I. Giới thiệu
Nghiên cứu về khả năng cung cấp lân của đất lúa trong điều kiện bón giảm lân và luân canh là rất cần thiết. Lân (P) là một nguyên tố thiết yếu cho sự sinh trưởng của cây trồng, nhưng khả năng cung cấp P thường bị giới hạn do P bị cố định trong đất. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, nông dân thường bón dư thừa P để bù đắp cho lượng P bị cố định. Việc này dẫn đến sự tích lũy P trong đất qua nhiều vụ canh tác. Hơn nữa, sự thay đổi trong biện pháp canh tác và quản lý đất để thích ứng với xâm nhập mặn cũng ảnh hưởng đến độ hữu dụng của P. Kỹ thuật tưới ngập-khô xen kẽ và luân canh lúa với cây trồng cạn là hai giải pháp được áp dụng nhằm tiết kiệm nước và giảm rủi ro do xâm nhập mặn.
1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Tình hình xâm nhập mặn ngày càng gia tăng ở Đồng bằng sông Cửu Long đã đặt ra thách thức lớn cho nông dân trong việc duy trì năng suất lúa. Việc áp dụng các biện pháp canh tác như tưới ngập-khô xen kẽ và luân canh không chỉ giúp tiết kiệm nước mà còn cải thiện khả năng cung cấp P cho cây trồng. Nghiên cứu này nhằm đánh giá ảnh hưởng của các biện pháp này đến năng suất lúa và khả năng cung cấp P của đất, từ đó đưa ra khuyến cáo hợp lý cho nông dân.
II. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện thông qua các thí nghiệm tại ba địa điểm khác nhau, bao gồm đất phù sa trồng lúa tại Bạc Liêu, Cần Thơ và đất phèn tại An Giang. Các thí nghiệm được bố trí theo khối hoàn toàn ngẫu nhiên với bốn nghiệm thức bón phân P khác nhau. Mỗi nghiệm thức được lặp lại ba lần để đảm bảo tính chính xác của kết quả. Các chỉ tiêu được phân tích bao gồm hàm lượng P hữu dụng trong đất, năng suất lúa, và các yếu tố môi trường như pH và EC trong đất.
2.1 Thiết kế thí nghiệm
Thí nghiệm bón giảm phân P được thực hiện liên tiếp trong 7 vụ canh tác. Các nghiệm thức bao gồm không bón phân P, bón 20 kg P2O5/ha, 40 kg P2O5/ha và 60 kg P2O5/ha. Mỗi vụ, hàm lượng P trong đất và trong hạt được phân tích để đánh giá sự thay đổi về khả năng cung cấp P. Kết quả cho thấy bón phân P ở liều lượng 40 kg P2O5/ha có thể duy trì quỹ P trong đất và bổ sung lượng P mất đi do cây trồng hấp thu.
III. Kết quả và thảo luận
Kết quả nghiên cứu cho thấy khả năng cung cấp P của đất phụ thuộc vào liều lượng phân bón và phương pháp tưới. Việc bón 60 kg P2O5/ha làm gia tăng hàm lượng P tổng trong đất, trong khi không bón P hoặc bón ở liều lượng thấp làm giảm hàm lượng P tổng. Áp dụng biện pháp tưới ngập-khô xen kẽ giúp tiết kiệm nước và không ảnh hưởng đến P hữu dụng trong đất. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng luân canh cây rau màu trên nền đất lúa có thể cải thiện khả năng cung cấp P cho vụ lúa tiếp theo.
3.1 Ảnh hưởng của bón phân P
Bón phân P ở liều lượng 40 kg P2O5/ha giúp duy trì hàm lượng P trong đất, trong khi bón 60 kg P2O5/ha có thể dẫn đến rửa trôi P ra môi trường. Kết quả cho thấy rằng việc áp dụng các biện pháp bón phân hợp lý có thể giúp nông dân duy trì năng suất lúa mà không làm gia tăng tình trạng tích lũy P trong đất.
IV. Kết luận và khuyến nghị
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc áp dụng tưới ngập-khô xen kẽ kết hợp với bón phân P ở liều lượng 40 kg P2O5/ha là phương pháp hiệu quả cho đất phù sa canh tác lúa tại Bạc Liêu. Phương pháp này không chỉ giúp tiết kiệm nước mà còn duy trì được P trong đất và năng suất lúa. Luân canh cây rau màu cũng là một giải pháp khả thi để cải thiện khả năng cung cấp P cho vụ lúa tiếp theo.
4.1 Khuyến nghị cho nông dân
Nông dân nên áp dụng các biện pháp tưới và bón phân hợp lý để tối ưu hóa khả năng cung cấp P của đất. Việc luân canh cây rau màu trên nền đất lúa có thể giúp cải thiện độ hữu dụng của P và duy trì năng suất lúa trong dài hạn.
