Thực trạng và giải pháp xử lý tài sản bảo đảm trong hợp đồng vay tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam

• Tác giả: Phạm Tuấn Anh
• Người hướng dẫn: TS. Vương Thanh Thúy
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Dân Sự Và Tố Tụng Dân Sự
• Đề tài: Giải Pháp Hoàn Thiện Xử Lý Tài Sản Bảo Đảm Trong Hợp Đồng Vay Tại Ngân Hàng
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ PHÁP LÝ VÀ QUY ĐỊNH NỘI BỘ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM VỀ XỬ LÝ TÀI SẢN BẢO ĐẢM
• 1.1. Tài sản bảo đảm
• 1.2. Khái quát về biện pháp bảo đảm và tài sản bảo đảm
• 1.3. Đặc điểm của tài sản bảo đảm
• 1.4. Mối quan hệ giữa Hợp đồng vay tài sản và giao dịch bảo đảm tại các Tổ chức tín dụng
• 1.5. Xử lý tài sản bảo đảm để thực hiện nghĩa vụ
• 1.5.1. Khái niệm xử lý tài sản bảo đảm
• 1.5.2. Mô hình lý thuyết của cơ chế xử lý tài sản bảo đảm
• 1.5.3. Đặc điểm của xử lý tài sản bảo đảm
• 1.5.4. Nguyên tắc xử lý tài sản bảo đảm
• 1.5.5. Phương thức xử lý tài sản bảo đảm
• 1.5.5.1. Xử lý tài sản bảo đảm thực hiện nghĩa vụ tại các tổ chức tín dụng
• 1.5.5.2. Các quy định nội bộ liên quan đến xử lý tài sản bảo đảm tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG XỬ LÝ TÀI SẢN BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NGHĨA VỤ TRẢ TIỀN TRONG HỢP ĐỒNG VAY TÀI SẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM
• 2.1. Bất cập, vướng mắc khi Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam tự xử lý tài sản bảo đảm
• 2.2. Về quyền thu giữ tài sản bảo đảm để xử lý
• 2.3. Về việc bán đấu giá tài sản bảo đảm
• 2.4. Về thủ tục sang tên đối với tài sản bảo đảm được xử lý
• 2.5. Bất cập, vướng mắc khi Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam xử lý tài sản bảo đảm thông qua thủ tục tố tụng
• 2.6. Bất cập, vướng mắc trong một số trường hợp xử lý tài sản bảo đảm cụ thể
• 2.6.1. Xử lý tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất
• 2.6.2. Xử lý tài sản bảo đảm là nhà ở hình thành trong tương lai
• 2.6.3. Xử lý tài sản bảo đảm là các dự án đầu tư xây dựng nhà ở
• 2.6.4. Xử lý tài sản thế chấp là phương tiện giao thông vận tải
• 2.6.5. Xử lý tài sản thế chấp là hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất
• 2.6.6. Xử lý tài sản cầm cố là tiền gửi tiết kiệm do một ngân hàng/tổ chức tín dụng quản lý
• 2.6.7. Xử lý tài sản bảo đảm của bên thiệt hại
• 2.6.8. Xử lý tài sản thế chấp bị cấm giữ
• 2.6.9. Xử lý tài sản bảo đảm trong trường hợp tài sản bị kê biên, bị tịch thu
• 2.6.10. Xử lý tài sản bảo đảm khi trong trường hợp nhận bảo đảm ngay tình
• 2.6.11. Xử lý tài sản bảo đảm của các khoản nợ được Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam bán nợ sang Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam
• 2.7. Kết luận Chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH VỀ XỬ LÝ TÀI SẢN BẢO ĐẢM
• 3.1. Định hướng về xử lý tài sản bảo đảm
• 3.2. Thực trạng nợ xấu và kết quả xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ trong thời gian qua tại các Tổ chức tín dụng và Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam
• 3.3. Yêu cầu chung
• 3.4. Kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến xử lý tài sản bảo đảm
• 3.4.1. Nhóm kiến nghị bổ sung, chỉnh sửa quy định của pháp luật để bảo đảm thực thi quyền tự xử lý tài sản bảo đảm của các tổ chức tín dụng
• 3.4.2. Nhóm kiến nghị để khắc phục những bất cập khi xử lý tài sản bảo đảm
• 3.4.3. Nhóm kiến nghị để khắc phục sự bất cập, vướng mắc của pháp luật trong một số trường hợp xử lý tài sản bảo đảm cụ thể
• 3.4.4. Nhóm kiến nghị để khắc phục bất cập của pháp luật về giao dịch bảo đảm đang gây ra khó khăn trong việc xử lý tài sản bảo đảm
• 3.4.5. Kiến nghị đối với Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam và các Tổ chức tín dụng
• 3.4.5.1. Đối với hệ thống văn bản quy định nội bộ liên quan đến biện pháp bảo đảm và xử lý tài sản bảo đảm
• 3.4.5.2. Đối với công tác thẩm định điều kiện của tài sản bảo đảm
• 3.4.5.3. Đối với công tác xử lý tài sản bảo đảm thu hồi nợ trong thời gian tiếp theo
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1
• PHỤ LỤC 2

I. Giới thiệu về tài sản bảo đảm

Tài sản bảo đảm là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực tín dụng, được sử dụng để bảo vệ quyền lợi của các tổ chức tín dụng trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Xử lý tài sản bảo đảm không chỉ là một biện pháp pháp lý mà còn là một công cụ tài chính giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng. Theo quy định của pháp luật, tài sản bảo đảm có thể là bất động sản, động sản, hoặc các quyền tài sản khác. Việc xác định rõ ràng tài sản thế chấp và quy trình xử lý là rất cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho các bên liên quan. Đặc biệt, trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, việc hoàn thiện quy định về hợp đồng vay ngân hàng và quản lý tài sản là rất quan trọng. Như một chuyên gia trong lĩnh vực này đã chỉ ra: "Tài sản bảo đảm là chiếc phao cứu sinh cho các tổ chức tín dụng trong bối cảnh nợ xấu gia tăng."

1.1. Đặc điểm của tài sản bảo đảm

Tài sản bảo đảm có những đặc điểm riêng biệt, bao gồm tính chất vật chất và giá trị kinh tế. Bảo đảm tài sản thường được sử dụng để giảm thiểu rủi ro cho các tổ chức tín dụng. Đặc điểm này không chỉ giúp các ngân hàng có thể thu hồi nợ mà còn tạo ra sự tin tưởng cho các bên tham gia giao dịch. Theo Nghị định số 163/2006/NĐ-CP, tài sản bảo đảm phải có giá trị thực tế và có thể chuyển nhượng. Điều này có nghĩa là tài sản phải có khả năng được xử lý trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ. Việc đánh giá tài sản bảo đảm cũng cần được thực hiện một cách chính xác và minh bạch để đảm bảo quyền lợi cho các bên. Như một chuyên gia đã nhấn mạnh: "Đánh giá tài sản bảo đảm là bước đi quan trọng trong quy trình cho vay, giúp các tổ chức tín dụng giảm thiểu rủi ro và tăng cường tính minh bạch trong giao dịch."

II. Quy trình xử lý tài sản bảo đảm

Quy trình xử lý tài sản bảo đảm là một phần quan trọng trong hoạt động cho vay tại ngân hàng. Quy trình này bao gồm nhiều bước từ việc xác định tài sản bảo đảm, thực hiện các thủ tục pháp lý cho đến việc xử lý tài sản khi bên vay không thực hiện nghĩa vụ. Quy trình vay vốn tại ngân hàng thường yêu cầu các bên phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật hiện hành. Theo Thông tư liên tịch số 16/2014/TTLT-BTP-BTNMT-NHNN, các tổ chức tín dụng phải thực hiện đầy đủ các bước trong quy trình xử lý tài sản bảo đảm để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả. Việc xử lý tài sản bảo đảm không chỉ đơn thuần là việc thu hồi nợ mà còn là một quá trình phức tạp liên quan đến nhiều yếu tố pháp lý và thực tiễn. Như một chuyên gia trong lĩnh vực này đã chỉ ra: "Quy trình xử lý tài sản bảo đảm cần được thực hiện một cách chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan."

2.1. Các phương thức xử lý tài sản bảo đảm

Có nhiều phương thức để xử lý tài sản bảo đảm, bao gồm bán đấu giá, chuyển nhượng quyền sở hữu hoặc xử lý qua các hình thức khác. Mỗi phương thức đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Việc lựa chọn phương thức xử lý phù hợp phụ thuộc vào loại tài sản và tình hình cụ thể của bên vay. Theo Nghị quyết số 42/2017/QH14, các tổ chức tín dụng có quyền tự xử lý tài sản bảo đảm trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ. Điều này giúp tăng cường tính chủ động trong việc thu hồi nợ và giảm thiểu thời gian xử lý. Như một chuyên gia đã nhấn mạnh: "Việc lựa chọn phương thức xử lý tài sản bảo đảm cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả và hợp pháp."

III. Đề xuất giải pháp hoàn thiện quy định về xử lý tài sản bảo đảm

Để nâng cao hiệu quả xử lý tài sản bảo đảm, cần có những giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật hiện hành. Một trong những giải pháp quan trọng là cần phải sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến hợp đồng tín dụng và xử lý tài sản bảo đảm. Việc này không chỉ giúp các tổ chức tín dụng dễ dàng hơn trong việc thu hồi nợ mà còn tạo ra một môi trường pháp lý minh bạch và công bằng cho tất cả các bên tham gia. Theo các chuyên gia, việc hoàn thiện quy định pháp luật sẽ giúp giảm thiểu tình trạng nợ xấu và tăng cường tính ổn định cho hệ thống ngân hàng. Như một chuyên gia đã chỉ ra: "Cần có những thay đổi mạnh mẽ trong quy định pháp luật để đảm bảo rằng tài sản bảo đảm được xử lý một cách hiệu quả và hợp pháp."

3.1. Kiến nghị về quy định pháp luật

Cần có những kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm. Một trong những kiến nghị quan trọng là cần phải xây dựng một khung pháp lý rõ ràng hơn về quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng vay. Điều này sẽ giúp các tổ chức tín dụng có cơ sở pháp lý vững chắc để thực hiện quyền xử lý tài sản bảo đảm. Ngoài ra, cần có các quy định cụ thể về việc đánh giá tài sản bảo đảm để đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quá trình xử lý. Như một chuyên gia đã nhấn mạnh: "Việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng sẽ giúp các tổ chức tín dụng hoạt động hiệu quả hơn và giảm thiểu rủi ro trong quá trình cho vay."

Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, tuy nhiên, rủi ro nợ xấu luôn là thách thức lớn. Tính đến tháng 1/2017, toàn hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD) đã xử lý được khoảng 616,7 nghìn tỷ đồng nợ xấu, trong đó nợ xấu tự xử lý chiếm 56,7%. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng cuối tháng 2/2017 là 2,56% tổng dư nợ tín dụng, nhưng nếu tính cả nợ xấu ngoại bảng và nợ tiềm ẩn, tỷ lệ này có thể lên tới 8,86%. Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cũng đang kiểm soát nợ xấu nội bảng ở mức 1,95%, tương ứng hơn 14 nghìn tỷ đồng, nhưng tổng nợ xấu thực tế có thể lên đến hơn 40 nghìn tỷ đồng.

Vấn đề xử lý tài sản bảo đảm (TSBD) trong hợp đồng vay tài sản tại các NHTMCP, đặc biệt là BIDV, có ý nghĩa quan trọng trong việc thu hồi nợ và giảm thiểu rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều khó khăn, vướng mắc pháp lý và thủ tục trong quá trình xử lý TSBD, ảnh hưởng đến hiệu quả thu hồi nợ và hoạt động của ngân hàng. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng xử lý TSBD thực hiện nghĩa vụ trả tiền trong hợp đồng vay tài sản tại BIDV, phân tích các bất cập pháp luật và quy định nội bộ, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả xử lý nợ xấu.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định pháp luật hiện hành, quy trình nội bộ của BIDV và thực tiễn xử lý TSBD tại ngân hàng này trong giai đoạn gần đây. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở pháp lý, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và quy trình xử lý TSBD, góp phần giảm thiểu rủi ro tín dụng và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự, đặc biệt là biện pháp bảo đảm bằng tài sản. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết vật quyền bảo đảm: Nhấn mạnh quyền trực tiếp, tuyệt đối của bên nhận bảo đảm đối với TSBD, cho phép bên nhận bảo đảm có quyền xử lý tài sản ngay khi nghĩa vụ không được thực hiện, không phụ thuộc vào sự đồng ý của bên bảo đảm.

• Lý thuyết trái quyền bảo đảm: Xem quyền xử lý TSBD là quyền đối nhân, phụ thuộc vào thỏa thuận giữa các bên và sự hợp tác của bên bảo đảm, thường phải thông qua thủ tục tố tụng khi bên bảo đảm không đồng ý giao tài sản.

Các khái niệm chính bao gồm: tài sản bảo đảm, hợp đồng vay tài sản, nghĩa vụ trả tiền trong hợp đồng vay, xử lý tài sản bảo đảm, các biện pháp bảo đảm (cầm cố, thế chấp, đặt cọc, ký quỹ, bảo lãnh, tín chấp), nguyên tắc xử lý tài sản bảo đảm, và các phương thức xử lý tài sản bảo đảm (bán đấu giá, nhận chính tài sản, thỏa thuận khác).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

• Phân tích pháp lý: Nghiên cứu, phân tích các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến giao dịch bảo đảm và xử lý TSBD, bao gồm Bộ luật Dân sự 2015, các nghị định, thông tư hướng dẫn, và các văn bản nội bộ của BIDV.

• Tổng hợp và tổng kết thực tiễn: Thu thập và tổng hợp số liệu, báo cáo, quy trình xử lý TSBD tại BIDV và các TCTD khác, phân tích thực trạng và các vướng mắc trong thực tiễn.

• So sánh pháp luật: Đối chiếu quy định pháp luật Việt Nam với một số nước để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phù hợp.

• Nghiên cứu trường hợp: Phân tích một số vụ việc điển hình về xử lý TSBD tại BIDV nhằm làm rõ các khó khăn, vướng mắc cụ thể.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, số liệu thống kê về nợ xấu, quy định nội bộ của BIDV, và các tài liệu nghiên cứu khoa học liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào các trường hợp xử lý TSBD tại BIDV trong giai đoạn 2011-2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Khó khăn trong quyền thu giữ tài sản bảo đảm: Quy định tại Điều 301 Bộ luật Dân sự 2015 hạn chế quyền thu giữ TSBD của bên nhận bảo đảm, buộc phải có sự đồng ý của bên bảo đảm hoặc phải thông qua Tòa án. Thực tế, nhiều trường hợp bên bảo đảm không hợp tác, gây khó khăn cho BIDV trong việc thu giữ tài sản, ví dụ vụ thu giữ nhà đất tại Sơn La năm 2015 gặp sự chống đối quyết liệt.

2. Vướng mắc trong thủ tục bán đấu giá và sang tên tài sản bảo đảm: Mặc dù pháp luật cho phép bán đấu giá TSBD khi không có sự đồng ý của bên bảo đảm, nhưng thực tế việc bàn giao tài sản cho người trúng đấu giá gặp khó khăn do bên bảo đảm gây khó, dẫn đến tranh chấp kéo dài. Thủ tục sang tên tài sản sau bán đấu giá cũng bị chậm trễ do cơ quan đăng ký địa phương không đồng ý khi người bán không phải chủ sở hữu chính thức.

3. Thời gian và chi phí tố tụng kéo dài: Thời gian giải quyết tranh chấp liên quan đến TSBD tại Tòa án trung bình khoảng 400 ngày, có thể kéo dài đến 2 năm hoặc hơn. Chi phí xử lý nợ chiếm tới 29% giá trị đòi nợ. Quy trình tố tụng phức tạp, phụ thuộc nhiều vào ý chí của bên bảo đảm, gây trì hoãn và làm giảm hiệu quả thu hồi nợ.

4. Bất cập trong xử lý các loại tài sản bảo đảm cụ thể:

   • Quyền sử dụng đất của hộ gia đình và tài sản chung vợ chồng gặp khó khăn trong xác định chủ thể tham gia giao dịch và đồng thuận.
   • Nhà ở hình thành trong tương lai và dự án bất động sản chưa đủ điều kiện chuyển nhượng gây khó khăn trong thế chấp và xử lý.
   • Phương tiện giao thông vận tải thế chấp nhưng bên nhận thế chấp không giữ giấy tờ gốc, dễ bị bên thế chấp lừa đảo, chiếm đoạt.
   • Hàng hóa luân chuyển trong sản xuất kinh doanh dễ bị bên thế chấp bán, tẩu tán trước khi xử lý.
   • Tiền gửi tiết kiệm cầm cố do ngân hàng khác quản lý thiếu quy định ràng buộc trách nhiệm của tổ chức phát hành.
   • Tài sản bảo đảm của bên thứ ba và tài sản thế chấp bị cầm giữ gây rủi ro pháp lý và khó khăn trong thu hồi.

5. Hiệu quả xử lý nợ xấu còn hạn chế: Tỷ lệ nợ xấu thu hồi qua bán, phát mại TSBD chỉ chiếm khoảng 2,8% tổng nợ xấu được xử lý. Nợ xấu tồn đọng tại VAMC và các TCTD vẫn lớn, ảnh hưởng đến an toàn hệ thống ngân hàng và nền kinh tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các khó khăn trên là do sự chưa đồng bộ, thiếu hoàn chỉnh của hệ thống pháp luật về giao dịch bảo đảm và xử lý TSBD. Quy định pháp luật hiện hành chưa thực sự tiếp cận đầy đủ lý thuyết vật quyền bảo đảm, còn phụ thuộc nhiều vào lý thuyết trái quyền, làm hạn chế quyền chủ động của bên nhận bảo đảm. Các quy định về quyền thu giữ tài sản, thủ tục bán đấu giá, sang tên tài sản còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho BIDV và các TCTD trong việc thu hồi nợ.

So với các nghiên cứu trước đây, luận văn đã cập nhật các quy định mới của Bộ luật Dân sự 2015, Nghị quyết số 42/2017/QH14 và thực tiễn tại BIDV, làm rõ các vướng mắc pháp lý và thực tiễn cụ thể hơn. Việc phân tích các trường hợp xử lý TSBD cụ thể giúp làm nổi bật tính đa dạng và phức tạp của các loại tài sản bảo đảm trong hoạt động tín dụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nợ xấu thu hồi theo các phương thức khác nhau, bảng so sánh các quy định pháp luật về quyền thu giữ tài sản trước và sau Bộ luật Dân sự 2015, cũng như sơ đồ quy trình xử lý TSBD tại BIDV để minh họa các bước và điểm nghẽn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Khôi phục và luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm: Cần bổ sung quy định rõ ràng về quyền thu giữ TSBD của bên nhận bảo đảm, đồng thời hướng dẫn cụ thể trình tự, thủ tục và trách nhiệm phối hợp của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các TCTD.

2. Đơn giản hóa thủ tục tố tụng và áp dụng thủ tục rút gọn: Bổ sung thủ tục tố tụng rút gọn cho các tranh chấp liên quan đến TSBD tại Tòa án, giảm thời gian giải quyết, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả thu hồi nợ. Tòa án cần có hướng dẫn thống nhất về việc giải quyết yêu cầu giao tài sản mà không cần giải quyết vụ kiện đòi nợ.

3. Hoàn thiện quy định về xử lý các loại tài sản bảo đảm đặc thù:

   • Sửa đổi Luật Đất đai và Luật Nhà ở để làm rõ quyền sử dụng đất của hộ gia đình, tài sản chung vợ chồng, nhà ở hình thành trong tương lai và dự án bất động sản chưa đủ điều kiện chuyển nhượng.
   • Quy định rõ việc giữ giấy tờ gốc phương tiện giao thông vận tải để hạn chế rủi ro chiếm đoạt.
   • Bổ sung quy định về trách nhiệm của tổ chức phát hành tiền gửi tiết kiệm khi cầm cố.
   • Rà soát và hướng dẫn xử lý tài sản bảo đảm của bên thứ ba và tài sản thế chấp bị cầm giữ.

4. Nâng cao năng lực và hoàn thiện quy trình nội bộ tại BIDV và các TCTD: Rà soát, cập nhật quy định nội bộ phù hợp với pháp luật mới; nâng cao chất lượng thẩm định, định giá TSBD; tăng cường đào tạo nghiệp vụ xử lý nợ và pháp luật tố tụng cho cán bộ; áp dụng hiệu quả các quy định của Nghị quyết số 42/2017/QH14.

5. Xây dựng hệ thống công khai thông tin giao dịch bảo đảm: Thiết lập hệ thống quốc gia công khai thông tin về tình trạng pháp lý, cầm cố, thế chấp, kê biên tài sản bảo đảm để các bên chủ động tra cứu, giảm thiểu rủi ro và tranh chấp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, nhân viên các ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng: Nắm bắt thực trạng, khó khăn và giải pháp xử lý TSBD, nâng cao hiệu quả thu hồi nợ xấu, giảm thiểu rủi ro tín dụng.

2. Cán bộ pháp chế, tư pháp và thi hành án: Hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan đến giao dịch bảo đảm và xử lý TSBD, từ đó hỗ trợ công tác xét xử, thi hành án nhanh chóng, chính xác.

3. Nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành Luật dân sự, Luật kinh tế, Luật ngân hàng: Tài liệu tham khảo toàn diện về lý luận và thực tiễn xử lý TSBD trong hoạt động tín dụng ngân hàng tại Việt Nam.

4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách về giao dịch bảo đảm và xử lý nợ xấu, góp phần ổn định và phát triển hệ thống tài chính.

Câu hỏi thường gặp

1. Quyền thu giữ tài sản bảo đảm có được quy định rõ trong pháp luật hiện hành không?
   Quyền thu giữ TSBD của bên nhận bảo đảm hiện bị hạn chế theo Bộ luật Dân sự 2015, buộc phải có sự đồng ý của bên bảo đảm hoặc thông qua Tòa án. Điều này gây khó khăn cho các ngân hàng trong việc thu giữ tài sản khi bên bảo đảm không hợp tác.

2. Phương thức xử lý tài sản bảo đảm phổ biến tại các ngân hàng là gì?
   Các phương thức chính gồm: bán đấu giá tài sản, nhận chính tài sản bảo đảm để thay thế nghĩa vụ, giao cho bên bảo đảm tự bán tài sản, hoặc các phương thức khác theo thỏa thuận. Bán đấu giá là phương thức phổ biến nhưng thường gặp khó khăn do thủ tục và sự hợp tác của bên bảo đảm.

3. Tại sao thời gian giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm lại kéo dài?
   Do thủ tục tố tụng phức tạp, phụ thuộc nhiều vào ý chí của bên bảo đảm, nhiều trường hợp bên bảo đảm cố tình trì hoãn, gây khó khăn cho Tòa án và cơ quan thi hành án, dẫn đến thời gian giải quyết trung bình khoảng 400 ngày hoặc hơn.

4. Những loại tài sản bảo đảm nào thường gặp khó khăn khi xử lý?
   Quyền sử dụng đất của hộ gia đình, tài sản chung vợ chồng, nhà ở hình thành trong tương lai, dự án bất động sản chưa đủ điều kiện chuyển nhượng, phương tiện giao thông không giữ giấy tờ gốc, hàng hóa luân chuyển trong sản xuất kinh doanh, tiền gửi tiết kiệm do ngân hàng khác quản lý, tài sản của bên thứ ba.

5. Nghị quyết số 42/2017/QH14 có tác động thế nào đến xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm?
   Nghị quyết này cho phép thí điểm một số chính sách như thu giữ tài sản bảo đảm, mua bán nợ thấp hơn dư nợ gốc, áp dụng thủ tục rút gọn tại Tòa án, xử lý dự án bất động sản chưa đủ điều kiện chuyển nhượng. Tuy nhiên, chỉ áp dụng trong 5 năm và không giải quyết triệt để mọi bất cập pháp lý.

Kết luận

• Quyền xử lý tài sản bảo đảm là quyền dân sự quan trọng trong hoạt động tín dụng, nhưng thực tiễn thi hành còn nhiều khó khăn do bất cập pháp luật và thủ tục hành chính.
• Quy định pháp luật hiện hành chưa tiếp cận đầy đủ lý thuyết vật quyền bảo đảm, làm hạn chế quyền chủ động của bên nhận bảo đảm trong thu giữ và xử lý tài sản.
• Thời gian và chi phí giải quyết tranh chấp liên quan đến tài sản bảo đảm tại Tòa án kéo dài, ảnh hưởng đến hiệu quả thu hồi nợ.
• Các loại tài sản bảo đảm đặc thù như quyền sử dụng đất, nhà ở hình thành trong tương lai, phương tiện giao thông, tài sản bên thứ ba gặp nhiều vướng mắc pháp lý và thực tiễn.
• Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy trình nội bộ và nâng cao năng lực thực thi để tăng hiệu quả xử lý tài sản bảo đảm, góp phần giảm thiểu nợ xấu và phát triển bền vững hệ thống ngân hàng.

Tiếp theo, cần triển khai các kiến nghị hoàn thiện pháp luật và quy trình xử lý tài sản bảo đảm, đồng thời tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cho cán bộ ngân hàng và cơ quan pháp luật.

Hành động ngay: Các tổ chức tín dụng, đặc biệt là BIDV, cần rà soát, cập nhật quy trình nội bộ, áp dụng hiệu quả các quy định mới và phối hợp chặt chẽ với cơ quan nhà nước để tháo gỡ khó khăn trong xử lý tài sản bảo đảm.