Giải pháp quản lý nhằm đảm bảo chất lượng xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại tỉnh Phú Thọ

• Tác giả: Đinh Quang Minh
• Người hướng dẫn: GS.TS Lê Kim Truyền
• Trường học: Trường Đại học Thủy lợi
• Chuyên ngành: Quản lý xây dựng
• Đề tài: Giải pháp quản lý đảm bảo chất lượng xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại Phú Thọ
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

I. Tổng quan về chất lượng và quản lý chất lượng công trình xây dựng

Chất lượng công trình xây dựng, đặc biệt là công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sức khỏe và đời sống của người dân. Quản lý chất lượng xây dựng là một quá trình phức tạp, bao gồm nhiều yếu tố từ khâu thiết kế, thi công đến bảo trì. Đặc biệt, trong bối cảnh tỉnh Phú Thọ, việc quản lý chất lượng công trình cấp nước sinh hoạt cần được chú trọng hơn bao giờ hết. Các nguyên tắc của quản lý chất lượng như sự tham gia của các bên liên quan, quy trình kiểm tra và đánh giá chất lượng là rất cần thiết. Theo nghiên cứu, việc áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng trong xây dựng không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng mà còn kéo dài tuổi thọ của công trình. "Chất lượng công trình không chỉ là một yêu cầu mà còn là một trách nhiệm xã hội". Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo chất lượng trong các dự án cấp nước sinh hoạt.

1.1. Khái niệm về quản lý chất lượng

Quản lý chất lượng trong xây dựng là một hệ thống các hoạt động nhằm đảm bảo rằng các yêu cầu về chất lượng được đáp ứng. Quản lý chất lượng xây dựng không chỉ bao gồm việc kiểm tra và giám sát mà còn liên quan đến việc lập kế hoạch, tổ chức và thực hiện các hoạt động cần thiết để đạt được chất lượng mong muốn. Trong bối cảnh công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, việc quản lý chất lượng cần được thực hiện một cách đồng bộ và liên tục. "Chất lượng không phải là một hành động, mà là một thói quen". Điều này cho thấy rằng việc duy trì chất lượng là một quá trình liên tục và cần sự cam kết từ tất cả các bên liên quan.

II. Thực trạng quản lý chất lượng công trình cấp nước sinh hoạt tại Phú Thọ

Tại tỉnh Phú Thọ, công tác quản lý chất lượng các công trình cấp nước sinh hoạt đang gặp nhiều thách thức. Mặc dù đã có nhiều công trình được đầu tư xây dựng, nhưng chất lượng và hiệu quả sử dụng vẫn chưa đạt yêu cầu. Theo thống kê, có tới 33,5% công trình đã ngừng hoạt động do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ việc thiếu nguồn nước đến quản lý kém. "Nước sạch là quyền của mỗi người dân, nhưng việc đảm bảo chất lượng công trình cấp nước lại là trách nhiệm của chúng ta". Điều này nhấn mạnh sự cần thiết phải cải thiện công tác quản lý chất lượng. Các tồn tại trong quản lý chất lượng như thiếu quy chế vận hành, không có sự giám sát chặt chẽ từ các cơ quan chức năng đã dẫn đến tình trạng nhiều công trình không phát huy được hiệu quả.

2.1. Các vấn đề tồn tại trong quản lý chất lượng

Một trong những vấn đề lớn nhất trong quản lý chất lượng công trình cấp nước sinh hoạt tại Phú Thọ là sự thiếu hụt trong việc thực hiện các quy định quản lý. Nhiều công trình không có ban quản lý vận hành, dẫn đến việc không có ai chịu trách nhiệm về chất lượng nước. "Chất lượng nước không chỉ phụ thuộc vào công nghệ mà còn vào cách thức quản lý". Điều này cho thấy rằng việc xây dựng một hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả là rất cần thiết để đảm bảo rằng người dân có thể tiếp cận nước sạch một cách an toàn.

III. Giải pháp quản lý chất lượng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn

Để nâng cao chất lượng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại Phú Thọ, cần thiết phải triển khai một số giải pháp quản lý cụ thể. Đầu tiên, cần xây dựng một hệ thống quản lý chất lượng đồng bộ, bao gồm việc thành lập các ban quản lý tại các địa phương. "Một hệ thống quản lý chất lượng tốt sẽ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng và kéo dài tuổi thọ của công trình". Thứ hai, cần tăng cường công tác đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và người dân về tầm quan trọng của nước sạch và chất lượng công trình. Cuối cùng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc giám sát và đánh giá chất lượng công trình.

3.1. Đề xuất mô hình quản lý chất lượng

Mô hình quản lý chất lượng cần được thiết kế để phù hợp với đặc thù của từng địa phương. Cần có sự tham gia của các bên liên quan như chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội và người dân. "Sự tham gia của cộng đồng là yếu tố quyết định đến thành công của các dự án cấp nước". Điều này không chỉ giúp nâng cao trách nhiệm của các bên mà còn tạo ra sự đồng thuận trong việc quản lý và sử dụng nước sạch.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, việc đảm bảo chất lượng xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn đóng vai trò then chốt trong nâng cao đời sống người dân và phát triển bền vững. Tính đến hết Quý II/2013, tỉnh Phú Thọ đã đầu tư xây dựng 203 công trình cấp nước sinh hoạt với tổng kinh phí khoảng 594,2 tỷ đồng, phục vụ hơn 85.000 hộ dân, nâng tỷ lệ sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh lên 85,77% và tỷ lệ sử dụng nước sạch đạt 37,4%. Tuy nhiên, nhiều công trình gặp phải tình trạng hư hỏng, hoạt động không hiệu quả hoặc ngừng hoạt động, gây lãng phí nguồn lực đầu tư. Vấn đề quản lý chất lượng xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại Phú Thọ trở nên cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, đảm bảo chất lượng công trình và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng công tác quản lý chất lượng xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn thực hiện đầu tư, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng công trình, tăng tuổi thọ và hiệu quả sử dụng. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn được đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2015. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng mà còn hỗ trợ các chủ thể liên quan trong việc lựa chọn phương án quản lý tối ưu, tiết kiệm chi phí và phát triển bền vững hệ thống cấp nước nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, quản lý chất lượng công trình xây dựng và hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2008. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

1. Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Dự án được hiểu là một quá trình có thời hạn, có mục tiêu rõ ràng, bị ràng buộc bởi nguồn lực và thời gian, nhằm tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể. Quản lý dự án đầu tư xây dựng bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và kiểm soát các hoạt động để đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu.

2. Lý thuyết quản lý chất lượng công trình xây dựng: Quản lý chất lượng là tập hợp các hoạt động nhằm đảm bảo công trình xây dựng đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn và yêu cầu của chủ đầu tư. Hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9001:2008 tập trung vào hoạch định, kiểm soát, đảm bảo và cải tiến chất lượng liên tục trong toàn bộ quá trình xây dựng.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự án đầu tư xây dựng, quản lý dự án, quản lý chất lượng, hệ thống quản lý chất lượng, công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, và các nguyên tắc quản lý chất lượng như định hướng khách hàng, sự lãnh đạo, sự tham gia của mọi người, quan điểm quá trình, tính hệ thống và cải tiến liên tục.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng:

• Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Phú Thọ, Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn, các văn bản pháp luật liên quan, khảo sát thực địa tại các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn trên địa bàn tỉnh.

• Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn đại diện cho các hình thức cấp nước tự chảy và bơm dẫn, bao gồm các công trình đang hoạt động hiệu quả, hoạt động kém hiệu quả và đã ngừng hoạt động.

• Phương pháp phân tích: Phân tích số liệu thống kê về tình hình đầu tư, hiệu quả hoạt động, công suất sử dụng, so sánh tỷ lệ công trình hoạt động đạt công suất thiết kế và các tồn tại trong quản lý chất lượng. Kết hợp phân tích nội dung các văn bản pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật và mô hình quản lý hiện hành để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến 2016, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, khảo sát thực địa, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tình trạng hoạt động của công trình cấp nước tự chảy: Trong tổng số 133 công trình cấp nước tự chảy, có 91 công trình đang hoạt động (68,4%), trong đó chỉ 17 công trình (12,8%) hoạt động đạt từ 100% đến 120% công suất thiết kế, phục vụ 1.848 hộ trên 1.546 hộ thiết kế. 74 công trình còn lại (55,6%) hoạt động không đảm bảo công suất, chỉ đạt bình quân 43% công suất thiết kế, phục vụ 2.869 hộ trên 6.675 hộ thiết kế. 42 công trình (31,6%) đã ngừng hoạt động do hư hỏng hoặc thiếu nguồn nước.

2. Hiệu quả công trình cấp nước bằng bơm dẫn: Trong 64 công trình, 40 công trình (62,5%) đang hoạt động với công suất bình quân đạt khoảng 64% công suất thiết kế, phục vụ 380 hộ trên 016 hộ thiết kế. Tuy nhiên, 11 công trình đã ngừng hoạt động do quản lý vận hành kém và 5 công trình ngừng do nguồn nước không đảm bảo. Ngoài ra, 8 công trình ngừng hoạt động do người dân tự ý chuyển sang sử dụng nước đô thị.

3. Tình hình đầu tư và sửa chữa nâng cấp: Đã có 33 công trình được sửa chữa, nâng cấp với tổng kinh phí khoảng 10 tỷ đồng, giúp các công trình này hoạt động tốt hơn và phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, tỷ lệ công trình ngừng hoạt động vẫn chiếm 33,5% trong tổng số 197 công trình đã bàn giao.

4. Các tồn tại trong quản lý chất lượng: Công tác quản lý vận hành còn nhiều bất cập như không thành lập ban quản lý vận hành chuyên trách, thiếu quy chế quản lý, trách nhiệm không rõ ràng, khảo sát thiết kế yếu kém dẫn đến nguồn nước không đảm bảo. Ngoài ra, nhận thức của người dân về nước sạch còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc sử dụng và duy trì công trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do công tác quản lý chất lượng xây dựng và vận hành công trình chưa được thực hiện nghiêm túc và đồng bộ. Việc thiếu ban quản lý vận hành chuyên trách và quy chế quản lý rõ ràng làm giảm hiệu quả khai thác công trình, gây lãng phí nguồn lực đầu tư. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, kết quả này phù hợp với thực trạng chung của nhiều địa phương nông thôn Việt Nam, nơi mà công tác quản lý dự án và vận hành công trình còn nhiều hạn chế.

Việc đầu tư sửa chữa nâng cấp công trình cho thấy hiệu quả tích cực trong việc nâng cao chất lượng và tuổi thọ công trình, tuy nhiên cần có chiến lược quản lý tổng thể và bền vững hơn. Các số liệu về công suất hoạt động và tỷ lệ công trình ngừng hoạt động có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ công trình hoạt động theo loại hình cấp nước và biểu đồ đường thể hiện xu hướng công suất sử dụng theo thời gian.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ vai trò quan trọng của công tác quản lý chất lượng trong toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng và vận hành công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, đảm bảo cung cấp nước sạch cho người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Thành lập Ban quản lý vận hành chuyên trách tại các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn: Ban quản lý cần được đào tạo bài bản, có quy chế quản lý rõ ràng, chịu trách nhiệm vận hành và bảo trì công trình nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng sau khi công trình hoàn thành. Chủ thể thực hiện: UBND cấp xã phối hợp với Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn.

2. Tăng cường công tác khảo sát, thiết kế và giám sát thi công: Áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành, kiểm soát chặt chẽ chất lượng vật liệu và thi công để đảm bảo nguồn nước và công trình đạt yêu cầu. Thời gian thực hiện: liên tục trong giai đoạn đầu tư xây dựng. Chủ thể thực hiện: Chủ đầu tư, tư vấn thiết kế và nhà thầu thi công.

3. Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2008 cho các dự án cấp nước sinh hoạt nông thôn: Hệ thống này giúp chuẩn hóa quy trình quản lý, kiểm soát chất lượng và cải tiến liên tục. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Nông nghiệp và PTNT phối hợp với các đơn vị tư vấn.

4. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân về sử dụng nước sạch: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo về lợi ích của nước sạch và cách sử dụng, bảo vệ công trình cấp nước. Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu năm. Chủ thể thực hiện: UBND cấp xã, các tổ chức xã hội và Trung tâm Nước sạch.

5. Thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá và xử lý vi phạm trong quản lý vận hành công trình: Xây dựng quy chế giám sát định kỳ, xử lý kịp thời các sự cố và vi phạm nhằm duy trì chất lượng công trình. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng, Sở Nông nghiệp và PTNT, UBND cấp huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn: Giúp nâng cao năng lực quản lý dự án, đảm bảo chất lượng công trình và hiệu quả đầu tư.

2. Các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và cấp nước: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chất lượng công trình cấp nước nông thôn.

3. Nhà thầu thi công, tư vấn thiết kế và giám sát: Hỗ trợ áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình quản lý chất lượng trong thi công và giám sát công trình.

4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư tại vùng nông thôn: Nâng cao nhận thức về vai trò của nước sạch và tham gia quản lý, vận hành công trình cấp nước sinh hoạt.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao công tác quản lý chất lượng xây dựng công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn lại quan trọng?
   Quản lý chất lượng đảm bảo công trình đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn và hiệu quả sử dụng lâu dài, tránh lãng phí nguồn lực đầu tư và bảo vệ sức khỏe người dân.

2. Những khó khăn chính trong quản lý chất lượng công trình cấp nước tại Phú Thọ là gì?
   Bao gồm thiếu ban quản lý vận hành chuyên trách, quy chế quản lý chưa rõ ràng, khảo sát thiết kế yếu kém, nguồn nước không đảm bảo và nhận thức người dân còn hạn chế.

3. Các giải pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao chất lượng công trình?
   Thành lập ban quản lý vận hành chuyên trách, tăng cường khảo sát thiết kế, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng ISO, nâng cao nhận thức người dân và thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ.

4. Làm thế nào để đảm bảo công trình cấp nước hoạt động hiệu quả sau khi xây dựng?
   Cần có quy chế vận hành rõ ràng, đào tạo nhân lực quản lý, bảo trì định kỳ, giám sát chất lượng nước và sự tham gia của cộng đồng trong quản lý.

5. Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác quản lý chất lượng công trình là gì?
   Các cơ quan quản lý nhà nước ban hành chính sách, kiểm tra, giám sát, thẩm định thiết kế, nghiệm thu công trình và xử lý vi phạm nhằm đảm bảo chất lượng và an toàn công trình.

Kết luận

• Đã đầu tư xây dựng 203 công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại Phú Thọ với tổng kinh phí khoảng 594,2 tỷ đồng, phục vụ hơn 85.000 hộ dân.
• Tình trạng công trình hoạt động không hiệu quả và ngừng hoạt động chiếm tỷ lệ đáng kể, chủ yếu do quản lý vận hành yếu kém và khảo sát thiết kế chưa đảm bảo.
• Công tác quản lý chất lượng xây dựng và vận hành công trình cần được thực hiện đồng bộ, nghiêm túc và có hệ thống theo tiêu chuẩn quốc tế.
• Đề xuất các giải pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng công trình, tăng tuổi thọ và hiệu quả sử dụng, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về nước sạch.
• Tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và hoàn thiện các mô hình quản lý chất lượng phù hợp với đặc thù công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn tại Phú Thọ trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả để đảm bảo công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn phát huy tối đa lợi ích cho người dân và phát triển bền vững.