Nghiên Cứu Đánh Giá Quản Lý Bảo Vệ và Phát Triển Rừng Huyện Mường Ảng, Tỉnh Điện Biên

Quản lý bảo vệ rừng là lĩnh vực rộng lớn, bao gồm nhiều biện pháp quản lý, bảo vệ rừng. Nhiều văn bản của Đảng, Nhà nước đã được ban hành nhằm bảo vệ và phát triển rừng, như Chỉ thị số 13-CT/TW. Trước đây, quản lý rừng chỉ đơn thuần là khai thác, sử dụng sản phẩm từ rừng, ít chú trọng đến bảo vệ và phát triển vốn rừng, vai trò của rừng trong bảo vệ môi trường. Hiện nay, quản lý và sử dụng rừng phải đảm bảo phát triển bền vững. Quản lý rừng bền vững là thực hiện đồng bộ các biện pháp nhằm phát huy hiệu quả kinh doanh ổn định, liên tục, những tác dụng và lợi ích của rừng trên các lĩnh vực khác nhau. Sự phát triển rừng bền vững này phải đảm bảo 3 yếu tố: bền vững về mặt môi trường sinh thái; bền vững về mặt xã hội; bền vững về mặt kinh tế.

Theo thống kê của FAO (1999), tỷ lệ mất rừng trên thế giới và ở Việt Nam đang diễn ra và gia tăng liên tục. Nếu tính cả thế giới trong 5 năm mất đi khoảng 56 triệu hecta rừng. Để phục hồi quản lý bền vững tài nguyên rừng một số nước trên thế giới như Phần Lan, Thụy Điển, Canada đã xây dựng chiến lược về quản lý rừng bền vững từ rất sớm hay ở Châu Á một số nước như Hàn Quốc, Nhật Bản đã đưa ra kế hoạch phục hồi và phát triển rừng sau giai đoạn được khai thác kiệt quệ tài nguyên rừng. Tại Hàn Quốc việc đánh giá thực trạng tài nguyên rừng, từ đó đưa ra kế hoạch phát triển rừng đã được thực hiện gồm 5 giai đoạn. Nhật Bản đã đối mặt với những thách thức về môi trường bằng những phương pháp tích cực từ việc sử dụng rừng không bền vững trở nên bền vững hơn bắt đầu từ những năm 1670.

Một thời gian dài, nhiều vùng của nước ta đã bị mất rừng và bị suy thoái rừng do các nguyên nhân khác nhau như: khai thác gỗ quá mức; chuyển đổi mục đích sử dụng rừng từ rừng nghèo sang rừng trồng và canh tác nông nghiệp; chuyển đổi tự phát do xâm lấn để canh tác nông nghiệp; phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là các dự án xây dựng thủy điện,. Trong giai đoạn 1943-1990, độ che phủ rừng của Việt Nam giảm từ 43% xuống còn 28%. Tuy nhiên sau thời gian này, nhiều nỗ lực của chính phủ trong việc phục hồi rừng đã được ghi nhận, hoạt động bảo vệ rừng và thực thi pháp luật cũng có nhiều chuyển biến tích cực, diện tích rừng ngày càng được phục hồi. Việt Nam trở thành quốc gia duy nhất trong khu vực có diện tích rừng ngày càng tăng.

Nguyên nhân dẫn đến các tác động bất lợi của nhân dân địa phương có ảnh hưởng đến tài nguyên rừng. Thực trạng tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý bảo vệ rừng. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên. Phương pháp nghiên cứu. Phương pháp kế thừa các tài liệu. Điều tra thực địa. Phương pháp xử lý thông tin.

Một số chính quyền địa phương chưa quan tâm hết mức trong công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng, coi việc bảo vệ rừng là trách nhiệm của lực lượng Kiểm lâm. Trong khi biên chế cho lực lượng Kiểm lâm mỏng, do vậy việc tuyên truyền Luật lâm nghiệp cũng như các văn bản trong công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng còn hạn chế, việc tuần tra, kiểm soát nhằm phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm gặp rất nhiều khó khăn.

Đại đa số các chủ rừng, tổ quản lý bảo vệ rừng chưa xây dựng được phương án bảo vệ rừng mà Kiểm lâm địa bàn phải làm thay, chưa thường xuyên tuần tra rừng nhằm phát hiện hành vi vi phạm mà hầu hết đều trông chờ vào các cơ quan chức năng và UBND xã. Chính sách cho chủ rừng chưa được quan tâm đúng mức, chỉ trong phạm vi hỗ trợ và dịch vụ môi trường rừng, nên không khuyến khích được người dân phát triển kinh tế từ rừng một cách ổn định, lâu dài.

Công tác tuyên truyền cần được đẩy mạnh để nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của rừng và tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng. Cần có các hình thức tuyên truyền đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Cần lồng ghép nội dung bảo vệ rừng vào các hoạt động văn hóa, xã hội của địa phương.

Công tác quản lý bảo vệ rừng cần được tăng cường, đặc biệt là công tác kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng, chính quyền địa phương và người dân trong công tác bảo vệ rừng. Cần xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng.

Công tác phát triển rừng cần được chú trọng, đặc biệt là công tác trồng rừng và tái sinh rừng tự nhiên. Cần lựa chọn các loại cây trồng phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa phương. Cần có chính sách hỗ trợ người dân tham gia trồng rừng và bảo vệ rừng.

Phân tích SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) là một công cụ hữu ích để đánh giá hiệu quả công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng. Điểm mạnh là tiềm năng phát triển rừng lớn, sự quan tâm của chính quyền địa phương. Điểm yếu là ý thức bảo vệ rừng của người dân còn thấp, chính sách cho chủ rừng chưa được quan tâm đúng mức. Cơ hội là sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, sự phát triển của du lịch sinh thái. Thách thức là tình trạng phá rừng, khai thác lâm sản trái phép, biến đổi khí hậu.

Các giải pháp cần cụ thể, khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Cần có sự tham gia của các cấp, các ngành và mọi tầng lớp nhân dân trong việc thực hiện các giải pháp. Cần có cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện các giải pháp.

Cần rút ra bài học kinh nghiệm từ những thành công và thất bại trong công tác quản lý rừng tại Mường Ảng và các địa phương khác. Cần học hỏi kinh nghiệm của các nước trên thế giới trong công tác quản lý rừng bền vững.

Ứng dụng công nghệ thông tin, viễn thám, GIS trong quản lý rừng. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về rừng. Sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để giám sát rừng. Phát triển các ứng dụng di động để người dân tham gia bảo vệ rừng.

Hợp tác với các tổ chức quốc tế để thu hút đầu tư và chia sẻ kinh nghiệm trong quản lý rừng bền vững. Tham gia các dự án quốc tế về bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học. Học hỏi kinh nghiệm của các nước trên thế giới trong phát triển kinh tế rừng.

Phát triển các mô hình kinh tế rừng bền vững, tạo thu nhập ổn định cho người dân. Khuyến khích người dân tham gia trồng rừng, bảo vệ rừng và khai thác lâm sản hợp pháp. Phát triển du lịch sinh thái, tạo việc làm cho người dân địa phương.