Khảo Sát Hành Vi Chào và Mời Trong Các Sách Dạy Tiếng Anh Có Liên Hệ Tiếng Việt

• Tác giả: Tống Thị Ngân
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Văn Chính
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
• Đề tài: Khảo Sát Hành Vi Chào Và Mời Trong Sách Dạy Tiếng Anh Liên Hệ Tiếng Việt
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Những đóng góp của đề tài
• 0.6. Bố cục luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA HÀNH VI CHÀO VÀ MỜI
• 1.1. Lý thuyết hành vi ngôn ngữ (HVNN)
• 1.2. Các loại HVNN
• 1.3. Phân loại hành vi ngôn ngữ
• 1.3.1. Sự phân loại của Austin
• 1.3.2. Sự phân loại của Searle
• 2. CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT HÀNH VI CHÀO TRONG CÁC SÁCH DẠY TIẾNG ANH (CÓ LIÊN HỆ TIẾNG VIỆT)
• 2.1. Khái quát chung
• 2.2. Mục đích khảo sát
• 2.3. Nội dung khảo sát
• 2.4. Phân tích số liệu khảo sát hành vi chào trong Tiếng Anh và Tiếng Việt
• 2.4.1. Dựa trên phương diện cấu trúc và chức năng
• 2.4.2. Dựa vào các khía cạnh chiến lược
• 2.5. Những nét tương đồng và dị biệt trong hành vi chào hỏi Tiếng Anh và Tiếng Việt
• 2.6. Một số gợi ý sử dụng các chiến lược chào trong dạy và học Tiếng Anh
• 3. CHƯƠNG 3: KHẢO SÁT HÀNH VI MỜI TRONG CÁC SÁCH DẠY TIẾNG ANH (CÓ LIÊN HỆ TIẾNG VIỆT)
• 3.1. Khái quát chung
• 3.2. Phân tích số liệu khảo sát hành vi mời trong Tiếng Anh và Tiếng Việt
• 3.3. Lời mời dưới dạng câu ngôn hành (Invitations in form of performative sentences)
• 3.4. Lời mời dưới dạng câu trần thuật (Invitations in forms of declarative sentence)
• 3.5. Lời mời dưới dạng câu mệnh lệnh (Invitations in form of imperatives)
• 3.6. Lời mời dưới dạng câu hỏi (Invitations in form of questions)
• 3.7. Những điểm tương đồng và dị biệt trong hành vi mời Tiếng Anh và Tiếng Việt
• 3.7.1. Những điểm tương đồng
• 3.7.2. Những nét dị biệt
• 3.8. Một số gợi ý sử dụng lời mời trong dạy và học Tiếng Anh
• PHẦN KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Khảo Sát Hành Vi Chào Và Mời Trong Sách Dạy Tiếng Anh

Khảo sát hành vi chào và mời trong sách dạy tiếng Anh có liên hệ với tiếng Việt là một chủ đề quan trọng trong ngôn ngữ học. Việc hiểu rõ các hành vi này không chỉ giúp người học nâng cao kỹ năng giao tiếp mà còn giúp họ nhận thức được sự khác biệt văn hóa giữa hai ngôn ngữ. Hành vi chào và mời không chỉ đơn thuần là những câu nói mà còn phản ánh các giá trị văn hóa và xã hội của mỗi dân tộc.

1.1. Khái Niệm Hành Vi Chào Hỏi Trong Giao Tiếp

Hành vi chào hỏi là một phần thiết yếu trong giao tiếp. Nó không chỉ thể hiện sự tôn trọng mà còn tạo điều kiện cho các cuộc hội thoại diễn ra suôn sẻ. Trong tiếng Anh, các hình thức chào hỏi rất đa dạng và phong phú, từ những câu chào đơn giản đến những câu chào phức tạp hơn.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Hành Vi Mời Trong Giao Tiếp

Hành vi mời cũng đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp. Nó không chỉ thể hiện sự thân thiện mà còn giúp xây dựng và củng cố mối quan hệ giữa các cá nhân. Việc sử dụng đúng cách các hình thức mời sẽ giúp người học tiếng Anh giao tiếp hiệu quả hơn.

II. Vấn Đề Trong Việc Khảo Sát Hành Vi Chào Và Mời

Mặc dù hành vi chào và mời là những khía cạnh quan trọng trong giao tiếp, nhưng người học tiếng Anh thường gặp khó khăn trong việc sử dụng chúng một cách chính xác. Những khó khăn này có thể xuất phát từ sự khác biệt văn hóa, ngữ pháp và cách diễn đạt giữa tiếng Việt và tiếng Anh.

2.1. Những Khó Khăn Trong Việc Sử Dụng Hành Vi Chào

Người học thường không nhận thức được sự khác biệt trong cách chào hỏi giữa hai ngôn ngữ. Điều này dẫn đến việc sử dụng không đúng các hình thức chào hỏi, gây hiểu lầm trong giao tiếp.

2.2. Thách Thức Trong Việc Sử Dụng Hành Vi Mời

Tương tự như hành vi chào, hành vi mời cũng gặp nhiều thách thức. Người học có thể không biết cách diễn đạt lời mời một cách lịch sự và phù hợp với ngữ cảnh, dẫn đến những tình huống khó xử.

III. Phương Pháp Khảo Sát Hành Vi Chào Và Mời Trong Sách Dạy Tiếng Anh

Để khảo sát hành vi chào và mời, cần áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học. Việc phân tích các tài liệu, sách dạy tiếng Anh sẽ giúp xác định các hình thức chào và mời phổ biến, từ đó đưa ra những gợi ý cho người học.

3.1. Phân Tích Nội Dung Sách Dạy Tiếng Anh

Phân tích nội dung sách dạy tiếng Anh giúp xác định các hình thức chào và mời được sử dụng phổ biến. Điều này sẽ cung cấp thông tin quý giá cho việc giảng dạy và học tập.

3.2. So Sánh Hành Vi Chào Và Mời Giữa Tiếng Anh Và Tiếng Việt

So sánh hành vi chào và mời giữa hai ngôn ngữ sẽ giúp người học nhận thức rõ hơn về sự khác biệt văn hóa. Điều này không chỉ giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp mà còn nâng cao hiểu biết về văn hóa của mỗi ngôn ngữ.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Khảo Sát Hành Vi Chào Và Mời

Kết quả từ khảo sát hành vi chào và mời có thể được áp dụng trong việc giảng dạy tiếng Anh. Việc hiểu rõ các hành vi này sẽ giúp người học giao tiếp hiệu quả hơn trong các tình huống thực tế.

4.1. Gợi Ý Cho Việc Dạy Hành Vi Chào

Giáo viên có thể sử dụng các tình huống thực tế để dạy hành vi chào. Việc này sẽ giúp học sinh dễ dàng tiếp thu và áp dụng vào thực tế.

4.2. Gợi Ý Cho Việc Dạy Hành Vi Mời

Tương tự, việc dạy hành vi mời cũng cần được thực hiện thông qua các tình huống giao tiếp thực tế. Điều này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách sử dụng lời mời trong giao tiếp hàng ngày.

V. Kết Luận Về Khảo Sát Hành Vi Chào Và Mời

Khảo sát hành vi chào và mời trong sách dạy tiếng Anh có liên hệ với tiếng Việt là một nghiên cứu quan trọng. Kết quả từ nghiên cứu này không chỉ giúp người học nâng cao kỹ năng giao tiếp mà còn giúp họ hiểu rõ hơn về văn hóa của hai ngôn ngữ.

5.1. Tương Lai Của Nghiên Cứu Hành Vi Chào

Nghiên cứu hành vi chào sẽ tiếp tục được mở rộng để tìm hiểu sâu hơn về các hình thức chào hỏi trong các ngữ cảnh khác nhau.

5.2. Tương Lai Của Nghiên Cứu Hành Vi Mời

Tương lai của nghiên cứu hành vi mời cũng hứa hẹn sẽ mang lại nhiều thông tin hữu ích cho việc giảng dạy và học tập tiếng Anh.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, việc học tiếng Anh ngày càng trở nên thiết yếu, đặc biệt trong giao tiếp xã hội. Theo ước tính, người học ngoại ngữ thường gặp khó khăn không chỉ về ngữ pháp, cấu trúc mà còn trong việc sử dụng ngôn ngữ phù hợp với văn hóa đích. Hành vi chào và mời là những biểu hiện ngôn ngữ mang tính văn hóa sâu sắc, thể hiện phép lịch sự và mối quan hệ xã hội giữa các cá nhân. Tuy nhiên, trong thực tế, người học tiếng Anh tại Việt Nam thường mắc sai lầm trong giao tiếp do ảnh hưởng văn hóa Việt và hạn chế hiểu biết về văn hóa Anh. Luận văn tập trung khảo sát hành vi chào và mời trong các sách dạy tiếng Anh dành cho sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân, đồng thời liên hệ so sánh với tiếng Việt nhằm làm rõ sự tương đồng và khác biệt về mặt ngôn ngữ và văn hóa. Nghiên cứu này có phạm vi khảo sát các hành vi chào và mời trong các đoạn hội thoại thường nhật và trang trọng, với mục tiêu nâng cao năng lực giao tiếp và dịch thuật, góp phần phát triển kỹ năng sử dụng tiếng Anh hiệu quả hơn. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện phương pháp dạy và học tiếng Anh, đồng thời giúp người học nhận thức sâu sắc hơn về các quy chuẩn văn hóa giao tiếp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết hành vi ngôn ngữ (HVNN) của Austin và Searle, trong đó phân biệt ba loại hành vi: hành vi tạo lời, hành vi mượn lời và hành vi ở lời (illocutionary act). Hành vi ở lời là trọng tâm nghiên cứu, bao gồm các hành động ngôn ngữ như chào, mời, xin phép, thể hiện ý định giao tiếp rõ ràng. Lý thuyết này giúp nhận diện và phân loại các hành vi chào và mời trong tiếng Anh và tiếng Việt. Ngoài ra, luận văn áp dụng lý thuyết hội thoại, nhấn mạnh vai trò của ngữ cảnh, lượt lời, đoạn thoại và quy tắc hội thoại trong việc hình thành và duy trì giao tiếp hiệu quả. Lý thuyết lịch sự của Lakoff và Brown & Levinson cũng được sử dụng để phân tích các chiến lược lịch sự trong hành vi chào và mời, đặc biệt là khái niệm thể diện (face) và các hành động đe dọa thể diện (Face Threatening Acts - FTA). Các khái niệm chính bao gồm: động từ ngữ vi (ĐTNV), biểu thức ngữ vi (BTNV), phát ngôn ngữ vi (PNNV), hành vi chào (greet), hành vi mời (invite), hành vi ở lời trực tiếp và gián tiếp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp: nghiên cứu lý luận để hệ thống hóa các khái niệm và lý thuyết về HVNN, hội thoại và lịch sự; phân tích, mô tả các biểu hiện ngôn ngữ trong lời chào và lời mời; so sánh đối chiếu hành vi chào và mời trong tiếng Anh và tiếng Việt; và thống kê để tổng hợp, phân loại và đánh giá tần suất sử dụng các hành vi. Nguồn dữ liệu chính là các đoạn hội thoại trong sách dạy tiếng Anh dành cho sinh viên Đại học Kinh tế Quốc dân, cùng với các tác phẩm văn học Việt Nam để đối chiếu. Cỡ mẫu khảo sát gồm 107 tình huống chào trong tiếng Anh và 89 tình huống trong tiếng Việt. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các đoạn hội thoại tiêu biểu có chứa hành vi chào và mời trong các tài liệu được sử dụng phổ biến. Phân tích dữ liệu dựa trên tiêu chí cấu trúc, chức năng, ngữ nghĩa và ngữ dụng, kết hợp với các lý thuyết đã nêu. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2019, bao gồm giai đoạn thu thập tư liệu, phân tích và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ sử dụng lời chào trực tiếp và gián tiếp: Trong tiếng Anh, lời chào gián tiếp chiếm 88,8% (95/107 tình huống), trong khi lời chào trực tiếp chỉ chiếm 11,2% (12/107). Ở tiếng Việt, lời chào gián tiếp chiếm 84,3% (75/89), lời chào trực tiếp chiếm 15,7% (14/89). Điều này cho thấy lời chào gián tiếp phổ biến hơn trong cả hai ngôn ngữ, phản ánh xu hướng giao tiếp lịch sự và tinh tế.

2. Cấu trúc lời chào trực tiếp: Tiếng Anh sử dụng các biểu thức như “Hi”, “Hello”, “Good morning/afternoon/evening” và kết hợp với tên riêng hoặc danh xưng. Tiếng Việt có ba dạng chính: “(Xin) chào!”, “(Xin) chào + người nghe (ạ)”, và “Người nói + chào + người nghe (ạ)”. Dạng thứ ba chỉ tồn tại trong tiếng Việt, thể hiện sự trang trọng và lịch sự đặc trưng.

3. Lời chào gián tiếp qua câu hỏi: Tiếng Anh phổ biến các câu hỏi như “How do you do?”, “How are you?”, “What’s new?”, “How’s it going?” với tỉ lệ 35,7% trong lời chào gián tiếp. Tiếng Việt cũng sử dụng câu hỏi để chào, tập trung vào hỏi thăm sức khỏe, công việc, hành động đang diễn ra, chiếm 56% trong lời chào gián tiếp. Tuy nhiên, hỏi thăm sức khỏe trong tiếng Việt ít phổ biến hơn (4,7%) so với các dạng hỏi khác.

4. Chiến lược lịch sự và văn hóa giao tiếp: Hành vi chào và mời trong tiếng Anh thường mang tính lịch sự gián tiếp, sử dụng các câu hỏi và biểu thức giảm nhẹ để tránh áp đặt, phù hợp với lý thuyết lịch sự của Brown & Levinson. Trong khi đó, tiếng Việt có xu hướng sử dụng lời mời trực tiếp hơn, thể hiện sự thân thiện và nhiệt tình, đồng thời chú trọng đến địa vị xã hội và mối quan hệ thân sơ trong lựa chọn ngôn từ.

Thảo luận kết quả

Sự ưu tiên sử dụng lời chào gián tiếp trong cả hai ngôn ngữ phản ánh nhu cầu duy trì thể diện và tránh gây áp lực cho người nghe, phù hợp với các quy tắc lịch sự phổ biến trong giao tiếp xã hội. Tuy nhiên, sự khác biệt về cấu trúc và cách thức biểu đạt lời chào trực tiếp cho thấy ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa và truyền thống ngôn ngữ. Ví dụ, dạng “Sp1 + chào + Sp2 (ạ)” trong tiếng Việt không có tương đương trong tiếng Anh, thể hiện sự tôn trọng và lễ phép đặc trưng của văn hóa Việt Nam. Các câu hỏi chào trong tiếng Anh như “How do you do?” mang tính nghi thức cao, thường dùng trong lần gặp đầu tiên, trong khi tiếng Việt có xu hướng hỏi thăm cụ thể hơn về sức khỏe, công việc, thể hiện sự quan tâm cá nhân sâu sắc. Các biểu đồ tần suất sử dụng lời chào trực tiếp và gián tiếp, cũng như phân loại theo chức năng, có thể minh họa rõ nét sự khác biệt này, giúp người học nhận thức và áp dụng phù hợp trong giao tiếp thực tế. Kết quả nghiên cứu cũng đồng thuận với các nghiên cứu trước đây về vai trò của ngữ cảnh và lịch sự trong hành vi ngôn ngữ, đồng thời bổ sung thêm dữ liệu thực tiễn từ các sách dạy tiếng Anh và văn học Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giảng dạy về hành vi chào và mời trong tiếng Anh: Các giáo viên nên tích hợp bài học về các dạng lời chào trực tiếp và gián tiếp, đặc biệt nhấn mạnh cách sử dụng câu hỏi chào và biểu thức lịch sự phù hợp với từng ngữ cảnh. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ sử dụng lời chào gián tiếp chính xác trong giao tiếp hàng ngày, thực hiện trong vòng 1 học kỳ, do bộ môn ngôn ngữ đảm nhiệm.

2. Phát triển tài liệu dạy học liên văn hóa: Soạn thảo tài liệu so sánh hành vi chào và mời giữa tiếng Anh và tiếng Việt, giúp sinh viên nhận biết sự khác biệt và tránh sai sót do ảnh hưởng văn hóa. Tài liệu này nên được cập nhật hàng năm, phối hợp giữa khoa ngôn ngữ và trung tâm ngoại ngữ.

3. Tổ chức các buổi hội thảo, workshop về giao tiếp lịch sự: Mời chuyên gia ngôn ngữ và văn hóa để đào tạo kỹ năng giao tiếp lịch sự, tập trung vào hành vi chào và mời trong các tình huống thực tế. Mục tiêu cải thiện kỹ năng giao tiếp của sinh viên, tổ chức định kỳ 2 lần/năm, do phòng đào tạo phối hợp thực hiện.

4. Khuyến khích sinh viên thực hành giao tiếp qua các hoạt động ngoại khóa: Tạo môi trường giao tiếp tiếng Anh thân thiện, nơi sinh viên có thể luyện tập hành vi chào và mời phù hợp, như câu lạc bộ tiếng Anh, các buổi thảo luận nhóm. Mục tiêu tăng cường sự tự tin và kỹ năng thực hành, triển khai liên tục trong năm học, do các câu lạc bộ sinh viên quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên và giảng viên tiếng Anh: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về hành vi chào và mời, giúp cải tiến phương pháp giảng dạy, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức giao tiếp lịch sự.

2. Sinh viên ngành ngôn ngữ học và ngoại ngữ: Tài liệu giúp sinh viên hiểu sâu sắc về các hành vi ngôn ngữ trong giao tiếp, đặc biệt là sự khác biệt văn hóa giữa tiếng Anh và tiếng Việt, hỗ trợ học tập và thực hành giao tiếp.

3. Chuyên gia dịch thuật và biên phiên dịch: Luận văn cung cấp phân tích chi tiết về các biểu hiện ngôn ngữ và văn hóa, giúp dịch giả lựa chọn cách dịch phù hợp, tránh sai lệch ý nghĩa và mất mát văn hóa.

4. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng và giao tiếp liên văn hóa: Nghiên cứu là nguồn dữ liệu quý giá để phát triển các công trình nghiên cứu sâu hơn về hành vi ngôn ngữ, lịch sự và giao tiếp đa văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Câu hỏi thường gặp

1. Hành vi chào và mời có vai trò gì trong giao tiếp?
   Hành vi chào và mời là những biểu hiện ngôn ngữ quan trọng giúp thiết lập và duy trì mối quan hệ xã hội, thể hiện sự lịch sự và tôn trọng giữa các đối tác giao tiếp. Ví dụ, lời chào “Hello” mở đầu cuộc trò chuyện, còn lời mời “Would you like some tea?” thể hiện sự hiếu khách.

2. Tại sao lời chào gián tiếp phổ biến hơn lời chào trực tiếp?
   Lời chào gián tiếp giúp giảm áp lực giao tiếp, tránh gây cảm giác áp đặt, phù hợp với nguyên tắc lịch sự và bảo vệ thể diện của người nghe. Ví dụ, câu hỏi “How are you?” vừa là lời chào vừa thể hiện sự quan tâm nhẹ nhàng.

3. Sự khác biệt chính giữa hành vi chào trong tiếng Anh và tiếng Việt là gì?
   Tiếng Việt có xu hướng sử dụng lời chào trực tiếp với các từ như “chào”, kèm theo các từ lịch sự như “ạ”, trong khi tiếng Anh ưu tiên lời chào gián tiếp qua câu hỏi và biểu thức giảm nhẹ. Ví dụ, “Cháu chào bác ạ” không có tương đương trực tiếp trong tiếng Anh.

4. Làm thế nào để học viên tránh sai lầm khi sử dụng hành vi chào và mời trong tiếng Anh?
   Học viên cần hiểu rõ ngữ cảnh giao tiếp, lựa chọn biểu thức phù hợp với mối quan hệ và địa vị xã hội, đồng thời luyện tập các mẫu câu lịch sự gián tiếp. Ví dụ, thay vì nói “Come here!”, nên dùng “Would you like to come here?” để tránh gây áp đặt.

5. Lý thuyết lịch sự của Brown và Levinson ảnh hưởng thế nào đến hành vi chào và mời?
   Lý thuyết này nhấn mạnh việc bảo vệ thể diện cá nhân và người nghe, do đó các hành vi chào và mời thường được thiết kế để giảm thiểu đe dọa thể diện, sử dụng các chiến lược lịch sự như giảm nhẹ, gián tiếp hóa. Ví dụ, lời mời “Could you please join us?” thể hiện sự tôn trọng và giảm áp lực cho người nghe.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa và phân tích chi tiết hành vi chào và mời trong tiếng Anh và tiếng Việt dựa trên lý thuyết hành vi ngôn ngữ, hội thoại và lịch sự.
• Kết quả khảo sát cho thấy lời chào gián tiếp chiếm ưu thế trong cả hai ngôn ngữ, nhưng có sự khác biệt rõ rệt về cấu trúc và cách thức biểu đạt lời chào trực tiếp.
• Nghiên cứu làm rõ ảnh hưởng của văn hóa và mối quan hệ xã hội đến việc lựa chọn hành vi chào và mời, góp phần nâng cao nhận thức giao tiếp liên văn hóa.
• Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm cải thiện kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho sinh viên, đồng thời hỗ trợ giảng viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng.
• Các bước tiếp theo bao gồm phát triển tài liệu giảng dạy liên văn hóa, tổ chức đào tạo kỹ năng giao tiếp lịch sự và mở rộng nghiên cứu sang các hành vi ngôn ngữ khác trong giao tiếp đa văn hóa.

Hãy áp dụng những kiến thức này để nâng cao hiệu quả giao tiếp và phát triển kỹ năng ngôn ngữ của bạn ngay hôm nay!