Khám Phá Địa Lý và Đặc Điểm Tự Nhiên Đới Lô Gâm

Nghiên cứu tập trung vào các thành tạo monzogabbro tại ba khu vực chính: khối Sơn Đầu thuộc huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; khối Tĩnh Túc nằm ở phía tây nam huyện lỵ Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang; và khối Tân Lĩnh nằm ở phía tây bắc cách huyện lỵ Lục Yên 3 km, thuộc tỉnh Yên Bái. Vị trí địa lý này cho phép đánh giá sự phân bố và đặc điểm của các thành tạo magma trong đới Lô Gâm.

Mạng lưới sông suối ở đới Lô Gâm khá dày đặc, với các sông lớn như sông Chảy, sông Lô, sông Gâm và sông Cầu. Sông Chảy bắt nguồn từ dãy núi cao Tây Côn Lĩnh, có diện tích lưu vực khoảng 6500 km2. Sông Lô bắt nguồn từ tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), chảy vào Việt Nam tại xã Thanh Thủy, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Sông Cầu còn gọi là sông Như Nguyệt, bắt nguồn từ phía nam đỉnh Pia Bioóc. Các sông này đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước và giao thông thủy cho khu vực.

Mùa mưa ở đới Lô Gâm có lượng mưa lớn, gây ra lũ lụt và sạt lở đất ở nhiều khu vực. Nhiệt độ trung bình trong mùa này là 28°C, với đỉnh điểm có thể lên đến 38-40°C. Lượng mưa lớn và địa hình dốc tạo điều kiện cho quá trình xói mòn và bồi tụ, làm thay đổi địa hình Lô Gâm.

Mùa khô ở đới Lô Gâm có lượng mưa thấp, chủ yếu là mưa phùn và mưa vừa. Độ ẩm cao và nhiệt độ trung bình khoảng 15°C. Tình trạng khô hạn có thể gây ra thiếu nước cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp. Việc quản lý và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên Lô Gâm, đặc biệt là nguồn nước, là rất quan trọng.

Biến đổi khí hậu Lô Gâm đang gây ra những tác động tiêu cực đến đới Lô Gâm, bao gồm tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán và sạt lở đất. Điều này đe dọa đến sinh kế của người dân và gây ra những thiệt hại lớn về kinh tế và môi trường. Cần có những giải pháp ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu để bảo vệ đới Lô Gâm.

Các nhà địa chất Pháp như Lantenois và Zeire thành lập tờ bản đồ địa chất tỷ lệ 1:500.000. Công trình nghiên cứu của Bourret R (1922) đề cập đến vùng Đông Bắc Bắc Kỳ. Các công trình nghiên cứu của các nhà địa chất Pháp có ý nghĩa tổng hợp cao và vẫn còn giá trị trong công tác nghiên cứu địa chất khu vực.

Giai đoạn sau năm 1954, công tác đo vẽ bản đồ địa chất tỷ lệ 1:500.000 được triển khai mạnh mẽ với sự giúp đỡ của các chuyên gia Liên Xô (cũ). Việc điều tra cơ bản về địa chất đã được Tổng cục Địa chất bắt đầu với việc thành lập Bản đồ địa chất miền Bắc Việt Nam tỷ lệ 1:500.000 (1965).

Các xâm nhập monzogabbro mới được phát hiện và mô tả gần đây. Các nghiên cứu về monzogabbro trong khu vực đới Lô Gâm còn ít và chưa có nhiều công trình nghiên cứu chi tiết về chúng. Các nghiên cứu gần đây về monzogabbro của khối Núi Chúa cho rằng các đá monzogabbro là sản phẩm kết tinh từ dung thể dư thừa sau khi đã hình thành các đá serie phân lớp.

Cấu trúc uốn nếp Lô Gâm tiếp giáp với đới trượt Sông Hồng và vòm nâng biến chất Sông Chảy. Các thành tạo địa chất của đới Lô Gâm chủ yếu là các trầm tích lục nguyên Ordovic-Silur và Devon: cát bột kết, sạn kết, đá phiến sét, đôi chỗ gặp cả đá phiến thạch anh-mica. Sơ đồ vị trí khu vực nghiên cứu trên nền cấu trúc kiến tạo giản lược.

Trong phạm vi cấu trúc Lô Gâm khá phổ biến các thành tạo magma, trong đó chiếm ưu thế là granitoid cao nhôm kiểu Pia Bioóc, tạo thành các xâm nhập phân bố dọc theo đới đứt gãy dạng vòng cung viền quanh cũng như phần trung tâm của cấu trúc. Ngoài ra, trong những khu vực này còn phổ biến các xâm nhập peridotit - gabbro – monzogabbro.

Các đá xâm nhập gabbro và syenit ở đây thường tạo thành các khối có kích thước nhỏ và rất gần gũi nhau về phân bố không gian, có chỗ chúng cùng tạo nên các khối xâm nhập riêng biệt (khối Tĩnh Túc). Các khối xâm nhập khu vực Lục Yên (Yên Minh, Tân Lĩnh) chủ yếu cấu tạo từ gabbro, gabbrodiorit, monzodiorit và syenit. Có nhiều loại khoáng sản quý hiếm như Cu, Ni, Pt, Ti, V liên quan, tính đa dạng về thành hệ cũng như vị trí kiến tạo đặc trưng đới cấu trúc Phú Ngữ và vùng Đông Bắc Việt Nam nên khối Núi Chúa đã được nhiều nhà địa chất trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu.

Việc phân loại và gọi tên đá dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế và quy trình phân tích chi tiết. Các tiêu chí bao gồm thành phần khoáng vật, cấu trúc và kiến trúc của đá. Việc phân loại chính xác giúp so sánh và đối chiếu các loại đá khác nhau trong đới Lô Gâm.

Phương pháp huỳnh quang tia X (XRF) là một phương pháp phân tích hóa học nhanh chóng và hiệu quả. Phương pháp này được sử dụng để xác định thành phần các nguyên tố chính trong đá. Kết quả phân tích XRF cung cấp thông tin quan trọng về nguồn gốc và quá trình hình thành của đá.

Các phương pháp xử lý số liệu thành địa hóa giúp phân tích và diễn giải các dữ liệu hóa học thu được từ các phương pháp phân tích khác nhau. Các phương pháp này bao gồm biểu đồ phân bố nguyên tố, biểu đồ tương quan và các mô hình địa hóa. Việc xử lý số liệu thành địa hóa giúp hiểu rõ hơn về quá trình magma và sự phân dị của các nguyên tố trong đới Lô Gâm.

Nhiệt độ và áp suất thành tạo của monzogabbro được xác định bằng các phương pháp địa nhiệt kế và địa áp kế. Các phương pháp này dựa trên sự cân bằng hóa học của các khoáng vật trong đá. Kết quả cho thấy monzogabbro được thành tạo trong điều kiện nhiệt độ và áp suất cao, tương ứng với môi trường sâu trong vỏ Trái Đất.

Nguồn gốc magma của monzogabbro được xác định bằng các nghiên cứu về thành phần đồng vị và địa hóa. Các kết quả cho thấy magma có nguồn gốc từ lớp phủ Manti, bị biến đổi trong quá trình di chuyển lên bề mặt. Quá trình phân dị magma đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các loại đá khác nhau trong đới Lô Gâm.

Các nghiên cứu cho thấy monzogabbro có mối liên hệ chặt chẽ với các thành tạo magma khác trong đới Lô Gâm, như gabbro, syenit và granit. Các thành tạo này có thể được hình thành từ cùng một nguồn magma ban đầu, trải qua các quá trình phân dị và biến đổi khác nhau. Việc nghiên cứu mối liên hệ giữa các thành tạo magma giúp hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của đới Lô Gâm.