Luận văn Thạc sĩ: Hoàn thiện pháp luật về hoạt động của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) được thành lập ngày 6/5/1951, đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử tiền tệ, tín dụng Việt Nam. Từ một ngân hàng quốc gia thực hiện các nhiệm vụ cấp bách như phát hành giấy bạc, điều hòa lưu thông tiền tệ, NHNN đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Giai đoạn từ 1951-1987, NHNN hoạt động theo mô hình ngân hàng một cấp, vừa quản lý nhà nước, vừa kinh doanh tiền tệ. Từ năm 1987, NHNN chuyển đổi sang mô hình ngân hàng hai cấp, phân định rõ chức năng quản lý nhà nước và chức năng kinh doanh của các ngân hàng thương mại. Quá trình này gắn liền với công cuộc đổi mới kinh tế, mở cửa và hội nhập quốc tế của Việt Nam.

NHNN có vị trí pháp lý đặc biệt, vừa là cơ quan của Chính phủ, vừa là Ngân hàng Trung ương. NHNN thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ, ngân hàng và hoạt động ngân hàng. Đồng thời, NHNN điều hành chính sách tiền tệ quốc gia, đảm bảo ổn định giá trị đồng tiền, kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. NHNN cũng là người cho vay cuối cùng đối với các tổ chức tín dụng, góp phần đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng. Vị trí pháp lý và vai trò của NHNN được quy định trong Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các văn bản pháp luật liên quan.

Việt Nam đã tham gia nhiều cam kết quốc tế về tài chính ngân hàng, bao gồm các cam kết trong WTO, CPTPP, EVFTA và các điều ước quốc tế khác. Các cam kết này liên quan đến việc mở cửa thị trường dịch vụ tài chính, tự do hóa dòng vốn, minh bạch hóa chính sách và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế về quản lý rủi ro. Việc thực thi các cam kết này đòi hỏi sự sửa đổi, bổ sung và ban hành mới các văn bản pháp luật về NHNN. Đồng thời, cần tăng cường năng lực giám sát và thực thi pháp luật để đảm bảo tuân thủ các cam kết quốc tế.

Công nghệ tài chính (Fintech) và ngân hàng số đang phát triển mạnh mẽ, tạo ra những thay đổi lớn trong ngành ngân hàng. Các dịch vụ thanh toán điện tử, cho vay ngang hàng, tiền điện tử và các ứng dụng Fintech khác đặt ra những thách thức mới đối với pháp luật NHNN. Pháp luật cần phải điều chỉnh để quản lý rủi ro liên quan đến Fintech, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và tạo điều kiện cho sự phát triển của các dịch vụ ngân hàng số. Đồng thời, cần đảm bảo sự cạnh tranh công bằng giữa các ngân hàng truyền thống và các công ty Fintech.

Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình mới. Cần làm rõ mục tiêu hoạt động của NHNN, tăng cường tính độc lập của NHNN trong điều hành chính sách tiền tệ, quy định rõ hơn về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của NHNN. Đồng thời, cần bổ sung các quy định về quản lý rủi ro, giám sát hoạt động ngân hàng và xử lý vi phạm trong lĩnh vực ngân hàng. Việc sửa đổi, bổ sung Luật NHNN cần đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với các luật khác liên quan.

Việc nội luật hóa các chuẩn mực quốc tế về ngân hàng là yêu cầu quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Cần nghiên cứu, tiếp thu và nội luật hóa các chuẩn mực của Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng, các chuẩn mực của IMF về chính sách tiền tệ và quản lý ngoại hối, và các chuẩn mực quốc tế khác liên quan đến hoạt động ngân hàng. Việc nội luật hóa các chuẩn mực quốc tế giúp nâng cao tính minh bạch, an toàn và hiệu quả của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Năng lực giám sát và thanh tra ngân hàng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng. Cần tăng cường năng lực của Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng thuộc NHNN, nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ thanh tra viên, áp dụng các phương pháp giám sát hiện đại dựa trên rủi ro. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng khác trong việc phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực ngân hàng.

Phòng chống rửa tiền là một yêu cầu quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Cần xây dựng cơ chế phòng chống rửa tiền hiệu quả, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế. Các tổ chức tín dụng cần tăng cường kiểm soát giao dịch, báo cáo các giao dịch đáng ngờ và hợp tác với các cơ quan chức năng trong việc điều tra, xử lý các vụ án rửa tiền. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp về phòng chống rửa tiền.

An toàn hệ thống ngân hàng là ưu tiên hàng đầu trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Cần tăng cường giám sát rủi ro, kiểm soát nợ xấu và nâng cao năng lực tài chính của các tổ chức tín dụng. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế xử lý khủng hoảng ngân hàng hiệu quả, đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng trong mọi tình huống.

Pháp luật cần tạo điều kiện cho sự phát triển của các dịch vụ ngân hàng hiện đại, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân và doanh nghiệp. Cần khuyến khích các tổ chức tín dụng ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech), phát triển các dịch vụ thanh toán điện tử, cho vay trực tuyến và các dịch vụ ngân hàng số khác. Đồng thời, cần đảm bảo an ninh, bảo mật thông tin và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng khi sử dụng các dịch vụ ngân hàng hiện đại.

Mục tiêu là xây dựng NHNN trở thành một Ngân hàng Trung ương hiện đại và hiệu quả, ngang tầm với các ngân hàng trung ương tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Điều này đòi hỏi sự đổi mới liên tục về tổ chức, hoạt động và quản lý, cũng như sự đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao.

Pháp luật về NHNN đóng vai trò quan trọng trong việc góp phần vào sự phát triển bền vững của kinh tế Việt Nam. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tiền tệ và các chính sách kinh tế vĩ mô khác, cũng như sự quan tâm đến các vấn đề xã hội và môi trường.