Đánh giá hiện trạng và giải pháp cải thiện sức khỏe môi trường tại làng nghề cơ khí Tống Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định

• Tác giả: Dương Xuân Điệp
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trịnh Thị Thanh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Khoa học môi trường
• Đề tài: Giải Pháp Cải Thiện Sức Khỏe Môi Trường Tại Làng Nghề Cơ Khí Tống Xá, Ý Yên, Nam Định
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Diễn biến về dân số tại làng nghề Tống Xá
• 1.1.2. Diễn biến về sự phát triển xã hội tại làng nghề Tống Xá
• 1.1.3. Diễn biến phát triển hạ tầng cơ sở tại làng nghề Tống Xá
• 1.1.4. Y tế, giáo dục
• 1.1.5. Diễn biến phát triển kinh tế tại làng nghề Tống Xá
• 1.1.5.1. Sản xuất công nghiệp
• 1.1.5.2. Sản xuất nông nghiệp
• 1.2. CÁC LOẠI HÌNH SẢN XUẤT VÀ CÁC MỐI NGUY HẠI ĐẾN MÔI TRƯỜNG VÀ SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG TẠI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
• 1.2.1. Các loại hình sản xuất, sản phẩm và thị trường tiêu thụ của làng nghề Tống Xá
• 1.2.1.1. Các loại hình sản xuất
• 1.2.1.2. Sản phẩm
• 1.2.1.3. Thị trường tiêu thụ sản phẩm
• 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 1.4.1. HIỆN TRẠNG MÔI TRƯỜNG VÀ SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG TẠI LÀNG NGHỀ TỐNG XÁ
• 1.4.1.1. Hiện trạng chất lượng môi trường tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.1.1.1. Môi trường không khí
• 1.4.1.1.2. Môi trường nước
• 1.4.1.1.3. Môi trường đất
• 1.4.1.1.4. Chất thải rắn
• 1.4.1.2. Tình hình sức khỏe người dân tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.1.2.1. Tuổi thọ trung bình
• 1.4.1.2.2. Tuổi trung bình của những người đến khám chữa bệnh tại trung tâm y tế
• 1.4.1.2.3. Tỷ lệ lượt người dân đến khám và điều trị bệnh ở trạm y tế xã
• 1.4.1.2.4. Mô hình bệnh tật
• 1.4.1.2.5. Tỷ lệ và nguyên nhân tử vong
• 1.4.2. ĐÁNH GIÁ VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG VÀ SỨC KHỎE CỘNG ĐỒNG TẠI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
• 1.4.2.1. Đánh giá việc thực hiện các quy định và các giải pháp can thiệp về bảo vệ môi trường tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.2.2. Các biện pháp tổ chức và quy hoạch
• 1.4.2.3. Các giải pháp thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng
• 1.4.2.4. Các giải pháp về thay đổi công nghệ, cải tiến kỹ thuật sản xuất
• 1.4.2.5. Các giải pháp về áp dụng sản xuất sạch hơn
• 1.4.2.6. Các giải pháp công nghệ và quản lý môi trường
• 1.4.2.7. Các biện pháp vệ sinh công nghiệp và vệ sinh môi trường
• 1.4.2.8. Đánh giá việc thực hiện các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.2.9. Đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện chất lượng môi trường và sức khỏe cộng đồng tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.2.9.1. Giải pháp về hoàn thiện bộ máy tổ chức
• 1.4.2.9.2. Giải pháp thông tin, tuyên truyền, nâng cao nhận thức
• 1.4.2.9.3. Giải pháp sản xuất sạch hơn
• 1.4.2.9.4. Giải pháp về quản lý chất thải tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.2.9.5. Giải pháp cải thiện điều kiện nước sạch và vệ sinh môi trường tại làng nghề Tống Xá
• 1.4.2.9.6. Giải pháp nâng cao hiệu quả việc thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về làng nghề cơ khí Tống Xá

Làng nghề cơ khí Tống Xá, thuộc huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, có lịch sử phát triển lâu dài với nghề đúc từ khoảng 900 năm trước. Ngành nghề chính tại đây bao gồm đúc đồng, gang, nhôm và thép, phục vụ cho nhiều lĩnh vực như xây dựng, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi kèm với những thách thức về sức khỏe môi trường và ô nhiễm môi trường. Theo số liệu, làng nghề hiện có khoảng 80 công ty và doanh nghiệp tư nhân, với hàng ngàn lao động tham gia sản xuất. Mức thu nhập trung bình của người dân tại đây đạt khoảng 3-5 triệu đồng/tháng, cho thấy sự phát triển kinh tế đáng kể. Tuy nhiên, sự gia tăng dân số và hoạt động sản xuất cũng tạo ra áp lực lớn lên môi trường và sức khỏe cộng đồng.

II. Đánh giá hiện trạng môi trường tại Tống Xá

Hiện trạng môi trường tại làng nghề Tống Xá đang gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng. Chất lượng không khí bị ô nhiễm do bụi và khí thải từ các lò đúc, trong khi nguồn nước cũng bị ảnh hưởng bởi chất thải công nghiệp. Theo các nghiên cứu, nồng độ bụi và các chất độc hại trong không khí vượt quá tiêu chuẩn cho phép, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Tình trạng ô nhiễm nước cũng đáng lo ngại, khi nhiều nguồn nước mặt bị ô nhiễm bởi chất thải từ sản xuất. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân mà còn tác động đến sự phát triển bền vững của làng nghề. Cần có các biện pháp khẩn cấp để cải thiện chất lượng môi trường và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

III. Các giải pháp cải thiện sức khỏe môi trường

Để cải thiện sức khỏe môi trường tại làng nghề Tống Xá, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường thông qua các chương trình tuyên truyền. Thứ hai, áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn để giảm thiểu ô nhiễm từ các hoạt động sản xuất. Thứ ba, cần có sự quản lý chặt chẽ hơn từ các cơ quan chức năng về việc thực hiện các quy định về bảo vệ môi trường. Cuối cùng, việc cải thiện cơ sở hạ tầng và điều kiện vệ sinh môi trường cũng là một yếu tố quan trọng để nâng cao sức khỏe cộng đồng. Những giải pháp này không chỉ giúp cải thiện chất lượng môi trường mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của làng nghề.

IV. Kết luận và kiến nghị

Tổng kết lại, làng nghề cơ khí Tống Xá đang đối mặt với nhiều thách thức về sức khỏe môi trường và ô nhiễm môi trường. Việc đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp cải thiện là rất cần thiết. Cần có sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường. Đầu tư vào công nghệ sạch và nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ là chìa khóa để cải thiện sức khỏe môi trường tại đây. Những nỗ lực này không chỉ bảo vệ sức khỏe của người dân mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững cho làng nghề trong tương lai.

Tổng quan nghiên cứu

Làng nghề cơ khí Tống Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, với lịch sử phát triển nghề đúc kim loại gần 900 năm, hiện là một trong những điểm nóng về sức khỏe môi trường do hoạt động sản xuất cơ khí truyền thống. Dân số làng nghề tăng từ 2.190 người năm 2000 lên khoảng 2.500 người năm 2010, với mật độ dân số tăng từ 1.685 lên 1.758 người/km², tạo áp lực lớn lên môi trường sống và hạ tầng xã hội. Thu nhập bình quân đầu người trong làng nghề đạt khoảng 3-5 triệu đồng/tháng, cao hơn mức trung bình nông thôn, thúc đẩy phát triển kinh tế nhưng đồng thời làm gia tăng các nguy cơ ô nhiễm môi trường.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng phát triển kinh tế - xã hội, sản xuất và tiêu dùng sản phẩm, các mối nguy hại môi trường và sức khỏe cộng đồng tại làng nghề Tống Xá trong giai đoạn 2006-2011. Nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp cải thiện sức khỏe môi trường, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững cho cộng đồng dân cư. Việc đánh giá dựa trên số liệu quan trắc môi trường không khí, nước, đất, cùng với phân tích hồ sơ y tế và khảo sát thực địa, giúp xác định các chỉ số ô nhiễm vượt tiêu chuẩn cho phép, từ đó làm cơ sở khoa học cho các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết về sức khỏe môi trường, mô hình quản lý môi trường làng nghề và khái niệm sản xuất sạch hơn (SXSH). Lý thuyết sức khỏe môi trường giúp phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố ô nhiễm và tác động đến sức khỏe cộng đồng. Mô hình quản lý môi trường làng nghề tập trung vào việc kiểm soát nguồn thải, cải tiến công nghệ và nâng cao nhận thức cộng đồng. Khái niệm SXSH được sử dụng để đề xuất các giải pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu ô nhiễm trong quá trình sản xuất cơ khí đúc.

Các khái niệm chính bao gồm: ô nhiễm không khí do bụi và hơi kim loại, ô nhiễm nước thải công nghiệp, ô nhiễm đất do chất thải rắn và kim loại nặng, cũng như các bệnh nghề nghiệp liên quan đến bụi silic và chì. Luận văn cũng dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng môi trường không khí, nước và đất để đánh giá mức độ ô nhiễm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại xã Yên Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, tập trung vào làng nghề cơ khí Tống Xá trong năm 2011, sử dụng dữ liệu thu thập từ 2006 đến 2011. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 80 công ty và doanh nghiệp tư nhân, 50 hộ chuyên nghề cơ khí đúc, cùng hàng trăm lao động địa phương và thuê ngoài.

Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm: khảo sát thực địa, phỏng vấn sâu, điều tra xã hội học với các nhóm đối tượng đa dạng (cơ sở sản xuất, người dân, cán bộ quản lý, tổ chức xã hội). Phương pháp lấy mẫu môi trường không khí, nước và đất được thực hiện theo tiêu chuẩn TCVN và SMEWW, với phân tích tại phòng thí nghiệm đạt chuẩn Vilas.

Phân tích số liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả và so sánh với tiêu chuẩn quốc gia. Phương pháp chuyên gia được áp dụng để đánh giá tác động và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ 2006 đến 2011, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ô nhiễm không khí trong khu vực sản xuất: Nồng độ bụi tại khu vực phá khuôn đo được là 5 mg/m³, vượt 2,5 lần tiêu chuẩn vệ sinh lao động 09/2005/QĐ-BYT. Hàm lượng silic trong bụi chiếm 38,5%, nguy cơ cao gây bệnh bụi phổi silic. Nồng độ chì trong bụi tại khu vực đổ khuôn và nung cao hơn tiêu chuẩn Mỹ 50 µg/m³, gây nguy cơ nhiễm độc chì cho người lao động và dân cư xung quanh.

2. Ô nhiễm không khí xung quanh: Nồng độ các chất ô nhiễm SO2, NOx, CO, bụi tổng (TSP) và chì tại điểm cuối cụm công nghiệp cao hơn điểm đầu, nhưng đều thấp hơn tiêu chuẩn QCVN05:2009/BTNMT từ 1,3 đến 4,4 lần, cho thấy ô nhiễm không khí có xu hướng lan tỏa và tích tụ trong khu dân cư.

3. Ô nhiễm nước mặt và nước thải: Nước thải sản xuất có nhiều thông số vượt tiêu chuẩn cho phép, như COD vượt 1,26-1,69 lần, BOD vượt 1,28-1,64 lần, coliform vượt 1,24-1,8 lần. Nước mặt tại các điểm lấy mẫu có BOD5 vượt 1,3-1,7 lần, COD vượt 1,4-2 lần, NH4+ vượt 14-17 lần so với QCVN 08:2009/BTNMT, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước tưới tiêu và sinh hoạt.

4. Ô nhiễm đất và chất thải rắn: Hàm lượng chì trong đất xấp xỉ hoặc vượt tiêu chuẩn TCVN 7209:2002. Chất thải rắn công nghiệp phát sinh khoảng 24 tấn/ngày, chủ yếu là cát cháy, xỉ thép, mạt kim loại, được thu gom nhưng bãi chôn lấp hiện tại đã đầy và chưa có giải pháp xử lý bền vững. Chất thải nguy hại như dầu thải, giẻ lau dầu không được quản lý chặt chẽ, gây nguy cơ ô nhiễm môi trường và sức khỏe.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của ô nhiễm là do công nghệ sản xuất cơ khí đúc còn lạc hậu, sử dụng nguyên liệu phế liệu không kiểm soát, thiếu hệ thống xử lý khí thải và nước thải hiệu quả. Việc sử dụng lò nấu gang, đồng bằng than, củi phát sinh khí SO2, NOx, CO và bụi kim loại độc hại. Công đoạn làm khuôn cát phát sinh bụi silic tự do cao, là nguyên nhân chính gây bệnh bụi phổi silic cho người lao động.

So với các nghiên cứu về làng nghề cơ khí khác, mức độ ô nhiễm tại Tống Xá tương đối nghiêm trọng do mật độ sản xuất cao và sự xen kẽ giữa khu sản xuất và khu dân cư. Các biểu đồ phân tích nồng độ bụi, khí thải và kim loại nặng cho thấy xu hướng vượt chuẩn rõ rệt tại các điểm sản xuất và giảm dần khi ra khu vực dân cư, nhưng vẫn ở mức cảnh báo.

Tình trạng ô nhiễm nước mặt và nước thải cho thấy hệ thống xử lý chưa được vận hành hiệu quả, đặc biệt là cụm công nghiệp số I không có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Việc nước thải chứa kim loại nặng và các chất hữu cơ vượt chuẩn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và môi trường nông nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Cải tiến công nghệ sản xuất: Áp dụng công nghệ lò cảm ứng trung tần thay thế lò than truyền thống để giảm phát thải khí độc và bụi kim loại, nâng cao hiệu quả sản xuất. Thời gian thực hiện trong 2-3 năm, do các doanh nghiệp và chính quyền địa phương phối hợp.

2. Xây dựng và vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung: Hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt và sản xuất tại cả hai cụm công nghiệp, đảm bảo các chỉ tiêu COD, BOD, kim loại nặng đạt quy chuẩn. Thời gian triển khai 1-2 năm, do UBND xã và Sở TNMT chủ trì.

3. Tăng cường quản lý chất thải rắn và chất thải nguy hại: Thiết lập bãi chôn lấp hợp vệ sinh mới, tổ chức thu gom, phân loại và xử lý chất thải nguy hại theo quy định. Đào tạo nâng cao nhận thức cho người lao động về quản lý chất thải. Thời gian thực hiện 1 năm, do Hiệp hội cơ khí và UBND xã phối hợp.

4. Nâng cao nhận thức cộng đồng và đào tạo an toàn lao động: Tổ chức các chương trình tuyên truyền về bảo vệ môi trường, sức khỏe nghề nghiệp, trang bị thiết bị bảo hộ cá nhân cho người lao động. Thời gian liên tục, do các tổ chức xã hội và cơ sở sản xuất thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy định và kế hoạch quản lý môi trường làng nghề, nâng cao hiệu quả giám sát và kiểm soát ô nhiễm.

2. Doanh nghiệp và hộ sản xuất cơ khí đúc: Áp dụng các giải pháp công nghệ sạch, cải tiến quy trình sản xuất, quản lý chất thải và bảo vệ sức khỏe người lao động nhằm nâng cao năng suất và giảm thiểu tác động môi trường.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành khoa học môi trường, y tế công cộng: Tham khảo dữ liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến sức khỏe môi trường và phát triển bền vững làng nghề.

4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội tại làng nghề: Nâng cao nhận thức về tác động của ô nhiễm môi trường đến sức khỏe, tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường và giám sát thực hiện các biện pháp cải thiện điều kiện sống.

Câu hỏi thường gặp

1. Làng nghề cơ khí Tống Xá có những loại ô nhiễm môi trường nào chính?
   Làng nghề chịu ảnh hưởng chủ yếu từ ô nhiễm không khí do bụi silic, bụi kim loại nặng (chì, mangan), khí SO2, NOx, CO phát sinh từ các công đoạn nấu luyện và đúc; ô nhiễm nước mặt và nước thải chứa kim loại nặng, COD, BOD vượt chuẩn; ô nhiễm đất do chất thải rắn và bụi lắng đọng.

2. Người lao động tại làng nghề có nguy cơ mắc bệnh nghề nghiệp nào?
   Người lao động dễ mắc các bệnh về đường hô hấp như viêm khí quản, viêm phổi cấp, bệnh bụi phổi silic do tiếp xúc lâu dài với bụi silic và kim loại nặng, cũng như nguy cơ nhiễm độc chì do bụi bột chì trong quá trình đúc đồng.

3. Hiện trạng xử lý nước thải tại làng nghề ra sao?
   Cụm công nghiệp số II có hệ thống xử lý nước thải vi sinh vật kỵ khí-hiếu khí nhưng hiệu quả thấp do chi phí vận hành cao và không có nguồn thu bù đắp. Cụm công nghiệp số I chưa có hệ thống xử lý, nước thải được xả trực tiếp ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng.

4. Các giải pháp công nghệ nào được đề xuất để giảm ô nhiễm?
   Đề xuất sử dụng lò cảm ứng trung tần thay thế lò than truyền thống, áp dụng sản xuất sạch hơn, xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, cải tiến công đoạn làm khuôn để giảm bụi silic, và quản lý chất thải nguy hại hiệu quả.

5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường?
   Thông qua các chương trình tuyên truyền, đào tạo kỹ năng bảo hộ lao động, tổ chức hội thảo, phối hợp với các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương để truyền đạt kiến thức về tác hại ô nhiễm và cách phòng tránh, đồng thời khuyến khích sự tham gia giám sát của cộng đồng.

Kết luận

• Làng nghề cơ khí Tống Xá phát triển mạnh mẽ về kinh tế nhưng gây áp lực lớn lên môi trường không khí, nước và đất, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng.
• Nồng độ bụi silic, chì và các kim loại nặng vượt tiêu chuẩn cho phép tại các khu vực sản xuất, gây nguy cơ bệnh nghề nghiệp cao cho người lao động.
• Hệ thống xử lý nước thải chưa được vận hành hiệu quả, đặc biệt tại cụm công nghiệp số I, làm ô nhiễm nguồn nước mặt và đất canh tác.
• Chất thải rắn công nghiệp và nguy hại chưa được quản lý triệt để, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm lâu dài.
• Cần triển khai đồng bộ các giải pháp công nghệ, quản lý và nâng cao nhận thức cộng đồng để cải thiện sức khỏe môi trường và phát triển bền vững làng nghề.

Next steps: Triển khai các dự án cải tiến công nghệ, xây dựng hệ thống xử lý nước thải, tổ chức đào tạo và tuyên truyền trong vòng 1-3 năm tới.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, bảo vệ sức khỏe người lao động và môi trường sống tại làng nghề Tống Xá.