I. Mạng lưới quan trắc môi trường
Mạng lưới quan trắc môi trường là hệ thống các điểm quan trắc được thiết kế để giám sát chất lượng môi trường, bao gồm nước mặt, không khí và đất. Tại Cẩm Phả, Quảng Ninh, mạng lưới này hiện có 04 điểm quan trắc nước mặt, tập trung chủ yếu vào các hồ chứa nước phục vụ sinh hoạt và tiếp nhận nguồn thải từ hoạt động khai thác than. Tuy nhiên, số lượng điểm quan trắc còn hạn chế, chưa phản ánh đầy đủ diễn biến chất lượng môi trường nước mặt trên địa bàn. Việc bổ sung mạng lưới quan trắc là cần thiết để đáp ứng yêu cầu giám sát và quản lý môi trường hiệu quả.
1.1. Hiện trạng mạng lưới quan trắc
Hiện tại, mạng lưới quan trắc nước mặt tại Cẩm Phả chủ yếu tập trung vào các hồ chứa nước như hồ Cao Vân và sông Diễn Vọng. Các điểm quan trắc này được thiết kế để theo dõi các chỉ tiêu quan trắc như pH, DO, BOD, COD và TSS. Tuy nhiên, sự phân bố không đồng đều và thiếu các điểm quan trắc tại các khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao như khu công nghiệp và khu đô thị đã làm giảm hiệu quả giám sát. Điều này đòi hỏi cần có sự đánh giá hiện trạng môi trường kỹ lưỡng để xác định các vị trí cần bổ sung.
1.2. Công nghệ quan trắc hiện đại
Việc áp dụng công nghệ quan trắc hiện đại như hệ thống quan trắc tự động và cảm biến từ xa đang được khuyến khích tại Cẩm Phả. Các công nghệ này không chỉ giúp thu thập dữ liệu liên tục mà còn giảm thiểu sai số và chi phí nhân lực. Đặc biệt, việc sử dụng các chỉ số chất lượng nước (WQI) để đánh giá nhanh tình trạng ô nhiễm đã trở thành công cụ hữu ích trong quản lý tài nguyên nước.
II. Đánh giá hiện trạng môi trường
Đánh giá hiện trạng môi trường tại Cẩm Phả cho thấy, chất lượng nước mặt đang có dấu hiệu suy thoái nghiêm trọng do tác động từ hoạt động khai thác than và đô thị hóa. Các nguồn thải từ khu công nghiệp và sinh hoạt đã làm gia tăng nồng độ các chất ô nhiễm như kim loại nặng và chất hữu cơ. Việc quan trắc nước mặt định kỳ đã phát hiện nhiều điểm vượt ngưỡng cho phép theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc cải thiện hệ thống quan trắc và áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường.
2.1. Tác động môi trường từ hoạt động kinh tế
Các hoạt động kinh tế như khai thác than và xây dựng đã gây ra nhiều tác động môi trường tiêu cực. Nguồn nước mặt tại các khu vực này thường bị ô nhiễm bởi bụi than, chất thải rắn và nước thải công nghiệp. Việc đánh giá tác động môi trường cần được thực hiện thường xuyên để đưa ra các giải pháp kịp thời.
2.2. Diễn biến chất lượng nước
Theo kết quả quan trắc nước mặt từ năm 2017-2019, chất lượng nước tại các hồ chứa và sông ngòi ở Cẩm Phả có xu hướng xấu đi. Các chỉ số WQI cho thấy nhiều điểm quan trắc đạt mức kém, đặc biệt là tại các khu vực gần khu công nghiệp và khu đô thị. Điều này đòi hỏi cần có các đề xuất cải thiện mạnh mẽ hơn.
III. Đề xuất bổ sung mạng lưới quan trắc
Dựa trên kết quả đánh giá hiện trạng môi trường, nghiên cứu đã đề xuất bổ sung mạng lưới quan trắc tại Cẩm Phả với 06 điểm mới, tập trung vào các khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao như khu công nghiệp, khu đô thị và các con sông chính. Các điểm quan trắc mới sẽ được thiết kế để theo dõi các chỉ tiêu quan trắc như kim loại nặng, chất hữu cơ và vi sinh vật. Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả giám sát mà còn cung cấp dữ liệu đáng tin cậy cho việc xây dựng chính sách môi trường.
3.1. Lựa chọn điểm quan trắc
Các điểm quan trắc mới được lựa chọn dựa trên các tiêu chí như mức độ ô nhiễm, mật độ dân cư và hoạt động kinh tế. Các khu vực như sông Mông Dương và suối Moong Cọc được ưu tiên do có nguy cơ ô nhiễm cao từ hoạt động khai thác than.
3.2. Thông số quan trắc đề xuất
Các thông số quan trắc đề xuất bao gồm pH, DO, BOD, COD, TSS, kim loại nặng và vi sinh vật. Việc theo dõi các thông số này sẽ giúp đánh giá toàn diện chất lượng nước mặt và đưa ra các cảnh báo kịp thời.
