Địa Vị Pháp Lý Của Hội Đồng Nhân Dân Xã: Nghiên Cứu Tại Huyện Tam Nông, Tỉnh Phú Thọ

Theo từ điển Tiếng Việt, “địa vị” là vị trí trong quan hệ xã hội, kinh tế, chính trị do vai trò, tác dụng mà có; “pháp lý” là lý luận, nguyên lý về pháp luật. Địa vị pháp lý là vị trí của chủ thể pháp luật trong mối quan hệ với những chủ thể pháp luật khác trên cơ sở các quy định pháp luật. Địa vị pháp lý của chủ thể pháp luật thể hiện thành một tổng thể các quyền và nghĩa vụ pháp lý của chủ thể, qua đó xác lập cũng như giới hạn khả năng của chủ thể trong các hoạt động của mình. Thông qua địa vị pháp lý có thể phân biệt chủ thể pháp luật này với chủ thể pháp luật khác, đồng thời, cũng có thể xem xét vị trí và tầm quan trọng của chủ thể pháp luật trong các mối quan hệ pháp luật.

Theo Từ điển Tiếng Việt năm 2008 của Nhà xuất bản Đà Nẵng đã định nghĩa Hội đồng nhân dân là “cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, do Nhân dân bầu cử ra”. Ở Việt Nam, Hội đồng nhân dân xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1946, cùng với sự ra đời của Quốc hội khoá I. Hội đồng nhân dân được cấu thành từ những đại biểu ưu tú đại diện cho giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, đội ngũ trí thức, các dân tộc, tôn giáo, thành phần xã hội. ở địa phương được cử tri địa phương tín nhiệm bầu ra theo các nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín.

Hội đồng nhân dân quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả nước. Điều 119 Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi tại Điều 113, Hiến pháp năm 2013) tiếp tục khẳng định: “Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên”.

Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân. Điều 6 Luật Tổ chức Chính quyền địa phương năm 2015 quy định: „Hội đồng nhân dân gồm các đại biểu Hội đồng nhân dân do cử tri ở địa phương bầu ra, là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.

Yếu tố chính trị đóng vai trò then chốt trong việc định hướng hoạt động của HĐND xã. Sự lãnh đạo của Đảng ủy xã đảm bảo rằng các nghị quyết và quyết định của HĐND xã phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Đồng thời, yếu tố chính trị cũng tạo điều kiện để HĐND xã phát huy vai trò đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân.

Trình độ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thực hiện thẩm quyền của HĐND xã. Một địa phương có kinh tế phát triển, đời sống Nhân dân được nâng cao sẽ tạo điều kiện thuận lợi để HĐND xã quyết định các vấn đề quan trọng, đáp ứng nhu cầu phát triển của địa phương.

Hệ thống pháp luật là cơ sở pháp lý quan trọng để HĐND xã thực hiện trách nhiệm của mình. Một hệ thống pháp luật đầy đủ, rõ ràng, minh bạch sẽ giúp HĐND xã hoạt động hiệu quả, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân. Ngược lại, một hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập sẽ gây khó khăn cho hoạt động của HĐND xã.

Hội đồng nhân dân xã đã thực hiện tốt vai trò đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện Tam Nông. Hoạt động giám sát của HĐND xã cũng được tăng cường, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương.

Chất lượng hoạt động giám sát của HĐND xã còn hạn chế, chưa thực sự hiệu quả. Trình độ của một số đại biểu HĐND xã còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Sự phối hợp giữa HĐND xã với các cơ quan nhà nước khác chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến Hội đồng nhân dân xã, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, cần ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho Hội đồng nhân dân xã hoạt động.

Cần kiện toàn bộ máy Hội đồng nhân dân xã, đảm bảo đủ số lượng, chất lượng đại biểu. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đại biểu Hội đồng nhân dân xã, giúp đại biểu nắm vững pháp luật, có kỹ năng hoạt động.

Cần đổi mới phương thức hoạt động của Hội đồng nhân dân xã, tăng cường tính chủ động, sáng tạo, hiệu quả. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa Hội đồng nhân dân xã với các cơ quan nhà nước khác, tạo sự đồng thuận, thống nhất trong thực hiện nhiệm vụ.

Cần nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân xã, đảm bảo tính khách quan, trung thực, chính xác. Đồng thời, cần tăng cường sự tham gia của Nhân dân vào hoạt động giám sát, tạo điều kiện để Nhân dân phản ánh ý kiến, kiến nghị.

Cần xử lý nghiêm các vi phạm được phát hiện qua hoạt động giám sát, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Đồng thời, cần công khai kết quả giám sát và xử lý vi phạm, tạo sự đồng thuận trong Nhân dân.