Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng phức tạp, công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN). Tại TP. Nha Trang, với hơn 8.666 doanh nghiệp đang hoạt động tính đến cuối năm 2019, công tác quản lý thuế được giao cho Chi cục Thuế TP. Nha Trang chịu trách nhiệm quản lý và giám sát. Giai đoạn 2017-2019, tổng thu nội địa trên địa bàn đạt khoảng 3.780 tỷ đồng, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn như vi phạm pháp luật thuế, gian lận, trốn thuế và nợ thuế kéo dài. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang, chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế phù hợp với điều kiện thực tế.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp trên địa bàn TP. Nha Trang trong giai đoạn 2017-2019, sử dụng dữ liệu từ các báo cáo tổng kết công tác thuế, hồ sơ quản lý doanh nghiệp và các phần mềm quản lý thuế hiện hành. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế tại địa phương mà còn hỗ trợ cải cách thủ tục hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành thuế, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế được hiểu là hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ thuế theo quy định pháp luật. Quản lý thuế bao gồm các nội dung như đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế, kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm.

  • Mô hình quản lý rủi ro trong thuế: Áp dụng phương pháp phân tích rủi ro để xác định các đối tượng có nguy cơ vi phạm cao, từ đó tập trung nguồn lực kiểm tra, thanh tra hiệu quả hơn.

  • Khái niệm chính:

    • Thuế: Khoản nộp bắt buộc của tổ chức, cá nhân vào NSNN theo quy định pháp luật.
    • Doanh nghiệp: Tổ chức có tên riêng, tài sản và trụ sở kinh doanh được đăng ký hợp pháp nhằm mục đích kinh doanh.
    • Quản lý thuế: Hoạt động của cơ quan thuế nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế.
    • Kiểm tra thuế: Hoạt động xem xét tính trung thực, chính xác của cơ sở tính thuế do người nộp thuế kê khai.
    • Cơ sở dữ liệu người nộp thuế: Tập hợp thông tin liên quan đến nghĩa vụ thuế của người nộp thuế, phục vụ công tác quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với các phương pháp định lượng như:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp từ hệ thống quản lý của Chi cục Thuế TP. Nha Trang, hồ sơ quản lý doanh nghiệp, báo cáo tổng kết công tác thuế giai đoạn 2017-2019, các tài liệu pháp luật và tạp chí thuế của Bộ Tài chính.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả: Thống kê số liệu thu thuế, số lượng doanh nghiệp, tỷ lệ nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn.
    • Phương pháp đánh giá bình quân: So sánh kết quả thu thuế qua các năm để nhận diện xu hướng.
    • Phương pháp so sánh: Đánh giá sự khác biệt giữa các chỉ tiêu thu thuế theo từng năm và so với kế hoạch đề ra.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ doanh nghiệp thuộc quản lý của Chi cục Thuế TP. Nha Trang (khoảng 8.666 doanh nghiệp) được xem xét trong phạm vi nghiên cứu. Các hồ sơ kiểm tra thuế của 3 đội kiểm tra thuế được phân tích chi tiết nhằm đánh giá thực trạng.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2017 đến năm 2019, giai đoạn có nhiều biến động về chính sách thuế và hoạt động kinh tế tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu thuế ổn định: Tổng thu nội địa năm 2017 đạt 2.533 tỷ đồng, vượt 134% kế hoạch và tăng 40% so với năm 2016. Năm 2018, tổng thu đạt 3.461 tỷ đồng, vượt 134,8% kế hoạch và tăng 30,6% so với năm trước. Năm 2019, tổng thu đạt 3.780 tỷ đồng, bằng 92,7% kế hoạch và tăng 4,6% so với năm 2018.

  2. Tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn cao: Tỷ lệ doanh nghiệp nộp hồ sơ khai thuế đúng hạn tăng từ 94% năm 2017 lên 98% năm 2019, cho thấy sự cải thiện trong ý thức tuân thủ pháp luật thuế.

  3. Tồn tại trong công tác quản lý thông tin và kiểm tra thuế: Hệ thống phần mềm quản lý thuế chưa đồng bộ, nhiều công việc vẫn phải thực hiện thủ công, gây tốn thời gian và giảm hiệu quả. Việc lập kế hoạch kiểm tra thuế theo năm chưa kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm. Cơ sở dữ liệu người nộp thuế chưa được cập nhật đầy đủ và kịp thời, ảnh hưởng đến công tác thanh tra, kiểm tra.

  4. Vấn đề nợ thuế và vi phạm pháp luật thuế: Tỷ trọng nợ thuế có xu hướng giảm nhưng vẫn còn tồn tại các doanh nghiệp nợ thuế kéo dài, gian lận thuế, khai sai dẫn đến thất thu NSNN. Tỷ lệ giải quyết khiếu nại thuế đúng hạn luôn trên 90%, thể hiện sự nỗ lực trong xử lý các tranh chấp thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trên bao gồm hạn chế về hạ tầng công nghệ thông tin, đặc biệt là việc áp dụng hóa đơn điện tử chưa rộng rãi do điều kiện tiếp cận CNTT của doanh nghiệp còn hạn chế, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Việc lập kế hoạch kiểm tra thuế theo chu kỳ một năm không phản ánh kịp thời các rủi ro phát sinh, dẫn đến hiệu quả kiểm tra chưa cao. So với các nghiên cứu trong ngành thuế tại các địa phương khác, kết quả tại TP. Nha Trang tương đồng về mặt tăng trưởng thu thuế nhưng vẫn cần cải thiện về quản lý dữ liệu và kiểm tra thuế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng thu thuế qua các năm, tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn, cũng như bảng tổng hợp các khoản thu theo từng sắc thuế để minh họa rõ nét hơn về hiệu quả quản lý thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống quản lý kê khai và xuất hóa đơn GTGT: Cải tiến phần mềm quản lý thuế, đồng bộ các ứng dụng hiện có, giảm thiểu thủ công, nâng cao tính chính xác và kịp thời của dữ liệu. Thời gian thực hiện: 12-18 tháng. Chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp với Tổng cục Thuế.

  2. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thuế: Áp dụng phương pháp quản lý rủi ro để xây dựng kế hoạch kiểm tra linh hoạt, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm hoặc nợ thuế kéo dài. Thời gian: hàng năm, cập nhật theo quý. Chủ thể: Đội kiểm tra thuế Chi cục Thuế.

  3. Cập nhật và làm sạch cơ sở dữ liệu người nộp thuế: Thường xuyên rà soát, bổ sung thông tin, phối hợp với các cơ quan liên quan để đảm bảo dữ liệu đầy đủ, chính xác, phục vụ công tác quản lý và kiểm tra. Thời gian: liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu năm. Chủ thể: Phòng quản lý thông tin Chi cục Thuế.

  4. Nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại thuế: Đào tạo cán bộ, cải tiến quy trình xử lý khiếu nại, đảm bảo tỷ lệ giải quyết đúng hạn trên 95%. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Ban giải quyết khiếu nại Chi cục Thuế.

  5. Đẩy mạnh tuyên truyền chính sách thuế mới đến doanh nghiệp: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, sử dụng đa dạng kênh truyền thông để nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật thuế. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Phòng tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế, áp dụng các giải pháp cải tiến phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Doanh nghiệp và kế toán thuế: Hiểu rõ hơn về quy trình, nghĩa vụ thuế và các chính sách mới, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính - Thuế: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thuế doanh nghiệp, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về thuế và chính sách tài chính: Hỗ trợ xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý thuế trên phạm vi rộng hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang có những điểm mạnh nào?
    Chi cục Thuế đã đạt được tăng trưởng thu thuế ổn định qua các năm, tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn đạt trên 95%, đồng thời cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế được đẩy mạnh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thuế đối với doanh nghiệp tại TP. Nha Trang là gì?
    Hệ thống phần mềm chưa đồng bộ, việc lập kế hoạch kiểm tra thuế chưa linh hoạt, cơ sở dữ liệu người nộp thuế chưa đầy đủ, cùng với ý thức tuân thủ pháp luật thuế của một số doanh nghiệp còn hạn chế.

  3. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế?
    Áp dụng phương pháp quản lý rủi ro để xây dựng kế hoạch kiểm tra linh hoạt, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm hoặc nợ thuế kéo dài, đồng thời tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan.

  4. Tại sao việc cập nhật cơ sở dữ liệu người nộp thuế lại quan trọng?
    Cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác giúp cơ quan thuế phân tích, đánh giá rủi ro, phát hiện kịp thời các hành vi vi phạm, từ đó nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra và quản lý thuế.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế?
    Thông qua các hoạt động tuyên truyền, tập huấn chính sách thuế mới, hỗ trợ kỹ thuật trong kê khai, nộp thuế điện tử, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm để tạo môi trường cạnh tranh công bằng.

Kết luận

  • Công tác quản lý thuế tại Chi cục Thuế TP. Nha Trang giai đoạn 2017-2019 đạt nhiều kết quả tích cực với tổng thu nội địa tăng trưởng ổn định, tỷ lệ kê khai thuế đúng hạn trên 95%.
  • Hệ thống quản lý thuế còn tồn tại hạn chế về công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu chưa đồng bộ và công tác kiểm tra thuế chưa kịp thời, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  • Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về hạ tầng CNTT, phương pháp lập kế hoạch kiểm tra thuế chưa linh hoạt và ý thức tuân thủ pháp luật thuế của một số doanh nghiệp chưa cao.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện hệ thống quản lý kê khai, tăng cường kiểm tra thuế theo quản lý rủi ro, cập nhật cơ sở dữ liệu người nộp thuế, nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại và đẩy mạnh tuyên truyền chính sách thuế.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi áp dụng và nâng cao năng lực cán bộ thuế.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thuế tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế bền vững và đảm bảo nguồn thu ngân sách quốc gia!