Hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng ở Ba Lan và bài học cho Việt Nam

• Tác giả: Hồ Thanh Hương
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn An Hà
• Trường học: Học Viện Khoa Học Xã Hội
• Chuyên ngành: Kinh Tế Quốc Tế
• Đề tài: Hợp Tác Công Tư Trong Phát Triển Cơ Sở Hạ Tầng Ở Ba Lan Và Bài Học Cho Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sỹ Kinh Tế
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
• 1.2. Các nghiên cứu về đầu tư theo hình thức hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng
• 1.3. Các nghiên cứu về hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng ở Ba Lan
• 1.4. Đánh giá, nhận xét tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và khoảng trống nghiên cứu
• 1.5. Những kết quả về mặt lý thuyết và thực tiễn liên quan đến đề tài luận án
• 1.6. Khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án
• 1.7. Tiểu kết Chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỢP TÁC CÔNG TƯ TRONG PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG
• 2.1. Khái quát chung về hợp tác công tư
• 2.2. Đặc điểm, vai trò của hợp tác công tư. Phân biệt đầu tư công theo hình thức hợp tác công tư với đầu tư theo hình thức mua sắm công truyền thống
• 2.3. Quản trị và các nguyên tắc quản trị hợp tác công tư
• 2.4. Quản trị hợp tác công tư. Các nguyên tắc quản trị trong hợp tác công tư
• 2.5. Luật, chính sách hợp tác công tư
• 2.6. Các chủ thể tham gia hợp tác công tư
• 2.7. Lý do lựa chọn hình thức hợp tác công tư của các chủ thể
• 2.8. Nội dung của hợp tác công tư
• 2.9. Mô hình hợp tác công tư trong phát triển hạ tầng. Cách thức đề xuất phát triển dự án hợp tác công tư
• 2.10. Các giai đoạn của dự án hợp tác công tư
• 2.11. Các loại hợp đồng hợp tác công tư trong lĩnh vực hạ tầng
• 2.12. Phân chia rủi ro trong dự án hợp tác công tư
• 2.13. Giải quyết tranh chấp trong hợp đồng hợp tác công tư
• 2.14. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của dự án hợp tác công tư
• 2.15. Khung phân tích hợp tác công tư quốc gia
• 2.16. Tiểu kết Chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: HỢP TÁC CÔNG TƯ TRONG PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG Ở BA LAN
• 3.1. Quá trình phát triển hợp tác công tư ở Ba Lan
• 3.2. Tình hình kinh tế xã hội
• 3.3. Nhu cầu đầu tư theo hình thức hợp tác công tư
• 3.4. Các giai đoạn phát triển hợp tác công tư
• 3.5. Luật, chính sách hợp tác công tư
• 3.6. Luật, chính sách của Liên minh Châu Âu về hợp tác công tư
• 3.7. Luật, chính sách của Ba Lan về hợp tác công tư
• 3.8. Các chủ thể tham gia dự án hợp tác công tư ở Ba Lan
• 3.9. Khu vực công
• 3.10. Khu vực tư nhân
• 3.11. Người hưởng lợi
• 3.12. Chủ thể siêu quốc gia - Liên minh Châu Âu (EU)
• 3.13. Nội dung của hợp tác công tư trong phát triển hạ tầng ở Ba Lan
• 3.14. Cấu trúc dự án hợp tác công tư ở Ba Lan
• 3.15. Nguồn tài chính cho hợp tác công tư ở Ba Lan
• 3.16. Lựa chọn nhà đầu tư. Phân bổ rủi ro trong hợp đồng hợp tác công tư
• 3.17. Giải quyết tranh chấp trong quá trình hợp tác công tư
• 3.18. Nghiên cứu trường hợp dự án hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng ở Ba Lan
• 3.19. Dự án hợp tác công tư trong lĩnh vực cấp thoát nước ở Ba Lan
• 3.20. Dự án hợp tác công tư trong lĩnh vực giao thông ở Ba Lan
• 3.21. Dự án hợp tác công tư trong làm mới và phục hồi nhằm thúc đẩy và bảo vệ di sản văn hóa
• 3.22. Tiểu kết Chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA BA LAN VỀ HỢP TÁC CÔNG TƯ TRONG PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ GIẢI PHÁP VẬN DỤNG ĐỐI VỚI VIỆT NAM
• 4.1. Bài học kinh nghiệm của Ba Lan về hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng
• 4.2. Bài học thành công
• 4.3. Bài học chưa thành công cần tránh
• 4.4. Khái quát về hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng ở Việt Nam
• 4.5. Quá trình phát triển hợp tác công tư ở Việt Nam
• 4.6. Nhận xét đánh giá chung về thực trạng hợp tác công tư trong lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng ở Việt Nam trong những năm gần đây
• 4.7. Giải pháp vận dụng các bài học của Ba Lan về hợp tác công tư trong phát triển cơ sở hạ tầng cho Việt Nam trong những năm tới
• 4.8. Tiểu kết Chương 4
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Hợp tác công tư PPP là gì Vai trò trong hạ tầng Việt

Nhu cầu phát triển cơ sở hạ tầng tại Việt Nam đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Cơ sở hạ tầng được xem là yếu tố then chốt, nhưng cũng là một điểm nghẽn lớn đối với sự phát triển của đất nước. Do đó, việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Chính phủ, được thể hiện qua các chiến lược và chính sách phát triển. Một trong những giải pháp được chú trọng là hình thức hợp tác công tư (PPP). Hình thức này được kỳ vọng sẽ huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân để phát triển hạ tầng cơ sở, vốn là trách nhiệm của khu vực công. Để đạt được mục tiêu này, việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ các quốc gia thành công như Ba Lan, là vô cùng quan trọng.

1.1. Khái niệm và đặc điểm của hợp tác công tư PPP

Hợp tác công tư (PPP) là một hình thức hợp tác giữa nhà nước và khu vực tư nhân nhằm cung cấp các dịch vụ công hoặc phát triển cơ sở hạ tầng. Điểm khác biệt của PPP so với mua sắm công truyền thống là sự chia sẻ rủi ro và lợi nhuận giữa các bên. Khu vực tư nhân không chỉ tham gia vào giai đoạn xây dựng mà còn tham gia vào quá trình vận hành và bảo trì dự án. Điều này đòi hỏi sự quản trị hiệu quả và tuân thủ các nguyên tắc quản trị PPP như minh bạch, trách nhiệm giải trình và giá trị đồng tiền. Việc lựa chọn hình thức PPP phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm năng lực tài chính của nhà nước, khả năng quản lý dự án và mức độ rủi ro mà khu vực tư nhân sẵn sàng chấp nhận.

1.2. Vai trò của PPP trong phát triển hạ tầng ở Việt Nam

Tại Việt Nam, PPP được xem là một giải pháp quan trọng để giải quyết bài toán thiếu vốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng. Luật Đầu tư theo phương thức hợp tác công tư đã được ban hành, quy định rõ về quản lý nhà nước, quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. PPP được áp dụng trong 5 lĩnh vực chính: giao thông vận tải, điện, thủy lợi, nước sạch, y tế - giáo dục và hạ tầng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, sau gần 30 năm triển khai, PPP vẫn còn là một lĩnh vực mới, còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ Ba Lan, sẽ giúp Việt Nam hoàn thiện chính sách và thu hút đầu tư tư nhân vào phát triển hạ tầng công.

II. Thách thức phát triển hạ tầng và vai trò kinh nghiệm Ba Lan

Việc đáp ứng nhu cầu đầu tư cơ sở hạ tầng đòi hỏi nguồn vốn lớn. Theo Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, nhu cầu vốn đầu tư vào mạng lưới đường bộ đến năm 2030 là rất lớn, đòi hỏi sự tham gia của khu vực tư nhân. Tuy nhiên, việc thu hút đầu tư tư nhân vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Để khắc phục những tồn tại và thúc đẩy thu hút đầu tư PPP, việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế là rất cần thiết. Ba Lan, với những thành công trong việc áp dụng mô hình PPP, có thể mang đến những bài học quý báu cho Việt Nam. Nghiên cứu kinh nghiệm của Ba Lan sẽ giúp Việt Nam rút ngắn thời gian và đạt được hiệu quả cao hơn trong việc phát triển cơ sở hạ tầng.

2.1. Những thách thức chính trong phát triển hạ tầng tại Việt Nam

Việc thiếu vốn đầu tư là một trong những thách thức lớn nhất đối với phát triển hạ tầng tại Việt Nam. Ngoài ra, khung pháp lý chưa hoàn thiện, quy trình thủ tục phức tạp và thiếu kinh nghiệm quản lý dự án cũng là những yếu tố cản trở. Rủi ro trong các dự án PPP cũng là một vấn đề đáng quan ngại, bao gồm rủi ro về tài chính, rủi ro về chính sách và rủi ro về môi trường. Việc giải quyết những thách thức này đòi hỏi sự nỗ lực của cả nhà nước và khu vực tư nhân, cũng như việc học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác.

2.2. Tại sao kinh nghiệm PPP của Ba Lan lại quan trọng

Ba Lan được đánh giá là một quốc gia thành công với mô hình PPP. Ba Lan đã xây dựng được khung pháp lý cho PPP, là quốc gia có thị trường PPP hiệu quả đặc biệt trong lĩnh vực hạ tầng, đã thành lập đơn vị chuyên trách PPP, và đặc biệt là quốc gia thành công nhất trong thu hút vốn đầu tư từ EU cho các dự án PPP. Đặc biệt, Ba Lan là một thị trường châu Âu mới nổi, đồng thời là một trong những quốc gia xã hội chủ nghĩa thuộc Đông Âu cũ mới gia nhập Liên minh châu Âu (EU), quá trình phát triển có nhiều điểm tương đồng về trình độ phát triển với Việt Nam, do đó thực tế triển khai theo hình thức hợp tác công tư của quốc gia này có thể giúp cho Việt Nam những kinh nghiệm quý báu, giúp chúng ta rút ngắn thời gian tới đích.

III. Kinh nghiệm vàng PPP Ba Lan Khuôn khổ pháp lý và thực tiễn

Để hiểu rõ hơn về những thành công của Ba Lan trong hợp tác công tư, cần xem xét quá trình phát triển PPP tại quốc gia này. Ba Lan đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ những bước khởi đầu vào những năm 1990 đến khi xây dựng được một khung pháp lý hoàn chỉnh và thị trường PPP hiệu quả. Kinh nghiệm Ba Lan cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng, minh bạch và ổn định, cũng như việc thành lập một đơn vị chuyên trách để quản lý và hỗ trợ các dự án PPP. Ngoài ra, việc thu hút vốn đầu tư từ EU cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của PPP tại Ba Lan.

3.1. Giai đoạn phát triển PPP ở Ba Lan Từ khởi đầu đến thành công

Ba Lan bắt đầu triển khai PPP từ những năm 1990. Trong giai đoạn đầu, PPP chủ yếu tập trung vào các dự án nhỏ và thí điểm. Sau đó, Ba Lan đã xây dựng được khung pháp lý cho PPP, bao gồm luật PPP và các văn bản hướng dẫn. Ba Lan cũng đã thành lập một đơn vị chuyên trách PPP để quản lý và hỗ trợ các dự án. Nhờ đó, thị trường PPP ở Ba Lan đã phát triển mạnh mẽ, thu hút được nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước. Hiện nay, Ba Lan được đánh giá là một trong những thị trường PPP phát triển nhất ở Trung và Đông Âu.

3.2. Các yếu tố then chốt tạo nên thành công PPP của Ba Lan

Một số yếu tố quan trọng đã góp phần vào thành công của PPP tại Ba Lan. Thứ nhất, khung pháp lý rõ ràng và ổn định đã tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Thứ hai, sự hỗ trợ của nhà nước thông qua các chính sách ưu đãi và bảo lãnh đã giảm thiểu rủi ro cho khu vực tư nhân. Thứ ba, việc thu hút vốn đầu tư từ EU đã cung cấp nguồn vốn dồi dào cho các dự án PPP. Thứ tư, năng lực quản lý dự án của các cơ quan nhà nước và khu vực tư nhân đã được nâng cao. Thứ năm, sự tham gia của các tổ chức tư vấn chuyên nghiệp đã đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của các dự án PPP.

IV. Bài học giá trị từ PPP Ba Lan Vận dụng vào Việt Nam

Từ kinh nghiệm Ba Lan, Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học quan trọng để phát triển PPP. Cần chú trọng đến việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư. Đồng thời, cần nâng cao năng lực quản lý dự án và tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan. Việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ các quốc gia có điều kiện tương đồng, sẽ giúp Việt Nam rút ngắn thời gian và đạt được hiệu quả cao hơn trong việc phát triển cơ sở hạ tầng. Việc đánh giá khách quan cả thành công và thất bại trong thực tiễn PPP ở Ba Lan là vô cùng quan trọng.

4.1. Khung pháp lý PPP Việt Nam Cần gì để thu hút đầu tư

Để thu hút đầu tư vào các dự án PPP tại Việt Nam, khung pháp lý cần đảm bảo tính minh bạch, ổn định và công bằng. Cần quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, cũng như cơ chế giải quyết tranh chấp. Cần đơn giản hóa quy trình thủ tục và giảm thiểu các rào cản hành chính. Đồng thời, cần có các chính sách ưu đãi và bảo lãnh để giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư. Cần rà soát và sửa đổi Luật PPP để phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư.

4.2. Nâng cao năng lực quản lý và phối hợp trong dự án PPP

Để đảm bảo thành công của các dự án PPP, cần nâng cao năng lực quản lý dự án của các cơ quan nhà nước và khu vực tư nhân. Cần đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ có chuyên môn sâu về PPP. Cần tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan, bao gồm cơ quan nhà nước, nhà đầu tư, nhà thầu và cộng đồng địa phương. Cần xây dựng cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả dự án một cách khách quan và minh bạch. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho sự tham gia của các tổ chức xã hội và cộng đồng vào quá trình giám sát và phản biện.

V. Cơ hội và thách thức PPP tại Việt Nam Giải pháp đột phá

Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội PPP để phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt trong các lĩnh vực giao thông vận tải, năng lượng và đô thị. Tuy nhiên, cũng còn nhiều thách thức PPP cần vượt qua, bao gồm rủi ro về tài chính, rủi ro về chính sách và rủi ro về môi trường. Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, cần có những giải pháp đột phá và sáng tạo. Việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ Ba Lan, sẽ giúp Việt Nam tìm ra những giải pháp phù hợp và hiệu quả.

5.1. Lĩnh vực PPP tiềm năng Giao thông năng lượng đô thị

Giao thông vận tải là một trong những lĩnh vực tiềm năng nhất cho PPP tại Việt Nam, đặc biệt là các dự án đường cao tốc, đường sắt và cảng biển. Năng lượng cũng là một lĩnh vực quan trọng, với nhiều cơ hội đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo và lưới điện thông minh. Phát triển đô thị cũng là một lĩnh vực tiềm năng, với các dự án nhà ở xã hội, khu đô thị mới và các dịch vụ công cộng. Cần xác định rõ các dự án ưu tiên và xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết.

5.2. Rủi ro PPP Cách giảm thiểu và quản lý hiệu quả

Rủi ro trong các dự án PPP là một vấn đề cần được quan tâm đặc biệt. Rủi ro về tài chính bao gồm rủi ro về lãi suất, tỷ giá hối đoái và biến động giá cả. Rủi ro về chính sách bao gồm rủi ro về thay đổi chính sách, quy định và thủ tục. Rủi ro về môi trường bao gồm rủi ro về ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và thiên tai. Để giảm thiểu và quản lý rủi ro hiệu quả, cần có cơ chế chia sẻ rủi ro hợp lý giữa nhà nước và khu vực tư nhân, cũng như các công cụ bảo hiểm và phòng ngừa rủi ro.

VI. Tương lai PPP Việt Nam Hướng tới phát triển hạ tầng bền vững

Với những nỗ lực không ngừng, tương lai PPP tại Việt Nam hứa hẹn sẽ phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào phát triển cơ sở hạ tầng bền vững. Cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý và tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư. Đồng thời, cần chú trọng đến yếu tố môi trường và xã hội, đảm bảo rằng các dự án PPP mang lại lợi ích cho cộng đồng và bảo vệ môi trường. Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm với các quốc gia khác sẽ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu này.

6.1. PPP và phát triển bền vững Yếu tố môi trường và xã hội

Các dự án PPP cần được thiết kế và triển khai theo hướng phát triển bền vững, đảm bảo rằng chúng không gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và xã hội. Cần thực hiện đánh giá tác động môi trường và xã hội một cách kỹ lưỡng trước khi triển khai dự án. Cần có các biện pháp giảm thiểu và khắc phục tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Cần tạo điều kiện cho sự tham gia của cộng đồng địa phương vào quá trình lập kế hoạch và triển khai dự án.

6.2. Hợp tác quốc tế Học hỏi kinh nghiệm và thu hút nguồn lực

Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế với các quốc gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực PPP, đặc biệt là các quốc gia phát triển như Ba Lan. Cần học hỏi kinh nghiệm về xây dựng khung pháp lý, quản lý dự án và thu hút đầu tư. Cần tận dụng các nguồn lực tài chính và kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế và các nhà tài trợ song phương. Cần tham gia vào các diễn đàn quốc tế về PPP để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau.