I. Giới thiệu vấn đề
Việt Nam là quốc gia nhập khẩu và sử dụng nhiều hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) để phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, việc sử dụng quá mức các hóa chất này đã gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường, đặc biệt là các hóa chất dạng POPs (Persistent Organic Pollutants) như DDT và Lindane. Những hóa chất này tồn lưu từ trước những năm 1990 và vẫn còn ảnh hưởng đến môi trường. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ Việt Nam đã tham gia Công ước Stockholm và ban hành các chính sách như Luật Hóa chất và Quyết định 1946/QĐ-TTg nhằm xử lý và phòng ngừa ô nhiễm môi trường do hóa chất BVTV tồn lưu.
1.1. Tác động của hóa chất BVTV
Hóa chất BVTV, đặc biệt là các chất dạng POPs, có khả năng tồn lưu lâu dài trong môi trường, gây ô nhiễm đất, nước và không khí. Chúng tích tụ trong cơ thể người và động vật, dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm như ung thư, dị tật bẩm sinh và suy giảm hệ miễn dịch. Tại tỉnh Hòa Bình, có 11 điểm ô nhiễm do hóa chất BVTV tồn lưu, chủ yếu từ các kho hóa chất của các nông trường và công ty nông nghiệp trước đây.
1.2. Chính sách và quy định
Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách để quản lý và xử lý hóa chất BVTV tồn lưu. Quyết định 1946/QĐ-TTg là một trong những văn bản quan trọng, quy định việc xử lý các điểm ô nhiễm và phòng ngừa ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, việc thực hiện các chính sách này vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực và nhận thức của người dân.
II. Khái niệm và phân loại thuốc BVTV
Thuốc BVTV là các hợp chất hóa học hoặc chế phẩm sinh học được sử dụng để bảo vệ cây trồng khỏi các loài sinh vật gây hại. Chúng bao gồm các chất trừ sâu, trừ bệnh, trừ cỏ dại và các chất điều hòa sinh trưởng. Thuốc BVTV được phân loại dựa trên thành phần hóa học và cơ chế tác động, bao gồm các nhóm như Clo hữu cơ, Lân hữu cơ, Carbamat và Pyrethroid. Mỗi nhóm có đặc tính và mức độ độc hại khác nhau, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người.
2.1. Nhóm Clo hữu cơ
Nhóm Clo hữu cơ bao gồm các chất như DDT và BHC, có độ bền hóa học cao và thời gian phân hủy chậm. Chúng tích tụ trong mô mỡ và gây ra các bệnh lý nguy hiểm như ung thư và dị tật bẩm sinh. Triệu chứng ngộ độc cấp tính bao gồm nôn mửa, co giật và rối loạn hô hấp.
2.2. Nhóm Lân hữu cơ
Nhóm Lân hữu cơ như Methyl parathion và Dipterex có độc tính cao và tác động nhanh đến hệ thần kinh. Triệu chứng ngộ độc bao gồm tăng tiết nước bọt, co thắt phế quản và hôn mê. Việc điều trị ngộ độc cần sử dụng Atropin và các biện pháp hồi sức hô hấp.
III. Giải pháp quản lý môi trường
Để quản lý môi trường tại các khu vực kho thuốc BVTV, cần áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật và chính sách. Các giải pháp kỹ thuật bao gồm xử lý hóa chất tồn lưu bằng phương pháp tiêu hủy an toàn, sử dụng các công nghệ tiên tiến như lọc sinh học và oxy hóa. Bên cạnh đó, cần nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của hóa chất BVTV và khuyến khích sử dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) để giảm thiểu sự phụ thuộc vào hóa chất.
3.1. Giải pháp kỹ thuật
Các giải pháp kỹ thuật bao gồm xử lý hóa chất tồn lưu bằng phương pháp tiêu hủy nhiệt độ cao và sử dụng các công nghệ như lọc sinh học kỵ khí và oxy hóa Fenton. Những phương pháp này giúp giảm thiểu tác động của hóa chất đến môi trường và đảm bảo an toàn cho người dân.
3.2. Giải pháp chính sách
Cần hoàn thiện các chính sách quản lý hóa chất BVTV, tăng cường giám sát và kiểm soát việc sử dụng hóa chất trong nông nghiệp. Đồng thời, cần xây dựng các chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức cho người dân về tác hại của hóa chất BVTV và cách sử dụng an toàn.
