Luận văn thạc sĩ: Khảo sát quá trình sinh tổng hợp β-galactosidase từ Aspergillus oryzae

• Tác giả: Tong Thanh Trung
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thúy Hương
• Trường học: Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia TP. HCM
• Chuyên ngành: Công nghệ sinh học
• Đề tài: Khảo sát quá trình sinh tổng hợp β-galactosidase từ Aspergillus oryzae bằng các phương pháp lên men
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Thành phố Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Giới thiệu enzyme B-galactosidase. Nguồn thu nhận và tính chất enzyme B-galactosidase
• 1.2. Cấu trúc enzyme B-galactosidase
• 1.3. Cơ chế phản ứng của enzyme B-galactosidase
• 1.4. Ứng dụng của enzyme B-galactosidase
• 1.5. Aspergillus oryzae và phương pháp lên men
• 1.6. Các phương pháp lên men
• 1.7. Lactose — cơ chất của phản ứng thủy phân tạo syrup
• 1.8. Nguồn gốc tự nhiên và tính chất của lactose
• 1.9. Độ tan và độ ngọt
• 1.10. Quá trình thủy phân lactose
• 1.11. Sự chuyển hóa lactose thành các chất có giá trị
• 1.12. Thực nghiệm tối ưu hóa
• 1.13. Thiết kế hỗn hợp tâm Xoay
• 1.14. Thiết kế Box-Behnken
• 1.15. Các hướng nghiên cứu liên quan đến đề tài
• 1.16. Các nghiên cứu về quá trình lên men thu nhận B-galactosidase từ Aspergillus oryzae
• 1.17. Các nghiên cứu thủy phân lactose sử dụng xúc tác B-galactosidase
• 2. CHƯƠNG 2: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP
• 2.1. Địa điểm — Thời gian thực hiện
• 2.2. Vật liệu — Hóa chất — Thiết bị - Môi trường
• 2.3. Thiết kế thí nghiệm
• 2.4. Sơ đồ thí nghiệm
• 2.5. Phương pháp thí nghiệm
• 2.6. Phương pháp phân tích
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
• 3.1. Sàng lọc chủng Aspergillus oryzae có hoạt tính B-galactosidase cao
• 3.2. Khảo sát một số đặc điểm sinh học của chủng Aspergillus oryzae TN1
• 3.2.1. Đặc điểm đại thể
• 3.2.2. Đặc điểm vi thể
• 3.3. Xác định B-galactosidase nội bào, ngoại bào
• 3.4. Tối ưu quá trình lên men bán rắn thu nhận B-galactosidase từ Aspergillus oryzae TN1
• 3.3.1. Đường cong sinh trưởng và đường cong hoạt tính B-galactosidase của chủng Aspergillus oryzae TN1 trên môi trường lên men bán rắn
• 3.3.2. Tối ưu quá trình lên men bán rắn thu nhận B-galactosidase bằng phương pháp tối ưu đơn yếu tố
• 3.3.3. Tối ưu môi trường lên men bán rắn thu nhận B-galactosidase bằng phương pháp RSM-BBD
• 3.3.4. Khảo sát thời gian lên men trên môi trường bán rắn tối ưu
• 3.5. Tối ưu quá trình lên men chìm thu nhận B-galactosidase từ Aspergillus oryzae TN1
• 3.4.1. Đường cong sinh trưởng và đường cong hoạt tính B-galactosidase của chủng Aspergillus oryzae TN1 trên môi trường lên men chìm
• 3.4.2. Tối ưu quá trình lên men chìm thu nhận B-galactosidase bằng phương pháp tối ưu đơn yếu tố
• 3.4.3. Tối ưu môi trường lên men chìm thu nhận B-galactosidase bằng phương pháp RSM-BBD
• 3.4.4. Khảo sát thời gian lên men chìm tối ưu
• 3.6. So sánh, lựa chọn phương pháp tối ưu cho quá trình lên men thu nhận B-galactosidase từ Aspergillus oryzae TN1
• 3.7. Tính chất enzyme B-galactosidase thu nhận từ quá trình lên men Aspergillus oryzae trên môi trường bán rắn
• 3.7.1. Ảnh hưởng của pH phản ứng lên hoạt tính enzyme B-galactosidase
• 3.7.2. Ảnh hưởng của nhiệt độ phản ứng lên hoạt tính enzyme B-galactosidase
• 3.7.3. Xác định các hằng số động học của enzyme B-galactosidase
• 3.8. Bước đầu nghiên cứu khả năng thủy phân lactose tạo syrup nồng độ cao sử dụng sinh khối Aspergillus oryzae TN1 trong cột phản ứng
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Sinh tổng hợp β galactosidase từ Aspergillus oryzae

Sinh tổng hợp là quá trình chính trong nghiên cứu này, tập trung vào việc tạo ra enzyme β-galactosidase từ nấm Aspergillus oryzae. Enzyme này có vai trò quan trọng trong thủy phân lactose và tổng hợp các sản phẩm galactosyl hóa. Aspergillus oryzae được chọn vì khả năng sinh tổng hợp enzyme ngoại bào, phù hợp cho sản xuất công nghiệp. Quá trình này được thực hiện thông qua phương pháp lên men, bao gồm lên men bán rắn và lên men chìm. Kết quả cho thấy chủng Aspergillus oryzae TN1 có hoạt tính enzyme cao nhất, đạt 12,272 U/g trong lên men bán rắn và 1,313 U/mL trong lên men chìm.

1.1. Phương pháp lên men bán rắn

Phương pháp lên men bán rắn được tối ưu hóa bằng cách sử dụng thiết kế Box-Behnken. Thành phần môi trường tối ưu bao gồm tỷ lệ cám trấu 7:5, hàm lượng (NH₄)₂SO₄ 1.099%, và độ ẩm 62.071%. Hoạt tính enzyme đạt 12,272 U/g, cao gấp 2.41 lần so với trước tối ưu hóa. Thời gian lên men là 108 giờ, cho thấy hiệu quả cao trong việc thu nhận β-galactosidase.

1.2. Phương pháp lên men chìm

Phương pháp lên men chìm cũng được tối ưu hóa với thành phần môi trường gồm nồng độ cám 44.258 g/L, cao nấm men 3.737 g/L, và MnSO₄ 5. Hoạt tính enzyme đạt 1,313 U/mL, cao hơn 1.14 lần so với trước tối ưu. Thời gian lên men là 120 giờ, dài hơn so với lên men bán rắn nhưng vẫn đạt hiệu quả cao.

II. Tối ưu hóa quá trình lên men

Tối ưu hóa lên men là bước quan trọng để nâng cao hiệu suất sản xuất β-galactosidase. Nghiên cứu sử dụng phương pháp RSM-BBD để tối ưu hóa các yếu tố môi trường. Kết quả cho thấy lên men bán rắn có hoạt tính enzyme cao hơn 1.754 lần so với lên men chìm. Điều này khẳng định tính ưu việt của phương pháp lên men bán rắn trong việc thu nhận enzyme từ Aspergillus oryzae.

2.1. Thiết kế Box Behnken

Thiết kế Box-Behnken được áp dụng để tối ưu hóa các yếu tố môi trường. Phương pháp này giúp xác định các điều kiện tối ưu cho quá trình lên men, bao gồm tỷ lệ cám trấu, hàm lượng (NH₄)₂SO₄, và độ ẩm. Kết quả cho thấy sự cải thiện đáng kể trong hoạt tính enzyme, đặc biệt trong lên men bán rắn.

2.2. So sánh phương pháp lên men

So sánh giữa lên men bán rắn và lên men chìm bằng phương pháp kiểm định t’Student cho thấy lên men bán rắn phù hợp hơn để thu nhận β-galactosidase. Hoạt tính enzyme từ lên men bán rắn cao hơn 1.754 lần so với lên men chìm, khẳng định tính ưu việt của phương pháp này.

III. Ứng dụng công nghiệp của β galactosidase

β-galactosidase có nhiều ứng dụng trong công nghệ sinh học, đặc biệt trong thủy phân lactose và sản xuất syrup nồng độ cao. Nghiên cứu này bước đầu khảo sát khả năng thủy phân lactose bằng sinh khối Aspergillus oryzae trong cột phản ứng. Kết quả cho thấy hiệu suất thủy phân đạt 66.74%, cao hơn so với sử dụng enzyme tự do (45.54%). Điều này mở ra tiềm năng ứng dụng trong sản xuất công nghiệp.

3.1. Thủy phân lactose

Thủy phân lactose là ứng dụng chính của β-galactosidase. Nghiên cứu sử dụng cột phản ứng chứa sinh khối Aspergillus oryzae để thủy phân lactose, đạt hiệu suất 66.74%. Kết quả này cao hơn so với sử dụng enzyme tự do, cho thấy tiềm năng ứng dụng trong sản xuất syrup nồng độ cao.

3.2. Sản xuất syrup nồng độ cao

Nghiên cứu bước đầu khảo sát khả năng sản xuất syrup nồng độ cao từ lactose. Kết quả cho thấy nồng độ lactose ban đầu 50% cho hiệu suất thủy phân cao nhất. Glucose và galactose được xác định là chất ức chế quá trình thủy phân, cần được kiểm soát trong quy trình sản xuất.

Tổng quan nghiên cứu

B-galactosidase (B-D-galactohydrolase, EC 3.2.1.23) là enzyme thủy phân gốc D-galactosyl từ các polymer, oligosaccharide hoặc sản phẩm trao đổi chất, có vai trò quan trọng trong công nghiệp thực phẩm, đặc biệt trong việc thủy phân lactose và tổng hợp các sản phẩm galactosyl hóa. Lactose là thành phần chính trong nhiều sản phẩm sữa, nhưng do hạn chế về độ tan và khả năng tiêu hóa ở người không dung nạp lactose, việc sử dụng enzyme B-galactosidase để xử lý lactose trở nên thiết yếu. Aspergillus oryzae được đánh giá là nguồn vi sinh vật tiềm năng để thu nhận enzyme này nhờ khả năng tạo enzyme ngoại bào ổn định trong môi trường acid và chịu nhiệt tốt.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ tháng 01 đến tháng 06 năm 2014, nhằm khảo sát quá trình sinh tổng hợp B-galactosidase từ Aspergillus oryzae bằng hai phương pháp lên men bán rắn và lên men chìm. Mục tiêu chính là tối ưu hóa điều kiện lên men để thu nhận enzyme có hoạt tính cao, so sánh hiệu quả giữa hai phương pháp và khảo sát khả năng ứng dụng enzyme trong thủy phân lactose tạo syrup nồng độ cao.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển công nghệ sản xuất enzyme B-galactosidase quy mô công nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng lactose trong ngành công nghiệp thực phẩm, đồng thời mở rộng ứng dụng enzyme trong sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng như syrup lactose nồng độ cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Cơ chế phản ứng của enzyme B-galactosidase: Enzyme xúc tác thủy phân liên kết glycoside giữa galactose và glucose trong lactose, với trung tâm hoạt động chứa các amino acid như Glu và Tyr đóng vai trò cho proton và ổn định gốc carboxyl. Phản ứng có thể diễn ra theo hai hướng: thủy phân lactose thành glucose và galactose hoặc transgalactosyl hóa tạo galacto-oligosaccharide (GOS).

• Mô hình lên men bán rắn và lên men chìm: Lên men bán rắn là quá trình sinh trưởng vi sinh vật trên bề mặt cơ chất rắn với độ ẩm thấp, không cần khuấy đảo, sử dụng nguyên liệu rẻ tiền và dễ kiểm soát nhiễm tạp. Lên men chìm là quá trình vi sinh vật phát triển trong môi trường lỏng, có thể kiểm soát tốt các điều kiện môi trường nhưng chi phí cao hơn và dễ nhiễm tạp.

• Phương pháp tối ưu hóa bằng thiết kế bề mặt đáp ứng (RSM) và thiết kế Box-Behnken: Sử dụng để xác định điều kiện tối ưu của các biến đầu vào như tỷ lệ cám trấu, hàm lượng muối ammonium sulfate, độ ẩm môi trường lên men nhằm đạt hoạt tính enzyme cao nhất.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt tính enzyme (U/g hoặc U/mL), hằng số động học Michaelis-Menten (Km, Vmax), pH và nhiệt độ phản ứng tối ưu, hiệu suất thủy phân lactose.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng 5 chủng Aspergillus oryzae thu thập từ bộ sưu tập vi sinh vật, trong đó chủng TN1 được chọn làm đối tượng chính do có hoạt tính B-galactosidase cao nhất.

• Phương pháp phân tích: Hoạt tính enzyme được xác định bằng phương pháp đo quang phổ sử dụng cơ chất ONPG (ortho-nitrophenyl-β-galactoside). Các đặc tính enzyme như pH tối ưu, nhiệt độ tối ưu và hằng số Km, Vmax được xác định qua các thí nghiệm động học.

• Thiết kế thí nghiệm: Tối ưu hóa môi trường lên men bán rắn và lên men chìm được thực hiện bằng phương pháp đơn yếu tố và thiết kế bề mặt đáp ứng Box-Behnken với các biến chính gồm tỷ lệ cám trấu, hàm lượng ammonium sulfate và độ ẩm môi trường.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 01 đến tháng 06 năm 2014, bao gồm các giai đoạn: tuyển chọn chủng, tối ưu hóa lên men bán rắn, tối ưu hóa lên men chìm, so sánh phương pháp lên men, khảo sát đặc điểm enzyme và thăm dò ứng dụng thủy phân lactose.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tuyển chọn chủng Aspergillus oryzae TN1: Trong 5 chủng khảo sát, TN1 có hoạt tính B-galactosidase ngoại bào cao nhất, phù hợp cho quá trình lên men bán rắn và lên men chìm.

2. Tối ưu hóa lên men bán rắn: Sử dụng thiết kế Box-Behnken, điều kiện tối ưu gồm tỷ lệ cám trấu : trấu là 7:5, hàm lượng (NH4)2SO4 là 1,099%, độ ẩm 62,071%. Hoạt tính enzyme tối ưu đạt 12,272 U/g môi trường, tăng 2,41 lần so với trước tối ưu. Thời gian lên men tối ưu là 108 giờ.

3. Tối ưu hóa lên men chìm: Điều kiện tối ưu gồm nồng độ cám 44,258 g/L, cao nấm men 3,737 g/L, MnSO4 5 mM. Hoạt tính enzyme tối ưu đạt 1,313 U/mL, tăng 1,14 lần so với trước tối ưu. Thời gian lên men tối ưu là 120 giờ.

4. So sánh hai phương pháp lên men: Phân tích bằng kiểm định t-Student cho thấy lên men bán rắn cho hoạt tính enzyme cao gấp 1,754 lần so với lên men chìm, chứng tỏ phương pháp bán rắn phù hợp hơn để thu nhận B-galactosidase từ Aspergillus oryzae TN1.

5. Đặc điểm enzyme B-galactosidase từ lên men bán rắn: pH phản ứng tối ưu là 4,2; nhiệt độ phản ứng tối ưu là 50°C; hằng số Michaelis-Menten Km = 3,846 mM, Vmax = 1,333 µmol/phút.

6. Khả năng thủy phân lactose tạo syrup nồng độ cao: Sử dụng cột phản ứng chứa sinh khối Aspergillus oryzae, hiệu suất thủy phân lactose đạt 66,74% ở nồng độ lactose ban đầu 50%, cao hơn đáng kể so với 45,54% khi sử dụng enzyme tự do. Nồng độ lactose 50% cho hiệu suất cao hơn so với 40% và 60%. Glucose và galactose được xác định là chất ức chế phản ứng thủy phân.

Thảo luận kết quả

Hoạt tính enzyme B-galactosidase thu nhận từ phương pháp lên men bán rắn vượt trội so với lên men chìm do điều kiện môi trường bán rắn tạo thuận lợi cho sự phát triển của Aspergillus oryzae và tổng hợp enzyme ngoại bào. Thời gian lên men ngắn hơn cũng góp phần giảm chi phí sản xuất. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy lên men bán rắn là phương pháp hiệu quả để sản xuất enzyme từ nấm sợi.

Đặc điểm enzyme với pH và nhiệt độ tối ưu trong khoảng acid và nhiệt độ cao cho thấy enzyme phù hợp ứng dụng trong xử lý whey và các sản phẩm sữa có tính acid. Hằng số Km thấp chứng tỏ enzyme có ái lực cao với lactose, giúp tăng hiệu quả thủy phân.

Khả năng thủy phân lactose bằng sinh khối trong cột phản ứng cho hiệu suất cao hơn enzyme tự do do enzyme được cố định tự nhiên trên sinh khối, tăng tính ổn định và tái sử dụng enzyme. Tuy nhiên, sự ức chế bởi glucose và galactose cần được kiểm soát để tối ưu hóa quá trình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh hoạt tính enzyme giữa hai phương pháp lên men, đường cong hoạt tính enzyme theo pH và nhiệt độ, cũng như biểu đồ hiệu suất thủy phân lactose ở các nồng độ khác nhau.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Ứng dụng phương pháp lên men bán rắn trong sản xuất enzyme B-galactosidase: Khuyến nghị các nhà sản xuất enzyme ưu tiên sử dụng lên men bán rắn với điều kiện môi trường tối ưu đã xác định để tăng hiệu suất và giảm chi phí sản xuất. Thời gian lên men nên duy trì khoảng 108 giờ để đạt hoạt tính cao nhất.

2. Phát triển công nghệ cột phản ứng sử dụng sinh khối Aspergillus oryzae: Đề xuất nghiên cứu và thiết kế hệ thống cột phản ứng công nghiệp để tận dụng khả năng thủy phân lactose hiệu quả, tăng năng suất syrup lactose nồng độ cao, giảm chi phí enzyme cố định.

3. Kiểm soát chất ức chế trong quá trình thủy phân lactose: Cần nghiên cứu các biện pháp loại bỏ hoặc giảm tác động của glucose và galactose trong quá trình thủy phân nhằm duy trì hiệu suất cao và ổn định của enzyme.

4. Mở rộng nghiên cứu đặc tính enzyme và ứng dụng trong các sản phẩm thực phẩm acid: Khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về tính ổn định enzyme trong các điều kiện công nghiệp khác nhau, đồng thời phát triển các sản phẩm thực phẩm phù hợp với enzyme B-galactosidase từ Aspergillus oryzae.

5. Đào tạo và chuyển giao công nghệ: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật cho cán bộ kỹ thuật và doanh nghiệp về quy trình lên men bán rắn và ứng dụng enzyme trong công nghiệp thực phẩm, nhằm thúc đẩy ứng dụng rộng rãi kết quả nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm: Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về enzyme B-galactosidase, quy trình lên men và tối ưu hóa sản xuất enzyme, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới.

2. Doanh nghiệp sản xuất enzyme và thực phẩm chức năng: Thông tin về phương pháp lên men bán rắn và ứng dụng enzyme trong thủy phân lactose giúp doanh nghiệp cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí.

3. Các cơ quan quản lý và kiểm định chất lượng thực phẩm: Hiểu rõ về đặc tính enzyme và quy trình sản xuất giúp xây dựng tiêu chuẩn, quy định an toàn và kiểm soát chất lượng enzyme sử dụng trong công nghiệp thực phẩm.

4. Chuyên gia phát triển sản phẩm sữa và đồ uống: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để ứng dụng enzyme B-galactosidase trong xử lý lactose, cải thiện tính năng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng không dung nạp lactose.

Câu hỏi thường gặp

1. B-galactosidase là gì và ứng dụng chính của enzyme này?
   B-galactosidase là enzyme thủy phân liên kết galactosyl trong lactose, được ứng dụng chủ yếu để giảm lactose trong sản phẩm sữa cho người không dung nạp lactose và tổng hợp các sản phẩm galactosyl hóa như galacto-oligosaccharide (GOS).

2. Tại sao Aspergillus oryzae được chọn làm nguồn enzyme?
   Aspergillus oryzae có khả năng tạo enzyme ngoại bào ổn định trong môi trường acid, chịu nhiệt tốt, phù hợp cho sản xuất công nghiệp, đồng thời dễ nuôi cấy và có hoạt tính enzyme cao.

3. Ưu điểm của phương pháp lên men bán rắn so với lên men chìm là gì?
   Lên men bán rắn không cần khuấy đảo, sử dụng nguyên liệu rẻ tiền, ít bị nhiễm tạp, chi phí thấp và cho hoạt tính enzyme cao hơn, trong khi lên men chìm có chi phí cao và dễ nhiễm tạp hơn.

4. Điều kiện tối ưu để sản xuất B-galactosidase từ Aspergillus oryzae là gì?
   Điều kiện tối ưu lên men bán rắn gồm tỷ lệ cám trấu : trấu 7:5, ammonium sulfate 1,099%, độ ẩm 62%, thời gian lên men 108 giờ; lên men chìm gồm cám 44,258 g/L, cao nấm men 3,737 g/L, MnSO4 5 mM, thời gian 120 giờ.

5. Làm thế nào để tăng hiệu suất thủy phân lactose trong sản xuất syrup?
   Sử dụng cột phản ứng chứa sinh khối Aspergillus oryzae giúp tăng hiệu suất thủy phân lactose lên 66,74% so với enzyme tự do 45,54%, đồng thời cần kiểm soát nồng độ lactose và loại bỏ chất ức chế glucose, galactose để duy trì hiệu quả.

Kết luận

• Đã tuyển chọn thành công chủng Aspergillus oryzae TN1 với hoạt tính B-galactosidase ngoại bào cao nhất trong bộ sưu tập.
• Tối ưu hóa thành công điều kiện lên men bán rắn và lên men chìm, trong đó lên men bán rắn cho hoạt tính enzyme cao gấp 1,754 lần lên men chìm.
• Enzyme B-galactosidase thu nhận có pH tối ưu 4,2, nhiệt độ tối ưu 50°C, phù hợp ứng dụng trong xử lý sản phẩm sữa acid.
• Khả năng thủy phân lactose bằng sinh khối trong cột phản ứng đạt hiệu suất 66,74%, mở ra hướng ứng dụng sản xuất syrup lactose nồng độ cao.
• Đề xuất áp dụng phương pháp lên men bán rắn và phát triển công nghệ cột phản ứng để nâng cao hiệu quả sản xuất enzyme và sản phẩm từ lactose.

Next steps: Triển khai nghiên cứu mở rộng quy mô lên men bán rắn, hoàn thiện thiết kế cột phản ứng công nghiệp, đồng thời khảo sát ứng dụng enzyme trong các sản phẩm thực phẩm đa dạng.

Call-to-action: Các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ sinh học và thực phẩm được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển sản phẩm mới, nâng cao giá trị gia tăng từ nguồn nguyên liệu lactose.