Đánh giá đa dạng thực vật khu bảo tồn thiên nhiên Chàm Chu - Tuyên Quang

Nghiên cứu về hệ thực vật rừng là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu cho công tác nghiên cứu và bảo tồn đa dạng sinh học. Tài nguyên rừng nói chung và thực vật nói riêng chính là mắt xích đầu tiên trong chuỗi thức ăn của hầu hết các hệ sinh thái. Quan trọng hơn, nó còn là nơi sinh sống, trú ẩn của nhiều loài sinh vật khác, đặc biệt là các loài thú lớn, các loài linh trưởng, côn trùng. Sự tồn tại của thảm thực vật chính là nền tảng bền vững cho sự phát triển và tiến hóa của sinh giới. Việc nghiên cứu về hệ thực vật giúp người ta hiểu biết rõ được thành phần, tính chất các hệ thực vật ở từng nơi, từng vùng, nhằm xây dựng mô hình về khai thác, sử dụng, phát triển và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên thực vật một cách bền vững, không gây ảnh hưởng đến môi trường sống, phục hồi các hệ sinh thái đã bị suy thoái. Mang lại lợi ích lâu dài cho con người.

Tuyªn Quang lµ mét tØnh miÒn nói víi diÖn tÝch rõng vµ ®Êt l©m nghiÖp lµ: 448.648,5 ha, chiÕm 76% tæng diÖn tÝch. Những năm gần đây Tuyªn Quang lµ mét trong nh÷ng tØnh cã chÝnh s¸ch b¶o vÖ rõng tèt nhÊt trong c¶ n­íc, v× vËy mµ ë ®©y cßn tån t¹i mét diÖn tÝch rõng tù nhiªn lín vµ cã nhiÒu nguån gen quý hiÕm nh­: P¬ mu, Th«ng nµng, Kim giao, §inh, NghiÕn, SÕn, T¸u, Trai, c¸c loµi Lan hµi vµ nhiÒu loµi ®éng vËt quý. Đánh giá khu hệ thực vật để xây dựng chiến lược bảo tồn các loài quý hiếm nơi đây là rất cần thiết.

Diện tích rừng bị thu hẹp do chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho nông nghiệp và các hoạt động kinh tế khác. Khai thác gỗ và lâm sản trái phép diễn ra phổ biến, gây suy thoái nghiêm trọng thảm thực vật Chàm Chu. Nhu cầu sử dụng củi và lâm sản ngoài gỗ của người dân địa phương tạo áp lực lớn lên tài nguyên rừng. Các hoạt động du canh, du cư của đồng bào dân tộc thiểu số ảnh hưởng tiêu cực đến hiện trạng đa dạng thực vật Chàm Chu.

Thiếu nguồn lực và trang thiết bị để thực hiện công tác tuần tra, kiểm soát và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng. Ý thức bảo vệ rừng của một bộ phận người dân còn hạn chế. Chưa có các chính sách và giải pháp hiệu quả để khuyến khích người dân tham gia vào công tác bảo tồn thực vật quý hiếm Chàm Chu và phát triển kinh tế bền vững gắn với rừng.

Phương pháp này bao gồm việc thiết lập các tuyến điều tra cắt ngang qua các kiểu thảm thực vật khác nhau. Trên mỗi tuyến, các ô tiêu chuẩn (OTC) được thiết lập theo khoảng cách nhất định. Trong mỗi OTC, các thông tin về thành phần loài, số lượng cá thể, độ che phủ, chiều cao cây, đường kính thân cây và các đặc điểm sinh thái khác được thu thập. Việc điều tra theo tuyến và lập ô tiêu chuẩn giúp đánh giá một cách toàn diện về đa dạng sinh học thực vật Chàm Chu và phân bố của các loài.

Sử dụng các phương pháp thống kê sinh học để phân tích và xử lý số liệu thu thập được từ các OTC. Các chỉ số đa dạng sinh học như chỉ số Shannon-Wiener, chỉ số Simpson và chỉ số Pielou được tính toán để đánh giá mức độ đa dạng sinh học của các kiểu thảm thực vật khác nhau. Phân tích thành phần loài và sự phân bố của các loài để xác định các loài ưu thế, loài đặc hữu và loài có nguy cơ tuyệt chủng.

Xây dựng danh lục các loài thực vật có mặt trong khu vực nghiên cứu. Danh lục này bao gồm tên khoa học, tên thường gọi, đặc điểm hình thái, sinh thái và giá trị sử dụng của từng loài. Việc xây dựng danh lục loài giúp xác định thành phần loài, mức độ đa dạng và giá trị của thực vật chí Chàm Chu, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu cho công tác quản lý và bảo tồn.

Phân tích thành phần loài thực vật dựa trên các đơn vị phân loại như ngành, lớp, họ, chi và loài. Xác định số lượng loài thuộc mỗi đơn vị phân loại và so sánh tỷ lệ phần trăm của các đơn vị này để đánh giá cấu trúc và thành phần của khu hệ thực vật Chàm Chu. So sánh kết quả với các khu vực khác để thấy được sự khác biệt và đặc trưng của hệ thực vật nơi đây.

Xác định các giá trị sử dụng khác nhau của các loài thực vật như làm thuốc, làm thực phẩm, làm vật liệu xây dựng, làm cảnh và các giá trị khác. Thống kê số lượng loài có mỗi giá trị sử dụng và đánh giá tầm quan trọng của chúng đối với đời sống và kinh tế của người dân địa phương. Nhấn mạnh vai trò của thực vật Chàm Chu trong việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ sinh thái quan trọng.

Sử dụng các tiêu chí của IUCN để đánh giá mức độ đe dọa của các loài thực vật trong khu vực nghiên cứu. Xác định các loài thuộc danh mục quý hiếm, bị đe dọa và cần được bảo tồn. Đề xuất các biện pháp bảo tồn cụ thể cho các loài này, bao gồm bảo tồn tại chỗ (in-situ) và bảo tồn chuyển chỗ (ex-situ). Nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo tồn thực vật nguy cấp Chàm Chu để duy trì sự đa dạng sinh học và các dịch vụ sinh thái.

Nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng kiểm lâm và các cơ quan chức năng trong công tác tuần tra, kiểm soát và ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng. Xây dựng và thực hiện các quy chế quản lý rừng cộng đồng, giao quyền quản lý rừng cho người dân địa phương. Thiết lập hệ thống giám sát đa dạng sinh học Chàm Chu để theo dõi và đánh giá hiệu quả của các biện pháp bảo tồn.

Khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động kinh tế bền vững như trồng rừng sản xuất, phát triển du lịch sinh thái cộng đồng và chế biến lâm sản ngoài gỗ. Hỗ trợ người dân phát triển các mô hình nông lâm kết hợp, góp phần giảm áp lực lên rừng tự nhiên. Tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các nguồn vốn và kỹ thuật để nâng cao năng lực sản xuất và cải thiện đời sống.

Tăng cường nghiên cứu về hệ gen của các loài thực vật đặc hữu và quý hiếm để hiểu rõ hơn về đặc tính sinh học và khả năng thích nghi của chúng. Nghiên cứu về các mối quan hệ tương tác giữa các loài thực vật và các loài động vật khác trong hệ sinh thái. Ứng dụng công nghệ sinh học để bảo tồn và phát triển các nguồn gen quý hiếm.

Tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế và các quốc gia khác trong lĩnh vực bảo tồn đa dạng sinh học. Chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các phương pháp bảo tồn hiệu quả từ các khu bảo tồn thiên nhiên khác. Tham gia vào các chương trình nghiên cứu và bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu.