhiên, và thị trường không hiệu quả dạng yếu.

3.3. Phạm Vi Nghiên Cứu và Đối Tượng Phân Tích

Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Luận văn tập trung nghiên cứu tính hiệu quả về mặt thông tin của thị trường chứng khoán Việt Nam, mà không xét đến tính hiệu quả của thị trường ở các khía cạnh khác. Trên thị trường chứng khoán có nhiều loại hàng hóa, chủ yếu là cổ phiếu và trái phiếu, tuy nhiên cổ phiếu có tính thanh khoản tốt hơn và được giao dịch nhiều hơn, nên được lựa chọn để nghiên cứu. Luận văn chọn thị trường chính thức để nghiên cứu, với số liệu lấy từ Sở giao dịch Chứng khoán Hồ Chí Minh và Hà Nội mà không nghiên cứu các thị trường khác như thị trường không chính thức – OTC, thị trường tự do (theo cách phân chia thị trường dẫn theo bài viết của Bùi Thị Hằng, 2007).

IV. Nghiên Cứu Thị Trường Hiệu Quả Dạng Vừa Phương Pháp Nghiên Cứu Sự Kiện

Trong nghiên cứu kiểm định tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam, trường hợp hiệu quả dạng trung bình, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu sự kiện bằng cách xác định sự kiện cần nghiên cứu, dự báo lợi nhuận kỳ vọng, và tính toán lợi nhuận bất thường, lợi nhuận bất thường tích lũy và lợi nhuận bất thường tích lũy trung bình. Sau đó, tác giả sử dụng cả hai phương pháp kiểm định tham số và phi tham số để so sánh kết quả và đưa ra kết luận. Trong nghiên cứu kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần, tác giả sử dụng mô hình hồi quy với biến giả là các ngày trong tuần để kiểm định và phân tích, áp dụng kiểm định này cho chỉ số VN-Index và HNX-Index. Tuỳ vào kết quả có thể chia giai đoạn để phân tích và kiểm chứng được chính xác hơn. Ví dụ như hiệu ứng ngày trong tuần có thể chỉ tồn tại trong giai đoạn đầu, hiện tại hiệu ứng đã giảm hoặc không còn tồn tại…

4.1. Phân Tích Sự Kiện Event Study Analysis Các Bước Thực Hiện

Phương pháp nghiên cứu sự kiện bao gồm các bước: xác định sự kiện cần nghiên cứu, dự báo lợi nhuận kỳ vọng, tính toán lợi nhuận bất thường (chênh lệch giữa lợi nhuận thực tế và lợi nhuận kỳ vọng), lợi nhuận bất thường tích lũy và lợi nhuận bất thường tích lũy trung bình. Các kết quả này sau đó được kiểm định thống kê để xác định xem sự kiện có tác động đáng kể đến giá cổ phiếu hay không.

4.2. Kiểm Định Tham Số và Phi Tham Số So Sánh và Đánh Giá

Sử dụng cả hai phương pháp kiểm định tham số và phi tham số để so sánh kết quả và đưa ra kết luận. Việc sử dụng cả hai phương pháp giúp tăng tính tin cậy của kết quả nghiên cứu.

V. Ứng Dụng Mô Hình Hồi Quy Kiểm Định Hiệu Ứng Ngày Trong Tuần

Trong nghiên cứu kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần, tác giả sử dụng mô hình hồi quy với biến giả là các ngày trong tuần để kiểm định và phân tích, áp dụng kiểm định này cho chỉ số VN-Index và HNX-Index. Tuỳ vào kết quả có thể chia giai đoạn để phân tích và kiểm chứng được chính xác hơn. Ví dụ như hiệu ứng ngày trong tuần có thể chỉ tồn tại trong giai đoạn đầu, hiện tại hiệu ứng đã giảm hoặc không còn tồn tại…

5.1. Mô Hình Hồi Quy với Biến Giả Cách Xây Dựng và Giải Thích

Mô hình hồi quy với biến giả được sử dụng để kiểm tra xem có sự khác biệt đáng kể về tỷ suất sinh lời giữa các ngày trong tuần hay không. Các biến giả đại diện cho các ngày trong tuần, và hệ số của các biến này cho biết mức độ ảnh hưởng của từng ngày đến tỷ suất sinh lời.

5.2. Phân Tích Theo Giai Đoạn Đánh Giá Sự Thay Đổi Theo Thời Gian

Tuỳ vào kết quả có thể chia giai đoạn để phân tích và kiểm chứng được chính xác hơn. Ví dụ như hiệu ứng ngày trong tuần có thể chỉ tồn tại trong giai đoạn đầu, hiện tại hiệu ứng đã giảm hoặc không còn tồn tại…

VI. Kết Luận và Hàm Ý Đầu Tư Từ Nghiên Cứu EMH tại Việt Nam

Với nội dung nghiên cứu này, đề tài cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam, cho thấy sự vận động của thị trường cũng như sự phản ánh vào giá chứng khoán trước những thông tin quá khứ hay thông tin vừa được công bố. Từ đó giúp nhà đầu tư có cái nhìn toàn diện hơn qua việc lý thuyết được kiểm chứng bằng số liệu thực tế có cập nhật để xây dựng cho mình các chiến lược đầu tư sinh lợi phù hợp hơn tuỳ thuộc vào khẩu vị rủi ro của mỗi nhà đầu tư. Ngoài ra nghiên cứu cung cấp nguồn thông tin hữu ích giúp các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về thị trường tài chính cụ thể là thị trường chứng khoán Việt Nam. Giúp họ biết được mức độ hiệu quả cũng như những bất thường còn tồn tại để hoàn thiện hệ thống luật pháp, xây dựng ban hành các chính sách, quy định quản lý thị trường phù hợp với thực tiễn thị trường Việt Nam hơn. Điều này cũng góp phần nâng cao tính minh bạch trong việc công bố thông tin để tạo điều kiện phát triển thị trường chứng khoán nói riêng và thị trường tài chính Việt Nam nói chung ổn định và bền vững. Nghiên cứu có xem xét đến sự tồn tại của lợi nhuận bất thường trên thị trường chứng khoán Việt Nam thông qua việc kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần. Điều này giúp nhà đầu tư trong việc điều chỉnh và lựa chọn thời điểm đầu tư, chiến lược đầu tư một cách hợp lý theo các thông tin công bố nhằm tìm kiếm lợi nhuận vượt trội kết hợp với việc phân tích cổ phiếu cả về kỹ thuật lẫn cơ bản để tìm ra xu hướng giá hoặc giá trị nội tại để đạt được tỷ suất sinh lợi mong muốn.

6.1. Ý Nghĩa Nghiên Cứu Cho Nhà Đầu Tư và Nhà Hoạch Định Chính Sách

Với nội dung nghiên cứu này, đề tài cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam, cho thấy sự vận động của thị trường cũng như sự phản ánh vào giá chứng khoán trước những thông tin quá khứ hay thông tin vừa được công bố. Từ đó giúp nhà đầu tư có cái nhìn toàn diện hơn qua việc lý thuyết được kiểm chứng bằng số liệu thực tế có cập nhật để xây dựng cho mình các chiến lược đầu tư sinh lợi phù hợp hơn tuỳ thuộc vào khẩu vị rủi ro của mỗi nhà đầu tư. Ngoài ra nghiên cứu cung cấp nguồn thông tin hữu ích giúp các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về thị trường tài chính cụ thể là thị trường chứng khoán Việt Nam.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về EMH và Thị Trường Việt Nam

Nghiên cứu có xem xét đến sự tồn tại của lợi nhuận bất thường trên thị trường chứng khoán Việt Nam thông qua việc kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần. Điều này giúp nhà đầu tư trong việc điều chỉnh và lựa chọn thời điểm đầu tư, chiến lược đầu tư một cách hợp lý theo các thông tin công bố nhằm tìm kiếm lợi nhuận vượt trội kết hợp với việc phân tích cổ phiếu cả về kỹ thuật lẫn cơ bản để tìm ra xu hướng giá hoặc giá trị nội tại để đạt được tỷ suất sinh lợi mong muốn.

Tổng quan nghiên cứu

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua hơn 15 năm phát triển với sự gia tăng đáng kể về số lượng cổ phiếu niêm yết và giá trị vốn hóa thị trường, đạt trên 1.1 triệu tỷ đồng, chiếm khoảng 38% GDP tính đến năm 2016. Tuy nhiên, câu hỏi liệu thị trường này đã thực sự hiệu quả theo lý thuyết thị trường hiệu quả (Efficient Market Hypothesis - EMH) hay chưa vẫn còn nhiều tranh luận. Luận văn tập trung kiểm chứng tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2007-2015, đặc biệt ở mức độ yếu và trung bình, đồng thời khảo sát sự tồn tại của hiệu ứng ngày trong tuần – một dạng bất thường phổ biến trong các thị trường tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể gồm: xác định mức độ hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam theo các dạng hiệu quả yếu và trung bình; kiểm định sự khác biệt về tỷ suất lợi nhuận giữa các ngày trong tuần để phát hiện hiệu ứng ngày trong tuần. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu chỉ số VN-Index và HNX-Index, hai chỉ số đại diện cho thị trường chính thức tại Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm cập nhật về tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam, giúp nhà đầu tư xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp và hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao tính minh bạch và ổn định của thị trường tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết thị trường hiệu quả (EMH) của Eugene Fama, phân chia thị trường thành ba dạng hiệu quả: yếu, trung bình và mạnh.

• Thị trường hiệu quả dạng yếu: Giá cổ phiếu phản ánh đầy đủ thông tin lịch sử như giá và tỷ suất sinh lợi quá khứ, do đó không thể dự đoán giá tương lai dựa trên dữ liệu quá khứ.
• Thị trường hiệu quả dạng trung bình: Giá cổ phiếu phản ánh đầy đủ mọi thông tin công khai hiện tại và quá khứ, bao gồm báo cáo tài chính, thông báo cổ tức, sự kiện kinh tế vĩ mô.
• Thị trường hiệu quả dạng mạnh: Giá cổ phiếu phản ánh tất cả thông tin, kể cả thông tin nội bộ chưa công bố.

Ngoài ra, luận văn áp dụng các mô hình toán học kiểm định tính hiệu quả như mô hình Trò chơi công bằng (Fair Game Model), mô hình Trò chơi công bằng có điều chỉnh (Submartingale Model) và mô hình Bước đi ngẫu nhiên (Random Walk Model). Các khái niệm chính bao gồm: lợi nhuận bất thường (abnormal return), hiệu ứng ngày trong tuần (day-of-the-week effect), kiểm định chuỗi (run test), kiểm định tự tương quan (autocorrelation test) và phân tích sự kiện (event study).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính là chỉ số VN-Index và HNX-Index từ ngày 01/01/2007 đến 31/12/2015, lấy dữ liệu đóng cửa cuối ngày giao dịch. Cỡ mẫu gồm toàn bộ các ngày giao dịch trong giai đoạn này, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

Phương pháp phân tích gồm:

• Kiểm định thị trường hiệu quả dạng yếu: Sử dụng kiểm định chuỗi (run test) để đánh giá tính ngẫu nhiên của chuỗi lợi nhuận hàng ngày, và kiểm định tự tương quan (autocorrelation test) để xác định mối quan hệ tuyến tính giữa các lợi nhuận theo thời gian.
• Kiểm định thị trường hiệu quả dạng trung bình: Áp dụng phương pháp nghiên cứu sự kiện (event study) để phân tích lợi nhuận bất thường quanh các sự kiện công khai, cụ thể là sự kiện Chủ tịch Hội đồng quản trị BIDV bị bắt ngày 21/02/2013, nhằm đánh giá phản ứng của thị trường.
• Kiểm định hiệu ứng ngày trong tuần: Sử dụng mô hình hồi quy với biến giả cho các ngày trong tuần để kiểm tra sự khác biệt về tỷ suất lợi nhuận giữa các ngày, áp dụng cho cả VN-Index và HNX-Index.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ thu thập dữ liệu, xử lý, phân tích thống kê đến kết luận trong khoảng thời gian nghiên cứu 2007-2015.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thị trường chứng khoán Việt Nam chưa hiệu quả ở mức độ yếu: Kết quả kiểm định chuỗi và kiểm định tự tương quan cho thấy chuỗi lợi nhuận của VN-Index và HNX-Index không hoàn toàn ngẫu nhiên. Cụ thể, kiểm định chuỗi cho giá trị Z vượt ngưỡng 1.576 với mức ý nghĩa 5%, bác bỏ giả thuyết thị trường hiệu quả dạng yếu. Kiểm định tự tương quan cũng phát hiện hệ số tương quan khác 0 có ý nghĩa thống kê ở một số độ trễ, cho thấy tồn tại sự phụ thuộc giữa các quan sát lợi nhuận theo thời gian.

2. Thị trường chưa đạt hiệu quả dạng trung bình: Phân tích sự kiện liên quan đến việc Chủ tịch BIDV bị bắt ngày 21/02/2013 cho thấy có lợi nhuận bất thường tích lũy âm hơn 15% trong khoảng 20 ngày sau sự kiện, phản ánh sự phản ứng quá mức và kéo dài của thị trường. Điều này chứng tỏ thông tin chưa được phản ánh nhanh và đầy đủ vào giá cổ phiếu, làm giảm tính hiệu quả dạng trung bình.

3. Hiệu ứng ngày trong tuần còn tồn tại: Kết quả hồi quy cho thấy tỷ suất sinh lợi ngày thứ Sáu không khác biệt đáng kể so với ngày thứ Hai đối với VN-Index, và tỷ suất sinh lợi ngày thứ Tư, thứ Sáu không khác biệt so với ngày thứ Hai đối với HNX-Index. Các ngày còn lại không đủ cơ sở để bác bỏ giả thuyết không khác biệt, cho thấy hiệu ứng ngày trong tuần vẫn tồn tại ở mức độ nhất định.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thị trường chưa hiệu quả dạng yếu có thể do trình độ phát triển của thị trường còn hạn chế, chi phí thông tin và giao dịch chưa tối ưu, cùng với hành vi nhà đầu tư chưa hoàn toàn hợp lý. So với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam, kết quả tương đồng với các nghiên cứu của Hồ Viết Tiến (2006), Trương Đông Lộc (2006) và Lê Đạt Chí (2007) khi đều chỉ ra thị trường chưa hiệu quả dạng yếu.

Về hiệu quả dạng trung bình, sự phản ứng quá mức và kéo dài của thị trường trước sự kiện lớn cho thấy thông tin chưa được xử lý nhanh và chính xác, khác với các thị trường phát triển nơi phản ứng giá thường diễn ra tức thời. Kết quả này cũng phù hợp với các nghiên cứu trong nước về phản ứng thị trường trước các sự kiện công khai.

Hiệu ứng ngày trong tuần tồn tại cho thấy nhà đầu tư có thể tận dụng các bất thường này để tìm kiếm lợi nhuận bất thường, điều này mâu thuẫn với giả thuyết thị trường hiệu quả. So với các thị trường phát triển như Mỹ, hiệu ứng ngày thứ Hai từng rất rõ rệt trong thập niên 1980 nhưng giảm dần trong thập niên 1990, còn tại Việt Nam hiệu ứng này vẫn còn tồn tại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ lợi nhuận trung bình theo ngày trong tuần và bảng kết quả kiểm định chuỗi, tự tương quan để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường minh bạch và công khai thông tin: Các cơ quan quản lý cần hoàn thiện quy định về công bố thông tin, đảm bảo thông tin được cập nhật nhanh chóng, đầy đủ và chính xác nhằm nâng cao tính hiệu quả dạng trung bình của thị trường. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán.

2. Nâng cao trình độ và ý thức nhà đầu tư: Tổ chức các chương trình đào tạo, phổ biến kiến thức về thị trường chứng khoán và hành vi đầu tư hợp lý để giảm thiểu các hành vi đầu cơ, góp phần nâng cao hiệu quả thị trường. Thời gian: liên tục; Chủ thể: các tổ chức đào tạo, công ty chứng khoán.

3. Cải thiện hạ tầng công nghệ và giảm chi phí giao dịch: Đầu tư nâng cấp hệ thống giao dịch điện tử, giảm chi phí giao dịch để tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư tham gia thị trường, tăng tính thanh khoản và hiệu quả thị trường. Thời gian: 2-3 năm; Chủ thể: Sở Giao dịch Chứng khoán, các công ty công nghệ tài chính.

4. Giám sát và xử lý các hành vi thao túng thị trường: Tăng cường kiểm tra, giám sát các giao dịch bất thường, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm để bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và duy trì sự công bằng trên thị trường. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà đầu tư cá nhân và tổ chức: Nắm bắt được mức độ hiệu quả của thị trường và các bất thường tồn tại giúp xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp, tận dụng hiệu ứng ngày trong tuần để tối ưu hóa lợi nhuận.

2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách, hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam.

3. Các công ty chứng khoán và tổ chức tài chính: Hiểu rõ về hành vi thị trường và các hiệu ứng bất thường để thiết kế sản phẩm, dịch vụ phù hợp, đồng thời tư vấn đầu tư chính xác hơn cho khách hàng.

4. Giảng viên và sinh viên ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu, giảng dạy về thị trường chứng khoán, lý thuyết thị trường hiệu quả và các phương pháp kiểm định thực nghiệm.

Câu hỏi thường gặp

1. Thị trường chứng khoán Việt Nam có hiệu quả không?
   Nghiên cứu cho thấy thị trường chưa hiệu quả ở mức độ yếu và trung bình, tức là giá cổ phiếu chưa phản ánh đầy đủ và nhanh chóng mọi thông tin, nhà đầu tư có thể tận dụng các bất thường để kiếm lợi nhuận.

2. Hiệu ứng ngày trong tuần là gì và có tồn tại ở Việt Nam không?
   Hiệu ứng ngày trong tuần là sự khác biệt về tỷ suất lợi nhuận giữa các ngày trong tuần. Kết quả nghiên cứu chỉ ra hiệu ứng này vẫn tồn tại ở thị trường Việt Nam, đặc biệt là ngày thứ Sáu và thứ Hai.

3. Phương pháp kiểm định thị trường hiệu quả dạng yếu được sử dụng như thế nào?
   Luận văn sử dụng kiểm định chuỗi (run test) và kiểm định tự tương quan (autocorrelation test) trên chuỗi lợi nhuận hàng ngày của VN-Index và HNX-Index để đánh giá tính ngẫu nhiên của chuỗi dữ liệu.

4. Phân tích sự kiện giúp gì cho việc kiểm định thị trường hiệu quả?
   Phân tích sự kiện giúp đánh giá phản ứng của giá cổ phiếu quanh các sự kiện công khai, từ đó xác định liệu thông tin đã được phản ánh đầy đủ và nhanh chóng vào giá hay chưa, đánh giá hiệu quả dạng trung bình.

5. Những khuyến nghị nào giúp nâng cao hiệu quả thị trường chứng khoán Việt Nam?
   Tăng cường minh bạch thông tin, nâng cao trình độ nhà đầu tư, cải thiện hạ tầng công nghệ, giảm chi phí giao dịch và giám sát chặt chẽ các hành vi thao túng thị trường là những giải pháp thiết thực.

Kết luận

• Thị trường chứng khoán Việt Nam chưa đạt hiệu quả dạng yếu và trung bình trong giai đoạn 2007-2015.
• Hiệu ứng ngày trong tuần vẫn tồn tại, tạo cơ hội kiếm lợi nhuận bất thường cho nhà đầu tư.
• Phản ứng thị trường trước các sự kiện công khai còn chậm và có xu hướng phản ứng quá mức.
• Nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm cập nhật, hỗ trợ nhà đầu tư và nhà quản lý trong việc ra quyết định.
• Đề xuất các giải pháp nâng cao tính minh bạch, giảm chi phí giao dịch và nâng cao trình độ nhà đầu tư nhằm cải thiện hiệu quả thị trường trong tương lai.

Nhà đầu tư và các nhà hoạch định chính sách được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược và chính sách phù hợp, góp phần phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng minh bạch, hiệu quả và bền vững.