Diện Thừa Kế và Phân Chia Hàng Thừa Kế Theo Pháp Luật Việt Nam

Theo nguyên tắc chung trong Sắc lệnh số 97-SL ngày 22/5/1950, vợ và chồng bình đẳng trong gia đình. Nam nữ bình đẳng trong hưởng di sản. Con cái không phân biệt giới tính, tuổi tác, năng lực hành vi đều thuộc diện thừa kế theo pháp luật. Căn cứ Điều 676 Bộ luật Dân sự năm 2005, diện người thừa kế theo pháp luật đã được mở rộng hơn so với quy định của Bộ luật Dân sự năm 1995. Tuy nhiên, hiện tại chưa có quy định cụ thể, thực tế áp dụng Nghị định 83/1998/NĐ-CP về đăng ký hộ tịch.

Pháp luật về thừa kế, đặc biệt là các quy định về diện thừa kế và hàng thừa kế, đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các quan hệ tài sản phát sinh sau khi một người qua đời. Mục tiêu chính là đảm bảo sự công bằng, hợp lý trong việc phân chia di sản, đồng thời thúc đẩy sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội. Pháp luật thừa kế cũng góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên trong gia đình, khuyến khích tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng. Qúa trình này cần phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội.

Quan hệ thừa kế là quan hệ pháp luật về tài sản, nên quy định pháp luật về thừa kế nói chung, diện và hàng thừa kế nói riêng được theo quan điểm của Nhà nước về thừa kế phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, phong tục tập quán của nhân dân và các vấn đề thực tế diễn ra trong đời sống xã hội. Việc xác định diện thừa kế theo pháp luật nước ta là xác định phạm vi những người có quyền hưởng di sản.

Xác định diện thừa kế theo pháp luật là xác định phạm vi những người có quyền hưởng di sản. Điều 319 Bộ luật Dân sự Cộng hòa Pháp quy định quan hệ giữa cha, mẹ, con chính thức được chứng minh bằng chứng thư khai sinh đăng ký vào sổ hộ tịch. Dân luật Bắc Kỳ và Dân luật Trung Kỳ có sự phân biệt giữa vợ cả và vợ lẽ. Khoản 6 Điều 8 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 quy định hôn nhân là quan hệ giữa vợ và chồng sau khi đã kết hôn. Pháp luật của Nhà nước ta đã xác định giới hạn đình chỉ những quan hệ hôn nhân trái với pháp luật hiện hành.

Căn cứ vào mối quan hệ huyết thống, hôn nhân và nuôi dưỡng ở mức độ thân thích khác nhau mà pháp luật của các nước đều xác định thứ tự ưu tiên theo một trình tự hưởng di sản và theo đó hàng thừa kế được hình thành. Với mục tiêu đảm bảo đúng đắn quyền lợi của các thành viên trong gia đình, đảm bảo sự kết hợp hài hòa lợi ích cá nhân với lợi ích xã hội, củng cố, phát triển tình đoàn kết thương yêu lẫn nhau trong nội bộ gia đình, góp phần xây dựng gia đình mới dân chủ, hạnh phúc. Bộ luật Dân sự năm 2005 vẫn quy định ba hàng thừa kế, tuy nhiên có sự bổ sung, mở rộng để phù hợp với yêu cầu phát triển của đời sống xã hội.

Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: Vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Những người thừa kế thuộc hàng thứ nhất có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau và là đại diện đương nhiên của nhau theo Bộ luật Dân sự năm 2005 và Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000. Nếu họ vi phạm nghĩa vụ theo Luật Hôn nhân và gia đình và Bộ luật Dân sự thì họ bị tước quyền thừa kế theo Khoản 1 Điều 643 Bộ luật Dân sự năm 2005.

Hàng thừa kế thứ ba bao gồm: Cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại. Tại hàng thừa kế thứ ba, Bộ luật Dân sự năm 2005 đã bổ sung đối tượng được thừa kế là các chắt của người chết mà người chết là các cụ nội, ngoại.

Theo quy định, người thừa kế là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế. Tại Bộ luật Dân sự năm 2005, vấn đề thừa kế thế vị đã có sự bổ sung, hoàn thiện hơn tại Điều 677 như sau: Trong trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.

Theo quy định tại Điều 676 Bộ luật Dân sự năm 2005 thì con riêng của vợ hoặc của chồng với cha kế, mẹ kế nếu có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con thì được thừa kế theo pháp luật của nhau và các con của họ còn được thừa kế thế vị theo Điều 677 Bộ luật Dân sự năm 2005.

Khi xây dựng Bộ luật Dân sự năm 1995, tiếp đến là Bộ luật Dân sự năm 2005, chúng ta đã kế thừa truyền thống lập pháp của ông cha và học tập kinh nghiệm lập pháp của các nước trên thế giới, do đó, xét về tổng thể Bộ luật Dân sự đã được xây dựng tương đối toàn diện và phù hợp với điều kiện phát triển và hội nhập. Việc sửa đổi cần dựa trên thực tiễn xét xử.

Nội dung này sẽ đi sâu vào các đề xuất sửa đổi, bổ sung cụ thể cho pháp luật thừa kế Việt Nam. (Nội dung cần được phát triển thêm dựa trên nghiên cứu sâu hơn)

Nội dung này tóm tắt lại những điểm chính trong diện và hàng thừa kế. (Nội dung cần được phát triển thêm dựa trên nghiên cứu sâu hơn)

Phân tích về hướng phát triển pháp luật thừa kế. (Nội dung cần được phát triển thêm dựa trên nghiên cứu sâu hơn)