Luận Văn: Đánh Giá Hiệu Quả Kinh Tế Sản Xuất Na Dai Trên Địa Bàn Huyện Chi Lăng, Tỉnh Lạng Sơn

• Tác giả: Nguyễn Thị Hường
• Người hướng dẫn: TS. Dương Hoài An
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp
• Đề tài: Đánh Giá Hiệu Quả Kinh Tế Sản Xuất Na Dai Tại Huyện Chi Lăng, Lạng Sơn
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu chung
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu và điều tra
• 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Ý nghĩa khoa học hoặc thực tiễn
• 1.4.1. Ý nghĩa khoa học
• 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 2. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
• 2.1. Cơ sở lý luận của đề tài
• 2.1.1. Một số khái niệm có liên quan
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC: PHIẾU ĐIỀU TRA

I. Hiệu quả kinh tế sản xuất na dai

Nghiên cứu đánh giá hiệu quả kinh tế của việc sản xuất na dai tại huyện Chi Lăng, Lạng Sơn cho thấy cây na dai đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp và kinh tế địa phương. Diện tích trồng na dai liên tục tăng từ 1.526,01 ha năm 2017 lên 1.576 ha năm 2018, với sản lượng đạt khoảng 16.000 tấn. Lợi nhuận nông nghiệp từ na dai được xác định thông qua phân tích chi phí sản xuất và giá trị sản xuất. Các nhóm hộ sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP có chi phí cao hơn nhưng hiệu quả đồng vốn thấp hơn so với nhóm không áp dụng VietGAP. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc cải thiện kỹ thuật trồng na và quản lý sản xuất để tăng tiềm năng kinh tế.

1.1. Chi phí sản xuất và lợi nhuận

Phân tích chi phí sản xuất cho thấy nhóm hộ áp dụng VietGAP có chi phí bình quân cao hơn, đạt 8.000 đồng/ha, trong khi nhóm không áp dụng VietGAP có chi phí thấp hơn nhưng lợi nhuận nông nghiệp cao hơn. Sự chênh lệch này phản ánh sự cần thiết của việc tối ưu hóa quy trình sản xuất và giảm chi phí đầu vào. Các hộ sản xuất theo mô hình hợp tác xã cũng cho thấy hiệu quả cao hơn so với hộ gia đình nhỏ lẻ, nhấn mạnh vai trò của quản lý sản xuất tập trung.

1.2. Thị trường và tiêu thụ sản phẩm

Thị trường na dai tại huyện Chi Lăng chủ yếu phụ thuộc vào tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Tuy nhiên, sản phẩm chưa qua sơ chế và thiếu quy hoạch vùng sản xuất tập trung làm giảm khả năng cạnh tranh. Việc xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển thị trường tiêu thụ là yếu tố then chốt để nâng cao giá trị sản phẩm và mở rộng thị phần.

II. Phát triển nông thôn và kinh tế địa phương

Sản xuất na dai góp phần quan trọng vào phát triển nông thôn và kinh tế địa phương tại huyện Chi Lăng. Cây na dai được coi là cây “thoát nghèo”, giúp nhiều hộ gia đình cải thiện thu nhập và ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, sản xuất còn manh mún, thiếu quy hoạch và chưa tận dụng hết tiềm năng đất đai. Việc áp dụng kỹ thuật trồng na hiện đại và chính sách nông nghiệp hỗ trợ sẽ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững.

2.1. Quy hoạch vùng sản xuất

Để phát huy tiềm năng kinh tế của cây na dai, cần quy hoạch vùng sản xuất tập trung, tận dụng lợi thế về điều kiện tự nhiên và thổ nhưỡng. Việc xây dựng các vùng sản xuất chuyên canh sẽ giúp tăng sản lượng na dai và giảm rủi ro trong sản xuất.

2.2. Chính sách hỗ trợ nông dân

Các chính sách nông nghiệp cần tập trung hỗ trợ nông dân Chi Lăng trong việc tiếp cận vốn, kỹ thuật và thị trường. Đồng thời, cần khuyến khích việc áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất như VietGAP để nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng yêu cầu thị trường.

III. Giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất

Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất na dai tại huyện Chi Lăng. Các giải pháp bao gồm cải thiện kỹ thuật trồng na, quy hoạch vùng sản xuất tập trung, xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển thị trường tiêu thụ. Việc áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất như VietGAP cũng được khuyến khích để đảm bảo chất lượng sản phẩm và tăng khả năng cạnh tranh.

3.1. Cải thiện kỹ thuật trồng na

Việc áp dụng kỹ thuật trồng na hiện đại, bao gồm quản lý dịch bệnh và sử dụng phân bón hợp lý, sẽ giúp tăng sản lượng na dai và giảm chi phí sản xuất. Các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cần được triển khai rộng rãi cho nông dân Chi Lăng.

3.2. Phát triển thị trường tiêu thụ

Xây dựng thị trường na dai ổn định thông qua việc liên kết với các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu. Đồng thời, cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng như hệ thống bảo quản và vận chuyển để giảm tổn thất sau thu hoạch và nâng cao giá trị sản phẩm.

Tổng quan nghiên cứu

Sản xuất nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế Việt Nam, đặc biệt là ngành trồng cây ăn quả, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân. Cây Na dai, một loại cây ăn quả đặc sản, đã trở thành cây chủ lực tại huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn với diện tích trồng trên 1.500 ha và sản lượng khoảng 16.000 tấn, tạo nên vùng sản xuất Na lớn nhất miền núi phía Bắc. Từ năm 2016 đến 2018, diện tích trồng Na dai tại huyện liên tục tăng, từ 1.426 ha lên 1.576 ha, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của cây trồng này.

Tuy nhiên, sản xuất Na dai vẫn còn nhiều thách thức như quy mô nhỏ lẻ, sản xuất theo kinh nghiệm truyền thống, chưa áp dụng rộng rãi tiêu chuẩn VietGAP, dẫn đến hiệu quả kinh tế chưa đồng đều giữa các hộ. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất Na dai trên địa bàn huyện Chi Lăng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế, góp phần phát triển bền vững ngành trồng Na dai tại địa phương trong giai đoạn 2017-2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và người sản xuất, giúp định hướng phát triển sản xuất Na dai theo hướng bền vững, nâng cao giá trị gia tăng và cải thiện đời sống nông dân. Các chỉ số hiệu quả kinh tế như giá trị sản xuất, chi phí trung gian, lợi nhuận và thu nhập hỗn hợp được sử dụng để đánh giá toàn diện hiệu quả sản xuất.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về phát triển kinh tế nông nghiệp, hiệu quả kinh tế và phát triển sản xuất. Phát triển kinh tế được hiểu là quá trình tăng trưởng về số lượng và chất lượng sản phẩm, đồng thời cải thiện cơ cấu kinh tế và phân phối công bằng lợi ích xã hội. Hiệu quả kinh tế phản ánh mối quan hệ giữa kết quả thu được và chi phí bỏ ra trong sản xuất, bao gồm các chỉ tiêu như giá trị sản xuất (GO), chi phí trung gian (IC), giá trị gia tăng (VA) và thu nhập hỗn hợp (MI).

Mô hình phân tích SWOT được áp dụng để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong sản xuất Na dai, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế. Các khái niệm chính bao gồm: sản xuất nông nghiệp, hiệu quả kinh tế, phát triển sản xuất theo chiều rộng và chiều sâu, tiêu chuẩn VietGAP trong sản xuất nông nghiệp, và tổ chức sản xuất qua hợp tác xã.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra phỏng vấn trực tiếp với 120 hộ sản xuất Na dai tại huyện Chi Lăng, phân thành 4 nhóm dựa trên việc có hay không là thành viên hợp tác xã và áp dụng tiêu chuẩn VietGAP. Phương pháp chọn mẫu phi ngẫu nhiên hoàn toàn được sử dụng dựa trên tiêu chí đại diện và tư vấn của cán bộ địa phương.

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu sơ cấp thu thập qua phiếu điều tra và thảo luận nhóm với cán bộ quản lý nông nghiệp, cùng số liệu thứ cấp từ các báo cáo, tài liệu chính thức của huyện và tỉnh. Phân tích số liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh, phân tích lợi ích - chi phí và phân tích SWOT. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019, nhằm phản ánh thực trạng và xu hướng phát triển sản xuất Na dai tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Diện tích và sản lượng Na dai tăng trưởng ổn định: Diện tích trồng Na dai tăng từ 1.426 ha năm 2016 lên 1.576 ha năm 2018, tương đương mức tăng khoảng 10,5% trong 3 năm. Sản lượng Na đạt trên 16.000 tấn, khẳng định vị trí cây Na là cây chủ lực trong sản xuất nông nghiệp của huyện.

2. Hiệu quả kinh tế khác biệt giữa các nhóm hộ: Nhóm hộ thành viên hợp tác xã và sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP (nhóm 4) có chi phí sản xuất bình quân cao nhất, nhưng hiệu quả trên đơn vị diện tích cũng cao nhất, với giá trị sản xuất đạt khoảng 8.000 đồng/kg. Nhóm hộ không phải thành viên HTX và không áp dụng VietGAP có chi phí thấp hơn nhưng hiệu quả kinh tế thấp hơn đáng kể.

3. Vai trò của hợp tác xã trong tổ chức sản xuất: Hộ sản xuất là thành viên HTX không sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP (nhóm 3) có hiệu quả đồng vốn cao hơn nhóm không phải thành viên HTX, cho thấy HTX góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất thông qua tổ chức và hỗ trợ kỹ thuật.

4. Áp dụng khoa học kỹ thuật còn hạn chế: Việc áp dụng tiêu chuẩn VietGAP chưa được phổ biến rộng rãi, nhiều hộ vẫn sản xuất theo kinh nghiệm truyền thống, dẫn đến chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng diện tích và sản lượng Na dai phản ánh tiềm năng phát triển của cây trồng này tại huyện Chi Lăng, phù hợp với điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội địa phương. Hiệu quả kinh tế cao ở nhóm hộ áp dụng VietGAP và tham gia HTX cho thấy vai trò quan trọng của tổ chức sản xuất và áp dụng kỹ thuật tiên tiến trong nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

So sánh với các nghiên cứu về cây ăn quả khác như cam tại Cao Phong hay xoài, bưởi ở Đồng bằng sông Cửu Long, việc áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến và tổ chức sản xuất tập trung đều góp phần tăng giá trị gia tăng và thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, việc áp dụng VietGAP tại Chi Lăng còn hạn chế do thiếu nhận thức và hỗ trợ kỹ thuật, cần có chính sách thúc đẩy mạnh mẽ hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng diện tích và sản lượng Na dai qua các năm, bảng so sánh chi phí và lợi nhuận giữa các nhóm hộ, cũng như phân tích SWOT minh họa các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất Na dai.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo và chuyển giao kỹ thuật VietGAP: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo cho nông dân về quy trình sản xuất an toàn, kỹ thuật thụ phấn nhân tạo, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là Phòng Nông nghiệp huyện phối hợp với các trung tâm khuyến nông.

2. Phát triển và củng cố hợp tác xã, tổ hợp tác: Khuyến khích các hộ gia đình tham gia HTX để tăng cường tổ chức sản xuất, hỗ trợ tiếp cận thị trường và nguồn vốn. Mục tiêu tăng tỷ lệ hộ tham gia HTX lên 50% trong 3 năm tới, do UBND huyện và các tổ chức chính trị xã hội thực hiện.

3. Quy hoạch vùng sản xuất tập trung và nâng cao cơ sở hạ tầng: Xây dựng quy hoạch vùng trồng Na tập trung, cải tạo đất đai, nâng cấp hệ thống giao thông, kho bãi bảo quản nhằm giảm chi phí vận chuyển và bảo quản sau thu hoạch. Thời gian thực hiện 3-5 năm, chủ thể là UBND huyện phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

4. Xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ: Đẩy mạnh quảng bá sản phẩm Na dai Chi Lăng, xây dựng nhãn hiệu, tem truy xuất nguồn gốc để nâng cao giá trị và uy tín trên thị trường trong nước và xuất khẩu. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là các cơ quan quản lý địa phương và doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý địa phương và ngành nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển cây Na, quy hoạch vùng sản xuất và hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân.

2. Hộ nông dân và hợp tác xã sản xuất Na dai: Áp dụng các giải pháp kỹ thuật, tổ chức sản xuất và quản lý hiệu quả nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và thu nhập.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích hiệu quả kinh tế và ứng dụng mô hình SWOT trong phát triển sản xuất nông nghiệp.

4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông sản: Đánh giá tiềm năng phát triển sản phẩm Na dai, cơ hội đầu tư vào sản xuất, chế biến và thị trường tiêu thụ.

Câu hỏi thường gặp

1. Hiệu quả kinh tế của sản xuất Na dai tại Chi Lăng như thế nào?
   Hiệu quả kinh tế được đánh giá qua các chỉ tiêu như giá trị sản xuất, chi phí và lợi nhuận. Nhóm hộ áp dụng VietGAP và tham gia HTX có hiệu quả cao nhất, với giá trị sản xuất đạt khoảng 8.000 đồng/kg và lợi nhuận trên đơn vị diện tích cao hơn nhóm khác.

2. Tại sao việc áp dụng tiêu chuẩn VietGAP còn hạn chế?
   Nguyên nhân chính là do nhận thức của người dân chưa đầy đủ, thiếu hỗ trợ kỹ thuật và chi phí đầu tư ban đầu cao. Cần có chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật để thúc đẩy áp dụng rộng rãi.

3. Vai trò của hợp tác xã trong sản xuất Na dai là gì?
   Hợp tác xã giúp tổ chức sản xuất tập trung, hỗ trợ kỹ thuật, tiếp cận thị trường và giảm chi phí sản xuất, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế cho các thành viên.

4. Các yếu tố tự nhiên ảnh hưởng đến sản xuất Na dai?
   Na dai thích hợp với khí hậu ấm áp, đất thoát nước tốt, ánh sáng đầy đủ và lượng mưa phân bố đều. Địa hình núi đá tại Chi Lăng tạo điều kiện thuận lợi cho cây phát triển và cho quả chất lượng cao.

5. Giải pháp nào giúp nâng cao giá trị sản phẩm Na dai?
   Xây dựng thương hiệu, áp dụng quy trình sản xuất an toàn, cải tiến kỹ thuật thu hoạch và bảo quản, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

Kết luận

• Diện tích và sản lượng Na dai tại huyện Chi Lăng tăng trưởng ổn định, khẳng định vị trí cây trồng chủ lực trong phát triển nông nghiệp địa phương.
• Hiệu quả kinh tế sản xuất Na dai khác biệt rõ rệt giữa các nhóm hộ, trong đó nhóm áp dụng VietGAP và tham gia HTX đạt hiệu quả cao nhất.
• Việc áp dụng khoa học kỹ thuật và tổ chức sản xuất tập trung là yếu tố then chốt nâng cao hiệu quả kinh tế.
• Các giải pháp đồng bộ về kỹ thuật, tổ chức sản xuất, quy hoạch vùng trồng và thị trường tiêu thụ cần được triển khai để phát triển bền vững.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, người sản xuất và các bên liên quan trong phát triển ngành Na dai tại Chi Lăng.

Hành động tiếp theo: Tăng cường đào tạo kỹ thuật, củng cố hợp tác xã, quy hoạch vùng sản xuất và xây dựng thương hiệu Na dai Chi Lăng để nâng cao giá trị và hiệu quả kinh tế. Các nhà quản lý và người sản xuất nên phối hợp triển khai các giải pháp này ngay trong giai đoạn 2024-2026.