Nghiên cứu và đề xuất giải pháp quản lý môi trường tại các khu vực đặt kho thuốc bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Hòa Bình

• Chuyên ngành: Quản lý môi trường
• Đề tài: Giải pháp quản lý môi trường tại khu vực kho thuốc bảo vệ thực vật tỉnh Hòa Bình
• Loại tài liệu: luận văn
• Địa điểm: Hòa Bình

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Khái niệm về thuốc BVTV
• 1.2. Thành phần cấu tạo và mức độ độc hại của thuốc BVTV
• 1.2.1. Thuốc trừ sâu nhóm Clo hữu cơ
• 1.2.2. Thuốc trừ sâu nhóm lân hữu cơ
• 1.2.3. Thuốc trừ sâu nhóm Carbamat hữu cơ
• 1.2.4. Thuốc trừ sâu nhóm Pyrethroid
• 1.3. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước
• 1.3.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

I. Giới thiệu vấn đề

Việt Nam là quốc gia nhập khẩu và sử dụng nhiều hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) để phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức các hóa chất này đã gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường, đặc biệt là các hóa chất dạng POPs (Persistent Organic Pollutants) như DDT và Lindane. Những hóa chất này tồn lưu từ trước những năm 1990 và vẫn còn ảnh hưởng đến môi trường. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ Việt Nam đã tham gia Công ước Stockholm và ban hành các chính sách như Luật Hóa chất và Quyết định 1946/QĐ-TTg nhằm xử lý và phòng ngừa ô nhiễm môi trường do hóa chất BVTV tồn lưu.

1.1. Tác động của hóa chất BVTV

Hóa chất BVTV, đặc biệt là các chất dạng POPs, có khả năng tồn lưu lâu dài trong môi trường, gây ô nhiễm đất, nước và không khí. Chúng tích tụ trong cơ thể người và động vật, dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như ung thư, dị tật bẩm sinh và suy giảm hệ miễn dịch. Tại tỉnh Hòa Bình, có 11 điểm ô nhiễm do hóa chất BVTV tồn lưu, chủ yếu từ các kho hóa chất của các nông trường và công ty nông nghiệp trước đây.

1.2. Chính sách và quy định

Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách để quản lý và xử lý hóa chất BVTV tồn lưu. Quyết định 1946/QĐ-TTg là một trong những văn bản quan trọng, quy định việc xử lý các điểm ô nhiễm và phòng ngừa ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, việc thực hiện các chính sách này vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực và nhận thức của người dân.

II. Khái niệm và phân loại thuốc BVTV

Thuốc BVTV là các hợp chất hóa học hoặc chế phẩm sinh học được sử dụng để bảo vệ cây trồng khỏi các loài sinh vật gây hại. Chúng bao gồm các chất trừ sâu, trừ bệnh, trừ cỏ dại và các chất điều hòa sinh trưởng. Thuốc BVTV được phân loại dựa trên thành phần hóa học và cơ chế tác động, bao gồm các nhóm như Clo hữu cơ, Lân hữu cơ, Carbamat và Pyrethroid. Mỗi nhóm có đặc tính và mức độ độc hại khác nhau, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.

2.1. Nhóm Clo hữu cơ

Nhóm Clo hữu cơ bao gồm các chất như DDT và BHC, có độ bền hóa học cao và thời gian phân hủy chậm. Chúng tích tụ trong mô mỡ và gây ra các bệnh lý nguy hiểm như ung thư và dị tật bẩm sinh. Triệu chứng ngộ độc cấp tính bao gồm nôn mửa, co giật và rối loạn hô hấp.

2.2. Nhóm Lân hữu cơ

Nhóm Lân hữu cơ như Methyl parathion và Dipterex có độc tính cao và tác động nhanh đến hệ thần kinh. Triệu chứng ngộ độc bao gồm tăng tiết nước bọt, co thắt phế quản và hôn mê. Việc điều trị ngộ độc cần sử dụng Atropin và các biện pháp hồi sức hô hấp.

III. Giải pháp quản lý môi trường

Để quản lý môi trường tại các khu vực kho thuốc BVTV, cần áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật và chính sách. Các giải pháp kỹ thuật bao gồm xử lý hóa chất tồn lưu bằng phương pháp tiêu hủy an toàn, sử dụng các công nghệ tiên tiến như lọc sinh học và oxy hóa. Bên cạnh đó, cần nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của hóa chất BVTV và khuyến khích sử dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) để giảm thiểu sự phụ thuộc vào hóa chất.

3.1. Giải pháp kỹ thuật

Các giải pháp kỹ thuật bao gồm xử lý hóa chất tồn lưu bằng phương pháp tiêu hủy nhiệt độ cao và sử dụng các công nghệ như lọc sinh học kỵ khí và oxy hóa Fenton. Những phương pháp này giúp giảm thiểu tác động của hóa chất đến môi trường và đảm bảo an toàn cho người dân.

3.2. Giải pháp chính sách

Cần hoàn thiện các chính sách quản lý hóa chất BVTV, tăng cường giám sát và kiểm soát việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp. Đồng thời, cần xây dựng các chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức cho người dân về tác hại của hóa chất BVTV và cách sử dụng an toàn.

Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là một trong những quốc gia sử dụng nhiều hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) nhằm phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức các hóa chất này, đặc biệt là các chất hữu cơ khó phân hủy (POPs) như DDT và Lindane, đã gây ra ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng. Tỉnh Hòa Bình, với 11 điểm tồn lưu hóa chất BVTV trên địa bàn, là một trong những khu vực chịu tác động rõ nét từ vấn đề này. Các kho chứa hóa chất BVTV cũ được xây dựng từ những năm 1960 đến 1999, phần lớn đã bị bỏ hoang hoặc chuyển đổi mục đích sử dụng, nhưng vẫn còn tồn lưu các chất độc hại trong đất và nước.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, đánh giá phạm vi và mức độ ô nhiễm do hóa chất BVTV tồn lưu tại các kho trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý môi trường hiệu quả, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 kho chứa hóa chất BVTV cũ tại các huyện, thành phố trong tỉnh, với thời gian khảo sát và phân tích mẫu từ năm 2015 đến 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe người dân, cải thiện chất lượng môi trường và phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý môi trường liên quan đến ô nhiễm hóa chất BVTV, bao gồm:

• Lý thuyết về ô nhiễm môi trường do hóa chất BVTV: Phân tích đặc tính hóa học, độc tính và khả năng tồn lưu của các nhóm thuốc BVTV như Clo hữu cơ, Lân hữu cơ, Carbamat và Pyrethroid.
• Mô hình đánh giá rủi ro môi trường (ERA): Đánh giá mức độ ô nhiễm, phạm vi lan truyền và tác động đến sức khỏe con người, hệ sinh thái dựa trên các chỉ tiêu phân tích mẫu đất, nước.
• Khái niệm quản lý môi trường bền vững: Tập trung vào việc kiểm soát, xử lý ô nhiễm, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng và thực thi chính sách pháp luật.

Các khái niệm chính bao gồm: dư lượng thuốc BVTV, điểm tồn lưu hóa chất, đánh giá rủi ro môi trường, xử lý ô nhiễm và quản lý môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp điều tra khảo sát thực địa, lấy mẫu phân tích và đánh giá dữ liệu:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập thông tin thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật như Quyết định số 1946/QĐ-TTg (2010), Luật Hóa chất (2007), các tiêu chuẩn QCVN về chất lượng đất và nước; dữ liệu sơ bộ từ Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hòa Bình; khảo sát thực địa tại 6 kho chứa hóa chất BVTV cũ.
• Phương pháp lấy mẫu và phân tích: Lấy tổng cộng 24 mẫu nước (nước mặt và nước ngầm) và 96 mẫu đất tại các độ sâu khác nhau (20cm, 40cm, 60cm, 80cm). Phân tích các chỉ tiêu dư lượng DDT, các hóa chất BVTV khác theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN, QCVN) bằng sắc ký khí, sắc ký lớp mỏng, quang phổ UV-VIS.
• Phương pháp phân tích dữ liệu: Sử dụng mô hình đánh giá rủi ro môi trường để xếp hạng mức độ ô nhiễm và đề xuất giải pháp ưu tiên xử lý. Phân tích so sánh với các tiêu chuẩn quốc gia để đánh giá mức độ vượt ngưỡng.
• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2015-2019, bao gồm thu thập dữ liệu, khảo sát thực địa, phân tích mẫu và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mức độ ô nhiễm hóa chất BVTV tồn lưu: Kết quả phân tích mẫu đất tại 6 khu vực ô nhiễm cho thấy dư lượng DDT dao động từ 0.007 mg/kg đến 4.920 mg/kg. Điểm ô nhiễm tại Thôn Mỵ Thanh, xã Mỵ Hòa, huyện Kim Bôi có hàm lượng DDT vượt quá ngưỡng cho phép theo QCVN 54:2013/BTNMT (4.7 mg/kg), trong khi các điểm khác như Hang đá, huyện Tân Lạc có hàm lượng dưới ngưỡng QCVN 15:2008/BTNMT (0.01 mg/kg).
2. Phân bố ô nhiễm và phạm vi lan truyền: Các kho cũ nằm gần khu dân cư, nguồn nước mặt và nước ngầm, với khoảng cách từ 10 đến 50 mét đến các hộ dân. Mùi hóa chất BVTV vẫn còn phát tán tại một số điểm như Hang đá và Mỵ Thanh, đặc biệt sau những ngày mưa, gây ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống.
3. Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng: Theo khảo sát, một số người dân sống gần các kho cũ phản ánh các triệu chứng như nhức đầu, mệt mỏi, nổi mẩn ngứa sau khi tiếp xúc hoặc sống gần khu vực ô nhiễm. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu y tế chuyên sâu xác định mức độ ảnh hưởng chính xác.
4. Hiện trạng quản lý và xử lý ô nhiễm: Trong số 11 kho tồn lưu, 5 kho đã chuyển đổi mục đích sử dụng, 6 kho còn nguyên trạng hoặc chỉ còn nền kho. Việc quản lý hiện nay còn lỏng lẻo, chưa có biện pháp xử lý triệt để, dẫn đến nguy cơ ô nhiễm kéo dài.

Thảo luận kết quả

Mức độ ô nhiễm DDT vượt ngưỡng tại một số điểm cho thấy tồn lưu hóa chất BVTV vẫn là vấn đề nghiêm trọng tại Hòa Bình, tương tự với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về ô nhiễm POPs. Việc kho chứa cũ nằm gần khu dân cư và nguồn nước làm tăng nguy cơ phơi nhiễm cho người dân, đặc biệt là qua đường tiêu hóa và hô hấp. So với các nghiên cứu tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, mức độ ô nhiễm tại Hòa Bình có tính chất tương đồng nhưng cần được xử lý kịp thời để tránh lan rộng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố dư lượng DDT theo từng điểm kho và bảng so sánh mức độ vượt ngưỡng tiêu chuẩn quốc gia. Kết quả khảo sát hiện trạng môi trường và sức khỏe cộng đồng cũng cần được minh họa bằng bản đồ vị trí kho và khoảng cách đến khu dân cư.

Việc chưa có biện pháp xử lý triệt để và quản lý chưa chặt chẽ là nguyên nhân chính khiến ô nhiễm tồn lưu kéo dài. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cần kết hợp giải pháp kỹ thuật xử lý ô nhiễm, chính sách quản lý và nâng cao nhận thức cộng đồng để đạt hiệu quả bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Triển khai xử lý ô nhiễm kỹ thuật cao: Áp dụng công nghệ xử lý sinh học kết hợp hóa học như bể lọc sinh học kỵ khí với vật liệu đệm sơ dừa, xử lý bằng hệ chất Fenton để giảm dư lượng hóa chất BVTV trong đất và nước. Mục tiêu giảm COD và dư lượng DDT xuống dưới ngưỡng cho phép trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các viện nghiên cứu.
2. Xây dựng và thực thi chính sách quản lý kho tồn lưu: Ban hành quy định quản lý chặt chẽ các điểm tồn lưu hóa chất BVTV, xác định trách nhiệm và nguồn kinh phí xử lý từ ngân sách quốc gia. Thời gian hoàn thiện chính sách trong 1 năm. Chủ thể: Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh Hòa Bình.
3. Nâng cao nhận thức cộng đồng và đào tạo kỹ thuật an toàn: Tổ chức các chương trình truyền thông, tập huấn cho người dân và cán bộ địa phương về tác hại của hóa chất BVTV và biện pháp phòng tránh. Mục tiêu đạt 80% người dân trong vùng ô nhiễm được tiếp cận thông tin trong 6 tháng. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các tổ chức xã hội.
4. Giám sát môi trường định kỳ và đánh giá sức khỏe cộng đồng: Thiết lập hệ thống giám sát chất lượng đất, nước và sức khỏe người dân tại các khu vực ô nhiễm, tiến hành đánh giá định kỳ 6 tháng/lần để kịp thời phát hiện và xử lý. Chủ thể: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, Sở Y tế.
5. Khuyến khích sử dụng thuốc BVTV sinh học và quản lý dịch hại tổng hợp: Thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng các chế phẩm sinh học thay thế thuốc BVTV độc hại, giảm thiểu ô nhiễm môi trường lâu dài. Chủ thể: Viện Bảo vệ thực vật, các doanh nghiệp nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và nông nghiệp: Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Hòa Bình có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch xử lý ô nhiễm và quản lý kho hóa chất BVTV tồn lưu.
2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực môi trường và hóa học nông nghiệp: Luận văn cung cấp dữ liệu thực nghiệm, phương pháp đánh giá và phân tích mẫu, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về ô nhiễm hóa chất BVTV và giải pháp xử lý.
3. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội tại các khu vực ô nhiễm: Thông tin về mức độ ô nhiễm và tác động sức khỏe giúp nâng cao nhận thức, thúc đẩy sự tham gia trong công tác bảo vệ môi trường và phòng tránh rủi ro.
4. Doanh nghiệp và nhà sản xuất thuốc BVTV sinh học: Nghiên cứu chỉ ra xu hướng giảm sử dụng thuốc BVTV độc hại, tạo cơ hội phát triển các sản phẩm thân thiện môi trường, đồng thời hỗ trợ các chương trình quản lý dịch hại tổng hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Hóa chất BVTV tồn lưu là gì và tại sao nó nguy hiểm?
   Hóa chất BVTV tồn lưu là các chất bảo vệ thực vật khó phân hủy, như DDT, có thể tồn tại trong đất và nước hàng chục năm, gây độc tích tụ trong sinh vật và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, ví dụ như ung thư và dị tật bẩm sinh.

2. Tại sao các kho chứa hóa chất BVTV cũ lại gây ô nhiễm môi trường?
   Các kho cũ thường được xây dựng sơ sài, không có biện pháp bảo quản nghiêm ngặt, dẫn đến rò rỉ, rơi vãi hóa chất ra môi trường xung quanh, làm ô nhiễm đất, nước và không khí, ảnh hưởng đến cộng đồng dân cư gần đó.

3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá mức độ ô nhiễm hóa chất BVTV?
   Phương pháp lấy mẫu đất, nước tại các độ sâu khác nhau, phân tích dư lượng hóa chất bằng sắc ký khí, sắc ký lớp mỏng và quang phổ UV-VIS, so sánh với tiêu chuẩn quốc gia để đánh giá mức độ ô nhiễm và rủi ro.

4. Giải pháp kỹ thuật nào hiệu quả để xử lý ô nhiễm hóa chất BVTV tồn lưu?
   Các công nghệ xử lý sinh học kết hợp hóa học như bể lọc sinh học kỵ khí với vật liệu đệm sơ dừa và xử lý bằng hệ chất Fenton đã chứng minh hiệu quả trong giảm dư lượng hóa chất BVTV trong đất và nước.

5. Làm thế nào để cộng đồng dân cư giảm thiểu tác động của hóa chất BVTV tồn lưu?
   Cộng đồng cần được nâng cao nhận thức về nguy cơ, sử dụng thiết bị bảo hộ khi tiếp xúc, tránh sử dụng nguồn nước và đất bị ô nhiễm, đồng thời tham gia các chương trình giám sát và xử lý ô nhiễm do chính quyền tổ chức.

Kết luận

• Hóa chất BVTV tồn lưu tại các kho cũ trên địa bàn tỉnh Hòa Bình gây ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là dư lượng DDT vượt ngưỡng cho phép tại một số điểm.
• Việc quản lý và xử lý ô nhiễm hiện còn nhiều hạn chế, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng.
• Nghiên cứu đã đánh giá chi tiết phạm vi, mức độ ô nhiễm và tác động sức khỏe, làm cơ sở đề xuất các giải pháp kỹ thuật và chính sách quản lý phù hợp.
• Giải pháp xử lý kết hợp công nghệ sinh học và hóa học, cùng với nâng cao nhận thức cộng đồng, là hướng đi hiệu quả trong thời gian tới.
• Khuyến nghị triển khai giám sát môi trường định kỳ và phát triển thuốc BVTV sinh học để bảo vệ môi trường và sức khỏe người dân.

Next steps: Triển khai các giải pháp xử lý ô nhiễm tại các điểm ưu tiên trong vòng 2 năm, đồng thời hoàn thiện chính sách quản lý và tăng cường truyền thông cộng đồng.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, đảm bảo phát triển nông nghiệp bền vững và an toàn sức khỏe người dân.