Tổng quan nghiên cứu

Giảm nghèo bền vững là một trong những chính sách xã hội trọng yếu được Đảng và Nhà nước Việt Nam đặc biệt quan tâm từ thời kỳ đổi mới đến nay. Theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 – 2020, mục tiêu nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của nhân dân, tạo cơ hội bình đẳng tiếp cận các nguồn lực phát triển và phúc lợi xã hội được đặt ra rõ ràng. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ hộ nghèo từng chiếm gần 20% tổng số hộ dân, với khoảng cách giàu nghèo chênh lệch hơn mười lần, đặt ra thách thức lớn trong công tác giảm nghèo bền vững. Quận Tân Phú, một quận mới thành lập năm 2003, đã tập trung huy động nhiều nguồn lực để thực hiện công tác giảm nghèo, đạt kết quả tích cực khi trong giai đoạn 2016 – 2018 có khoảng 1.100 hộ vượt chuẩn nghèo và 1.164 hộ vượt chuẩn cận nghèo. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như mức thu nhập của hộ thoát nghèo còn sát chuẩn, đời sống người nghèo vẫn khó khăn, và công tác quản lý nhà nước (QLNN) về giảm nghèo bền vững chưa thật sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng QLNN về giảm nghèo bền vững tại quận Tân Phú, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2016 đến nay, tại địa bàn quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cơ quan quản lý trong việc hoạch định chính sách, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người nghèo, giảm thiểu chênh lệch giàu nghèo và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước trong lĩnh vực giảm nghèo bền vững, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là hoạt động sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quá trình xã hội nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có giảm nghèo bền vững. Chủ thể quản lý là các cơ quan nhà nước từ Trung ương đến địa phương, khách thể là vấn đề nghèo đói và các đối tượng hưởng lợi từ chính sách giảm nghèo.

  • Lý thuyết giảm nghèo đa chiều: Nghèo không chỉ được đo lường bằng thu nhập mà còn bao gồm các khía cạnh phi tiền tệ như y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và vệ sinh, tiếp cận thông tin. Chuẩn nghèo đa chiều được xác định dựa trên mức độ thiếu hụt trong các dịch vụ xã hội cơ bản.

  • Mô hình quản lý công: Tập trung vào tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ công chức, huy động nguồn lực và giám sát thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững.

Các khái niệm chính bao gồm: nghèo tuyệt đối và tương đối, chuẩn nghèo đa chiều, quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững, và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý như nhận thức, năng lực tổ chức, chất lượng đội ngũ cán bộ, và điều kiện kinh tế - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, báo cáo thống kê của Tổng cục Thống kê, Cục Thống kê TP.HCM, Chi cục Thống kê quận Tân Phú, các báo cáo thực hiện nhiệm vụ và tài liệu chuyên ngành liên quan đến giảm nghèo bền vững.

  • Phương pháp tổng hợp, thống kê: Tập trung, chỉnh lý và hệ thống hóa dữ liệu thô để phản ánh đặc trưng chung của tổng thể nghiên cứu.

  • Phương pháp so sánh, đối chiếu: So sánh kết quả thực hiện QLNN về giảm nghèo bền vững tại quận Tân Phú qua các giai đoạn để đánh giá tiến bộ và tồn tại.

  • Phân tích định tính và định lượng: Phân tích số liệu thu thập được để đánh giá thực trạng, nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn quận Tân Phú giai đoạn 2016 – 2018, với số liệu cụ thể từ các báo cáo thống kê địa phương. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ đối tượng liên quan để đảm bảo tính đại diện và chính xác. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến năm 2019, với dự báo áp dụng các giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo giảm rõ rệt: Trong giai đoạn 2016 – 2018, quận Tân Phú đã có khoảng 1.100 hộ vượt chuẩn nghèo và 1.164 hộ vượt chuẩn cận nghèo, hoàn thành mục tiêu không còn hộ nghèo theo chuẩn của Thành phố trước hai năm. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ mức khoảng 2,5% xuống gần 0%, trong khi tỷ lệ hộ cận nghèo cũng giảm đáng kể.

  2. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực: Giá trị sản xuất công nghiệp – xây dựng đạt 45.535,57 tỷ đồng năm 2018, tăng 14,53% so với cùng kỳ; tổng mức bán ra và doanh thu dịch vụ đạt 170.496,45 tỷ đồng, tăng 25,43%. Các ngành dịch vụ chất lượng cao như tài chính - ngân hàng, giáo dục - đào tạo phát triển mạnh, góp phần tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân.

  3. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ còn hạn chế: Mặc dù có sự bố trí cán bộ chuyên trách, nhưng năng lực và chất lượng đội ngũ cán bộ công chức làm công tác giảm nghèo bền vững tại địa phương còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và triển khai chính sách.

  4. Nguồn lực đầu tư chưa đồng bộ và còn hạn chế: Ngân sách nhà nước dành cho giảm nghèo bền vững còn thấp so với nhu cầu, việc huy động nguồn lực xã hội hóa chưa phát huy hiệu quả tối đa. Cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội của người nghèo.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những kết quả trên xuất phát từ sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền, sự quan tâm đúng mức của Đảng bộ quận và sự tham gia tích cực của cộng đồng. Việc áp dụng chuẩn nghèo đa chiều giúp nhận diện chính xác đối tượng cần hỗ trợ, từ đó xây dựng các chính sách phù hợp hơn. So với một số quận, huyện khác như Quận 6, Phú Nhuận và huyện Nhà Bè, quận Tân Phú đã học hỏi và áp dụng các mô hình đào tạo nghề, giải quyết việc làm và hỗ trợ học bổng cho hộ nghèo, góp phần nâng cao hiệu quả giảm nghèo bền vững.

Tuy nhiên, hạn chế về năng lực tổ chức, chất lượng đội ngũ cán bộ và nguồn lực đầu tư vẫn là những thách thức lớn. Việc thiếu đồng bộ trong cơ sở hạ tầng và dịch vụ xã hội làm giảm khả năng tiếp cận của người nghèo, dễ dẫn đến tái nghèo. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, bảng so sánh giá trị sản xuất kinh tế và biểu đồ phân bổ nguồn lực đầu tư, giúp minh họa rõ nét hơn về tiến trình và hiệu quả công tác giảm nghèo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chương trình, kế hoạch giảm nghèo bền vững: Xây dựng kế hoạch chi tiết, có lộ trình cụ thể đến năm 2025, tập trung vào các nhóm đối tượng nghèo đa chiều. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trợ giúp pháp lý cho người nghèo. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp với các phòng ban liên quan. Thời gian: 2021 – 2025.

  2. Kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ công chức làm công tác giảm nghèo. Đảm bảo phân công nhiệm vụ rõ ràng, minh bạch và tăng cường giám sát. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Quận ủy, Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội. Thời gian: 2021 – 2023.

  3. Đẩy mạnh huy động các nguồn lực tài chính và xã hội hóa: Tăng cường phối hợp với các doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ để huy động vốn, kỹ thuật và kinh nghiệm hỗ trợ giảm nghèo. Tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước và các nguồn lực xã hội. Chủ thể thực hiện: UBND quận, Ban vận động Quỹ “Vì người nghèo”. Thời gian: 2021 – 2025.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Xây dựng kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, tập trung vào việc sử dụng nguồn lực và thực hiện chính sách giảm nghèo. Đảm bảo minh bạch, kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm. Chủ thể thực hiện: Thanh tra quận, Ban Giám sát cộng đồng. Thời gian: Hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Nhận diện rõ hơn về cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước trong công tác giảm nghèo bền vững, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và điều hành.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp dữ liệu và phân tích thực trạng giúp xây dựng các chính sách giảm nghèo phù hợp với đặc thù địa phương, đặc biệt là trong bối cảnh đô thị hóa nhanh.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp xã hội: Tham khảo các giải pháp huy động nguồn lực và phối hợp thực hiện các chương trình giảm nghèo, góp phần phát triển bền vững cộng đồng.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý công và chính sách công: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu chuyên sâu về quản lý nhà nước và chính sách giảm nghèo đa chiều tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững là gì?
    Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững là hoạt động sử dụng quyền lực nhà nước để tổ chức, điều chỉnh và giám sát các chính sách, chương trình nhằm giúp người nghèo nâng cao mức sống và duy trì kết quả thoát nghèo lâu dài.

  2. Chuẩn nghèo đa chiều được áp dụng như thế nào tại quận Tân Phú?
    Chuẩn nghèo đa chiều tại quận Tân Phú dựa trên thu nhập và mức độ thiếu hụt tiếp cận 5 dịch vụ xã hội cơ bản gồm y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và vệ sinh, thông tin. Hộ nghèo là những hộ có thu nhập thấp và thiếu hụt từ 3 chỉ số trở lên.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo?
    Bao gồm nhận thức của cơ quan quản lý, năng lực tổ chức bộ máy, chất lượng đội ngũ cán bộ, tư duy và ý thức của người nghèo, xu thế hội nhập kinh tế và điều kiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật.

  4. Các giải pháp chính để nâng cao công tác giảm nghèo bền vững là gì?
    Hoàn thiện kế hoạch giảm nghèo, kiện toàn bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ, huy động nguồn lực xã hội, tăng cường thanh tra, kiểm tra và giám sát.

  5. Làm thế nào để tránh tái nghèo sau khi thoát nghèo?
    Cần có chính sách hỗ trợ đa chiều, đào tạo nghề, tạo việc làm ổn định, nâng cao nhận thức và ý thức tự lực của người nghèo, đồng thời giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện chính sách.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững tại quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy quận đã đạt được nhiều thành tựu trong giảm nghèo đa chiều, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực quản lý và nguồn lực đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững, tập trung vào hoàn thiện kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, huy động nguồn lực và tăng cường giám sát.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hỗ trợ các cơ quan quản lý và các tổ chức liên quan trong việc xây dựng và triển khai chính sách giảm nghèo hiệu quả.
  • Khuyến nghị tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh các giải pháp đến năm 2025 để đảm bảo mục tiêu giảm nghèo bền vững được thực hiện thành công.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả và giải pháp nghiên cứu trong thực tiễn nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.