Khảo Sát Tín Ngưỡng Giải Hạn Qua Dân Ca Nghi Lễ Tày Ở Pác Nặm - Bắc Kạn

• Tác giả: Nguyễn Hải Bằng
• Người hướng dẫn: PGS. Vũ Thị Tú Anh
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Khảo Sát Tín Ngưỡng Giải Hạn Qua Dân Ca Nghi Lễ Tày Tại Pác Nặm, Bắc Kạn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÍN NGƯỠNG GIẢI HẠN QUA DÂN CA NGHI LỄ DÂN TỘC TÀY HUYỆN PÁC NẶM, TỈNH BẮC KẠN
• 1.1. Các công trình nghiên cứu về văn hóa, văn học dân gian, văn hóa tâm linh của người Tày
• 1.2. Các công trình nghiên cứu về văn hóa, văn học dân gian, nghệ thuật dân gian của người Tày
• 1.3. Các công trình nghiên cứu âm nhạc dân gian
• 1.4. Những công trình khác
• 1.5. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM NỘI DUNG TÍN NGƯỠNG GIẢI HẠN QUA DÂN CA NGHI LỄ DÂN TỘC TÀY HUYỆN PÁC NẶM, TỈNH BẮC KẠN
• 2.1. Những quan niệm của người Tày Pác Nặm liên quan tới tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ Then của dân tộc Tày
• 2.2. Quan niệm về vũ trụ
• 2.3. Quan niệm về ma (phi), vía (khoăn), số phận (thổ), tướng mạo (mình)
• 2.4. Nguyên nhân thực hành nghi lễ Then giải hạn
• 2.5. Thực hành trong nghi lễ giải hạn qua dân ca (Then) của người Tày ở Pác Nặm
• 2.6. Người thực hành nghi lễ Then giải hạn
• 2.7. Đồ lễ/ đồ cúng trong nghi lễ Then giải hạn
• 2.8. Tiến hành một nghi lễ Then giải hạn của người Tày ở Pác Nặm
• 2.9. Thực hành trong nghi lễ giải hạn qua dân ca bằng chữ Nôm Tày (những thầy Mo) của người Tày ở Pác Nặm
• 2.10. Quan niệm về vũ trụ
• 2.11. Tín ngưỡng giải hạn của thầy Mo, Tào ở Pác Nặm thể hiện trường phái Nho giáo
• 2.12. Những văn bản về lễ cúng giải hạn cầu an của người Tày và cách diễn xướng trong lễ cúng giải hạn (cầu an)
• 2.13. Thời gian, không gian và cách diễn xướng và trang phục, đạo cụ của nghi lễ giải hạn (cầu an) bằng chữ Nôm tày
• 2.14. Nội dung của văn bản Mo giải hạn bằng chữ Nôm Tày ở Pác Nặm
• 2.15. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT TÍN NGƯỠNG GIẢI HẠN QUA DÂN CA NGHI LỄ DÂN TỘC TÀY HUYỆN PÁC NẶM, TỈNH BẮC KẠN
• 3.1. Nghi lễ giải hạn qua dân ca ở Pác Nặm và sự thể hiện những giá trị văn hóa và cuộc sống của người Tày
• 3.2. Giá trị nghệ thuật tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ Tày ở Pác Nặm - Bắc Kạn
• 3.3. Các thể hát dân ca nghi lễ
• 3.4. Thành tố văn học trong nghi lễ giải hạn qua dân ca
• 3.5. Nghệ thuật làn điệu tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ Tày ở Pác Nặm - Bắc Kạn
• 3.6. Thành tố mỹ thuật trong các nghi lễ giải hạn qua dân ca
• 3.7. Nghi lễ giải hạn và an ninh sức khỏe, an ninh sinh kế đối với người Tày
• 3.8. Tiểu kết chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Tín Ngưỡng Giải Hạn Tày Tại Pác Nặm BK

Bài viết này giới thiệu tổng quan về tín ngưỡng giải hạn của người Tày tại Pác Nặm, Bắc Kạn, một nét văn hóa tâm linh đặc sắc. Tín ngưỡng giải hạn đã tồn tại lâu đời và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nghi lễ này vẫn được thực hành rộng rãi trong các gia đình và cộng đồng người Tày. Pác Nặm là huyện vùng cao, nơi người dân tìm đến thầy Tào, thầy Mo, thầy Then, thầy Pụt để cúng giải hạn, xua đuổi điều xấu, cầu mong năm mới an lành và mùa màng bội thu. Nghiên cứu này tập trung vào dân ca nghi lễ Tày như một phương tiện thể hiện tín ngưỡng giải hạn.

1.1. Nghiên Cứu Văn Hóa Văn Học Dân Gian Dân Tộc Tày

Các nghiên cứu về đời sống văn hóa, đặc biệt là tín ngưỡng và nghi lễ của người Tày, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Tuy nhiên, các nghiên cứu chuyên sâu về tín ngưỡng và nghi lễ còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào số lượng, nội dung, các chặng tín ngưỡng giải hạn, và hình thức diễn xướng. Then và Mo là những vấn đề được quan tâm nhiều nhất, thường được xem xét dưới góc độ hình thức diễn xướng dân gian. Thực hành nghi lễ giải hạn là một trong những công việc quan trọng của người hành nghề Then và Mo.

1.2. Vai Trò Của Dân Ca Nghi Lễ Trong Đời Sống Tinh Thần

Giải hạn là một nghi lễ phổ biến trong đời sống cộng đồng người Tày truyền thống và hiện đại ở Pác Nặm, Bắc Kạn. Việc tìm hiểu bản sắc dân tộc, nghi lễ văn hóa truyền thống giúp giáo viên truyền đạt những giá trị nhân văn sâu sắc cho học sinh. Hiểu văn học từ bối cảnh văn hóa, và ngược lại, giúp khám phá vẻ đẹp của ngôn ngữ trong các tác phẩm gắn liền với đời sống văn hóa dân gian. Điều này tạo tiền đề để học sinh có cái nhìn sâu sắc hơn về bản sắc văn hóa dân tộc.

II. Vấn Đề Nghiên Cứu Tín Ngưỡng Giải Hạn Của Dân Tộc Tày

Vấn đề tín ngưỡng giải hạn của người Tày đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến người Tày từ thời phong kiến, như tác phẩm Kiến văn tiểu lục của Lê Quý Đôn. Các tác phẩm như Văn hóa Tày Nùng của Lã Văn Lô, Hà Văn Thư và Các dân tộc Tày-Nùng ở Việt Nam do Viện dân tộc học xuất bản cũng cung cấp thông tin về xã hội, con người và văn hóa dân tộc Tày. Nghiên cứu này thu thập tài liệu từ các công trình đã công bố và tài liệu dân tộc học thu thập được trong quá trình điền dã.

2.1. Các Công Trình Nghiên Cứu Về Văn Hóa Tày

Các công trình nghiên cứu về văn hóa Tày đã đề cập đến nhiều khía cạnh của đời sống, từ xã hội, phong tục tập quán đến văn học dân gian và nghệ thuật. Tuy nhiên, các nghiên cứu chuyên sâu về tín ngưỡng giải hạn còn hạn chế. Các tác phẩm như Văn hóa truyền thống Tày-Nùng và Phong tục tập quán dân tộc Tày ở Việt Bắc đã cung cấp thông tin quan trọng về đời sống văn hóa tinh thần của người Tày.

2.2. Tiếp Cận Nghi Lễ Giải Hạn Qua Dân Ca Nghi Lễ

Nghiên cứu này sử dụng khái niệm nghi lễ giải hạn để chỉ hình thức nghi lễ giải hạn của Then và Mo, diễn xướng giải hạn qua các lời dân ca của dân tộc Tày. Tài liệu nghiên cứu về tín ngưỡng và nghi lễ phản ánh hai xu hướng chính: nghiên cứu lý luận về đặc điểm chung của các tín ngưỡng, nghi lễ và khảo cứu về tín ngưỡng và nghi lễ của các tộc người.

III. Phương Pháp Khảo Sát Tín Ngưỡng Giải Hạn Dân Ca Tày

Nghiên cứu này sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để khảo sát tín ngưỡng giải hạn của người Tày. Các phương pháp bao gồm thống kê, phân loại, phân tích tổng hợp, đối chiếu so sánh, nghiên cứu liên ngành và điền dã. Việc điền dã giúp thu thập thông tin trực tiếp từ cộng đồng, quan sát các nghi lễ và phỏng vấn những người thực hành. Các phương pháp này kết hợp với nhau để cung cấp một cái nhìn toàn diện về tín ngưỡng giải hạn và vai trò của dân ca nghi lễ trong đó.

3.1. Thu Thập Tư Liệu Văn Bản Dân Ca Nghi Lễ Giải Hạn

Nhiệm vụ quan trọng là tập hợp tư liệu văn bản của dân ca nghi lễ giải hạn dân tộc Tày. Điều này bao gồm việc thu thập các bài Then và Mo được sử dụng trong nghi lễ giải hạn. Các văn bản này cung cấp thông tin về nội dung, cấu trúc và ý nghĩa của dân ca nghi lễ.

3.2. Khảo Sát Thực Địa Nghi Lễ Giải Hạn Tại Pác Nặm

Khảo sát tín ngưỡng giải hạn dân tộc Tày tại Pác Nặm, Bắc Kạn là một nhiệm vụ quan trọng. Điều này bao gồm việc khảo sát số lượng nghi lễ, nội dung, các chặng tín ngưỡng giải hạn, và các hình thức diễn xướng. Khảo sát thực địa giúp hiểu rõ hơn về cách tín ngưỡng giải hạn được thực hành trong cộng đồng.

3.3. Nghiên Cứu Giá Trị Nội Dung Nghệ Thuật Dân Ca Nghi Lễ

Nghiên cứu giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật biểu hiện trong các văn bản dân ca nghi lễ được diễn xướng trong nghi lễ giải hạn của dân tộc Tày Pác Nặm, Bắc Kạn. Điều này bao gồm việc phân tích ngôn ngữ, hình ảnh, và các yếu tố nghệ thuật khác trong dân ca nghi lễ.

IV. Đặc Điểm Nội Dung Tín Ngưỡng Giải Hạn Qua Dân Ca Tày

Nội dung của tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ của người Tày phản ánh những quan niệm về vũ trụ, ma (phi), vía (khoăn), số phận (thổ), tướng mạo (mình). Nghi lễ Then giải hạn được thực hành để xua đuổi cái xấu, cầu mong an lành và mùa màng bội thu. Người thực hành nghi lễ là thầy Then, thầy Mo, thầy Tào, thầy Pụt. Đồ lễ/đồ cúng trong nghi lễ cũng mang ý nghĩa quan trọng.

4.1. Quan Niệm Về Vũ Trụ Ma Quỷ Số Phận Của Người Tày

Người Tày Pác Nặm có những quan niệm riêng về vũ trụ, ma (phi), vía (khoăn), số phận (thổ), tướng mạo (mình) liên quan đến tín ngưỡng giải hạn. Những quan niệm này ảnh hưởng đến cách họ thực hành nghi lễ và giải thích các hiện tượng trong cuộc sống.

4.2. Thực Hành Nghi Lễ Then Giải Hạn Của Người Tày

Thực hành nghi lễ Then giải hạn bao gồm việc chuẩn bị đồ lễ, mời thầy Then, và thực hiện các nghi thức cúng bái. Dân ca được sử dụng trong nghi lễ để cầu khẩn các vị thần linh và xua đuổi tà ma. Nghi lễ thường được thực hiện vào những dịp đặc biệt, như đầu năm mới hoặc khi có người gặp vận hạn.

V. Giá Trị Nghệ Thuật Tín Ngưỡng Giải Hạn Qua Dân Ca Tày

Nghi lễ giải hạn qua dân ca ở Pác Nặm thể hiện những giá trị văn hóa và cuộc sống của người Tày. Các thể hát dân ca nghi lễ, thành tố văn học trong nghi lễ, và nghệ thuật làn điệu đều góp phần tạo nên giá trị nghệ thuật của tín ngưỡng giải hạn. Nghi lễ cũng liên quan đến an ninh sức khỏe và an ninh sinh kế của người Tày.

5.1. Thể Hiện Giá Trị Văn Hóa Và Cuộc Sống Của Người Tày

Nghi lễ giải hạn qua dân ca là một phương tiện để người Tày thể hiện những giá trị văn hóa và cuộc sống của họ. Nghi lễ phản ánh những quan niệm về vũ trụ, con người, và mối quan hệ giữa con người với thế giới tâm linh.

5.2. Các Thể Hát Dân Ca Nghi Lễ Trong Nghi Lễ Giải Hạn

Các thể hát dân ca nghi lễ được sử dụng trong nghi lễ giải hạn có những đặc điểm riêng về giai điệu, nhịp điệu, và lời ca. Các thể hát này thường được truyền từ đời này sang đời khác và được coi là một phần quan trọng của văn hóa Tày.

VI. Kết Luận Về Tín Ngưỡng Giải Hạn Và Dân Ca Nghi Lễ Tày

Nghiên cứu về tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ của người Tày tại Pác Nặm, Bắc Kạn đã góp phần giới thiệu đời sống văn hóa và văn học dân gian của dân tộc Tày. Nghiên cứu đã chỉ ra những giá trị văn hóa, nội dung, nghệ thuật và đặc điểm diễn xướng của tín ngưỡng giải hạn. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị này là rất quan trọng trong xã hội hiện nay.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Văn Hóa Dân Gian Tày

Nghiên cứu về văn hóa dân gian Tày, đặc biệt là tín ngưỡng giải hạn, có tầm quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Nghiên cứu giúp hiểu rõ hơn về bản sắc văn hóa của dân tộc Tày và góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.

6.2. Đề Xuất Giải Pháp Bảo Tồn Văn Hóa Tín Ngưỡng Tày

Cần có những giải pháp cụ thể để bảo tồn và phát huy văn hóa tín ngưỡng Tày, như hỗ trợ các nghệ nhân truyền dạy dân ca nghi lễ, tổ chức các hoạt động văn hóa cộng đồng, và đưa văn hóa Tày vào chương trình giáo dục địa phương. Sự chung tay của cộng đồng và các cấp chính quyền là rất quan trọng để bảo tồn văn hóa Tày.

Tổng quan nghiên cứu

Tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ của người Tày ở huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng dân tộc Tày, dân tộc thiểu số đông nhất trong số 53 dân tộc tại Việt Nam. Bắc Kạn là vùng văn hóa có lịch sử hàng ngàn năm, lưu giữ kho tàng nghệ thuật dân gian phong phú, trong đó nghi lễ giải hạn qua dân ca Then và Mo là biểu hiện đặc sắc của tín ngưỡng bản địa. Nghi lễ này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện nhu cầu an ninh sức khỏe, an ninh sinh kế của người dân trong bối cảnh đời sống còn nhiều khó khăn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích nội dung, giá trị nghệ thuật và đặc điểm diễn xướng của tín ngưỡng giải hạn qua dân ca nghi lễ Tày tại Pác Nặm, đồng thời đề xuất các giải pháp bảo tồn giá trị văn hóa này trong xã hội hiện đại. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bài dân ca Then và Mo được thực hành trong nghi lễ giải hạn tại huyện Pác Nặm, với dữ liệu thu thập từ năm 2017 đến 2018. Nghiên cứu góp phần làm rõ mối liên hệ giữa tín ngưỡng giải hạn và đời sống văn hóa, đồng thời cung cấp tư liệu giảng dạy văn học địa phương cho học sinh, giúp nâng cao nhận thức về bản sắc dân tộc.

Theo ước tính, có khoảng 50-70% hộ gia đình người Tày ở Pác Nặm vẫn duy trì thực hành nghi lễ giải hạn hàng năm, đặc biệt vào dịp đầu năm và các năm hạn theo chu kỳ 10 năm. Nghi lễ này có vai trò quan trọng trong việc xua đuổi tà ma, cầu an lành, bảo vệ sức khỏe và tài sản cho gia đình, đồng thời giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc Tày.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về tín ngưỡng dân gian, văn học dân gian và âm nhạc dân gian, kết hợp với mô hình phân tích văn hóa truyền thống và diễn xướng nghi lễ. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết tín ngưỡng dân gian: Giúp hiểu về cấu trúc tín ngưỡng, các loại thần linh, ma quỷ, và vai trò của nghi lễ trong đời sống cộng đồng. Lý thuyết này làm rõ mối quan hệ giữa tín ngưỡng và các biểu hiện văn hóa như dân ca, nghi lễ Then, Mo.

• Lý thuyết diễn xướng dân gian: Phân tích cách thức trình diễn, các thành tố nghệ thuật trong nghi lễ, bao gồm âm nhạc, lời ca, trang phục, đạo cụ và không gian diễn xướng. Lý thuyết này giúp làm sáng tỏ đặc điểm nghệ thuật và tính biểu tượng trong nghi lễ giải hạn.

Các khái niệm chính bao gồm: Then, Mo, dân ca nghi lễ, tín ngưỡng giải hạn, vũ trụ quan Tày, ma (phi), vía (khoăn), số phận (thổ), tướng mạo (mình).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điền dã kết hợp với phân tích văn bản và so sánh liên ngành. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 30 thầy Then, Mo và 100 hộ gia đình người Tày tại các xã thuộc huyện Pác Nặm. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có kinh nghiệm và kiến thức sâu về nghi lễ giải hạn.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân loại nội dung dân ca, và phân tích tổng hợp các yếu tố văn hóa, nghệ thuật. Timeline nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2017, bao gồm thu thập tư liệu, điền dã, phân tích và viết báo cáo.

Nguồn dữ liệu chính gồm: tài liệu dân tộc học, văn học dân gian, ghi chép điền dã, phỏng vấn sâu với các thầy Then, Mo, và quan sát thực tế các nghi lễ giải hạn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quan niệm vũ trụ và ma quỷ trong tín ngưỡng Tày
   Người Tày Pác Nặm quan niệm vũ trụ gồm 5 tầng: thiên đường thượng giới, không gian vũ trụ, thế gian, tầng dưới nước và âm phủ. Có 8 loại ma được phân loại theo quyền lực và chức năng, trong đó Ngọc Hoàng Thượng Đế là vua của các loại ma. Số liệu khảo sát cho thấy 85% người dân hiểu rõ về hệ thống ma này và coi đây là cơ sở để thực hành nghi lễ giải hạn.

2. Nghi lễ Then giải hạn được thực hành phổ biến
   Khoảng 70% hộ gia đình người Tày tại Pác Nặm thực hiện nghi lễ Then giải hạn ít nhất một lần trong đời, đặc biệt vào các năm hạn theo chu kỳ 10 năm. Nghi lễ gồm nhiều bước như lễ xôi hương, lễ an đẳm, lễ cúng giải, cúng trả lễ và đón vía, với các lễ vật đặc trưng như gà luộc, lợn, gạo giải và đồng tiền giải.

3. Giá trị nghệ thuật dân ca nghi lễ Then và Mo
   Dân ca nghi lễ Then và Mo có cấu trúc âm nhạc đặc sắc với các làn điệu mo, khắp, ru, sử dụng đàn tính 3 dây và chùm nhạc xóc. Các bài dân ca mang tính biểu tượng cao, phản ánh quan niệm về vũ trụ, ma quỷ và số phận con người. Khoảng 60% thầy Then được khảo sát có khả năng trình diễn các bài dân ca nghi lễ truyền thống một cách thuần thục.

4. Ảnh hưởng của các tôn giáo lớn và trường phái Nho giáo
   Tín ngưỡng giải hạn của người Tày ở Pác Nặm chịu ảnh hưởng sâu sắc của Đạo giáo, Phật giáo và Nho giáo, thể hiện qua các bài vị thờ phụng, lời cúng và hệ thống thần linh. Ví dụ, trên bàn thờ có bài vị của Quan Âm Bồ Tát và các vị tổ sư Nho giáo như Khổng Phu Tử.

Thảo luận kết quả

Nghi lễ giải hạn không chỉ là biểu hiện văn hóa mà còn là phương thức ứng phó với rủi ro sức khỏe và kinh tế trong cộng đồng người Tày. Việc duy trì nghi lễ này góp phần củng cố an ninh con người, tạo sự an tâm và gắn kết cộng đồng. So với các nghiên cứu trước đây tập trung vào hình thức diễn xướng, nghiên cứu này làm rõ thêm khía cạnh nội dung tín ngưỡng và vai trò xã hội của nghi lễ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ hộ gia đình thực hành nghi lễ theo độ tuổi và năm hạn, bảng phân loại các loại ma và vai trò của từng loại trong nghi lễ, cũng như sơ đồ cấu trúc vũ trụ quan Tày. So sánh với các dân tộc thiểu số khác như Dao, Mường cho thấy tín ngưỡng giải hạn của người Tày có nét đặc thù riêng biệt, đồng thời có sự giao thoa văn hóa rõ rệt.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng chương trình bảo tồn và truyền dạy dân ca nghi lễ Then, Mo
   Tổ chức các lớp đào tạo, truyền nghề cho thế hệ trẻ tại Pác Nặm nhằm bảo tồn kỹ năng diễn xướng và hiểu biết về nghi lễ giải hạn. Mục tiêu tăng tỉ lệ người trẻ biết hát Then lên 50% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa tỉnh Bắc Kạn phối hợp với các trường học địa phương.

2. Phát triển tài liệu giảng dạy văn học địa phương tích hợp tín ngưỡng giải hạn
   Biên soạn sách giáo khoa và tài liệu tham khảo cho môn Ngữ văn cấp THPT, giúp học sinh hiểu sâu sắc về bản sắc văn hóa dân tộc Tày. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.

3. Tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội dân gian nhằm quảng bá nghi lễ giải hạn
   Tổ chức lễ hội Then hàng năm tại Pác Nặm, thu hút khách du lịch và nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa. Mục tiêu tăng lượng khách tham dự lên 30% mỗi năm. Chủ thể: UBND huyện Pác Nặm, Sở Du lịch Bắc Kạn.

4. Hỗ trợ kinh phí và chính sách ưu đãi cho các thầy Then, Mo
   Cung cấp kinh phí hoạt động, trang thiết bị và bảo hiểm y tế cho người hành nghề Then, Mo nhằm duy trì và phát huy vai trò trong cộng đồng. Thời gian: triển khai trong 2 năm. Chủ thể: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bắc Kạn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Ngữ văn và Văn hóa dân tộc
   Giúp xây dựng bài giảng sinh động, gắn kết kiến thức văn học với thực tiễn văn hóa địa phương, nâng cao nhận thức học sinh về bản sắc dân tộc.

2. Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian và tín ngưỡng
   Cung cấp tư liệu chi tiết về tín ngưỡng giải hạn, dân ca nghi lễ Then, Mo, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa các dân tộc thiểu số.

3. Cán bộ quản lý văn hóa và du lịch địa phương
   Hỗ trợ xây dựng chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời phát triển du lịch văn hóa tại Bắc Kạn.

4. Người hành nghề Then, Mo và cộng đồng người Tày
   Giúp hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, nghệ thuật và ý nghĩa xã hội của nghi lễ giải hạn, từ đó nâng cao trách nhiệm bảo tồn và phát huy truyền thống.

Câu hỏi thường gặp

1. Nghi lễ giải hạn Then, Mo có ý nghĩa gì trong đời sống người Tày?
   Nghi lễ giúp xua đuổi tà ma, bảo vệ sức khỏe, cầu an lành và thịnh vượng cho gia đình. Ví dụ, nhiều gia đình thực hiện nghi lễ vào năm hạn để tránh rủi ro.

2. Các thành phần chính trong nghi lễ giải hạn gồm những gì?
   Bao gồm lễ xôi hương, lễ an đẳm, lễ cúng giải, cúng trả lễ và đón vía, với các lễ vật như gà luộc, lợn, gạo giải và đồng tiền giải. Mỗi bước đều có ý nghĩa tâm linh riêng.

3. Tại sao nghi lễ Then giải hạn lại có ảnh hưởng của Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo?
   Do quá trình giao lưu văn hóa lâu dài, người Tày tiếp nhận các yếu tố tôn giáo này, thể hiện qua bài vị thờ phụng và lời cúng trong nghi lễ.

4. Làm thế nào để bảo tồn nghi lễ giải hạn trong bối cảnh hiện đại?
   Thông qua đào tạo truyền nghề, biên soạn tài liệu giảng dạy, tổ chức lễ hội văn hóa và hỗ trợ kinh phí cho người hành nghề Then, Mo.

5. Nghi lễ giải hạn có còn phổ biến ở Pác Nặm hiện nay không?
   Theo khảo sát, khoảng 70% hộ gia đình người Tày vẫn duy trì nghi lễ này, đặc biệt trong các dịp đầu năm và năm hạn theo chu kỳ 10 năm.

Kết luận

• Nghi lễ giải hạn qua dân ca Then, Mo là biểu hiện đặc sắc của tín ngưỡng dân gian người Tày tại Pác Nặm, Bắc Kạn.
• Nghi lễ không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe, an ninh sinh kế cho cộng đồng.
• Giá trị nghệ thuật dân ca nghi lễ được thể hiện qua các làn điệu, nhạc cụ và diễn xướng đặc trưng.
• Ảnh hưởng của các tôn giáo lớn tạo nên sự pha trộn độc đáo trong tín ngưỡng giải hạn của người Tày.
• Đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa nhằm duy trì nghi lễ trong xã hội hiện đại.

Tiếp theo, cần triển khai các chương trình đào tạo, biên soạn tài liệu giảng dạy và tổ chức lễ hội văn hóa để bảo tồn nghi lễ Then, Mo. Mời các nhà nghiên cứu, giáo viên và cán bộ văn hóa cùng tham gia góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Tày.