Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2020, huyện Phú Riềng, tỉnh Bình Phước đã thực hiện thu hồi đất với tổng diện tích 117,5 ha, hoàn thành 34/36 dự án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Việc thu hồi đất nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng nhu cầu mở rộng đô thị, xây dựng hạ tầng kỹ thuật và các công trình công cộng. Tuy nhiên, tiến độ thực hiện các dự án còn chậm so với kế hoạch đề ra, đồng thời mức giá bồi thường do UBND tỉnh ban hành chưa sát với giá thị trường, gây bức xúc trong cộng đồng dân cư. Cụ thể, tại ba dự án trọng điểm, mức chênh lệch giữa giá đất Nhà nước và giá bồi thường thực tế dao động từ 147.000 đến 260.000 đồng/m², trong khi 100% người dân khảo sát yêu cầu tăng mức bồi thường và gần 89% đề nghị tăng hỗ trợ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại huyện Phú Riềng, phân tích những khó khăn, vướng mắc và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm đẩy nhanh tiến độ, nâng cao hiệu quả công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba dự án lớn trên địa bàn huyện, với thời gian thu thập số liệu từ năm 2014 đến 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi người dân, ổn định xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, bao gồm:

  • Lý thuyết quyền sử dụng đất: Phân biệt rõ quyền sở hữu đất thuộc về Nhà nước đại diện cho toàn dân và quyền sử dụng đất được giao cho cá nhân, tổ chức theo quy định pháp luật. Quyền sử dụng đất là tài sản có thể chuyển nhượng, thế chấp nhưng không phải là quyền sở hữu.

  • Mô hình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Bao gồm các nguyên tắc bồi thường công bằng, kịp thời, sát giá thị trường; hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp; tái định cư đảm bảo điều kiện sống và sản xuất cho người bị thu hồi đất.

  • Khái niệm bồi thường và hỗ trợ: Bồi thường là trả lại giá trị quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất; hỗ trợ là trợ giúp người dân ổn định đời sống, sản xuất và phát triển sau thu hồi đất.

  • Quy trình thu hồi đất và giải phóng mặt bằng: Bao gồm các bước từ xây dựng kế hoạch, đo đạc, kiểm đếm, xác định giá, lập phương án bồi thường, công khai, chi trả đến giải quyết khiếu nại.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các cơ quan nhà nước như Sở Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng Đăng ký đất đai, Trung tâm Phát triển quỹ đất; các văn bản pháp luật, báo cáo chuyên ngành; tài liệu nghiên cứu trước đây. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 141 hộ dân bị thu hồi đất tại ba dự án trọng điểm.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh số liệu diện tích đất thu hồi, đơn giá bồi thường giữa các dự án và so với giá thị trường; phân tích chính sách pháp luật liên quan; tham vấn ý kiến 15 chuyên gia quản lý đất đai và cán bộ thực thi công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 4/2022 đến tháng 11/2022, tập trung thu thập và phân tích dữ liệu giai đoạn 2014-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu hồi đất và thực hiện dự án: Trong giai đoạn 2016-2020, huyện Phú Riềng hoàn thành 34/36 dự án thu hồi đất với tổng diện tích 117,5 ha. Ba dự án trọng điểm gồm: xây dựng Trung tâm hành chính (25,7 ha, 68 hộ), xây dựng đường Tân Phú I (5,1 ha, 28 hộ), mở rộng hồ Bàu Lách (11,4 ha, 45 hộ).

  2. Chênh lệch giá bồi thường so với giá thị trường: Giá đất do UBND tỉnh quy định thấp hơn nhiều so với giá bồi thường thực tế. Cụ thể, dự án Trung tâm hành chính có giá đất Nhà nước 27.000 đồng/m², giá bồi thường thực tế 174.000 đồng/m², chênh lệch 147.000 đồng/m²; dự án đường Tân Phú I chênh lệch 255.000 đồng/m²; dự án hồ Bàu Lách chênh lệch 260.000 đồng/m².

  3. Ý kiến người dân về mức bồi thường và hỗ trợ: 100% người dân khảo sát không hài lòng với mức bồi thường đất đai và tài sản trên đất, đồng thời 88,96% yêu cầu tăng mức hỗ trợ để ổn định cuộc sống và sản xuất.

  4. Khó khăn trong tổ chức tái định cư: Việc bố trí tái định cư còn chậm, chất lượng hạ tầng chưa đồng bộ, chưa phù hợp với tập quán sản xuất và sinh hoạt của người dân, dẫn đến tình trạng người dân không vào khu tái định cư mà yêu cầu bồi thường bằng tiền.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do đơn giá bồi thường do UBND tỉnh ban hành chưa sát với giá thị trường, gây mất cân đối và bức xúc trong dân cư. Việc chênh lệch giá lớn dẫn đến khiếu kiện kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ dự án. So với các nghiên cứu trước đây tại các địa phương khác, tình trạng này vẫn phổ biến do khó khăn trong thu thập thông tin giá thị trường chính xác và sự chênh lệch giữa giá khai báo và giá thực tế trên thị trường.

Việc bố trí tái định cư chưa phù hợp với điều kiện sinh hoạt và sản xuất của người dân làm giảm hiệu quả ổn định đời sống, ảnh hưởng đến sự đồng thuận trong quá trình thu hồi đất. Kết quả khảo sát và tham vấn chuyên gia cho thấy cần có sự điều chỉnh chính sách bồi thường, hỗ trợ và cải thiện tổ chức thực hiện để nâng cao hiệu quả công tác này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh giá đất Nhà nước và giá bồi thường thực tế tại ba dự án, bảng thống kê tỷ lệ hài lòng của người dân về các khoản bồi thường và hỗ trợ, cũng như sơ đồ quy trình giải quyết khiếu nại để minh họa các bước và thời gian xử lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Điều chỉnh chính sách bồi thường, hỗ trợ: Cập nhật bảng giá đất sát với giá thị trường, áp dụng hệ số điều chỉnh phù hợp để giảm chênh lệch giá, đảm bảo quyền lợi người dân. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: UBND tỉnh Bình Phước phối hợp Sở Tài nguyên và Môi trường.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Nâng cao nhận thức người dân về quyền lợi, nghĩa vụ trong thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để giảm thiểu khiếu kiện. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND huyện, các xã, phòng Tài nguyên và Môi trường.

  3. Cải thiện chất lượng và tiến độ tái định cư: Xây dựng khu tái định cư đồng bộ về hạ tầng, phù hợp với tập quán sản xuất và sinh hoạt của người dân, ưu tiên bố trí tái định cư tại chỗ. Thời gian: 12-24 tháng. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, UBND huyện.

  4. Tăng cường năng lực cán bộ thực thi: Tổ chức đào tạo, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và giải quyết khiếu nại. Thời gian: 6 tháng. Chủ thể: Sở Nội vụ, UBND huyện.

  5. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành: Thiết lập quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý đất đai, tài chính, tư pháp để xử lý nhanh các vướng mắc, khiếu nại phát sinh. Thời gian: 3-6 tháng. Chủ thể: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Nâng cao hiểu biết về chính sách, quy trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó cải thiện công tác quản lý và thực thi pháp luật.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên cao học ngành Quản lý đất đai, Kinh tế nông nghiệp: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích chuyên sâu và đề xuất giải pháp hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Chủ đầu tư và nhà phát triển dự án: Hiểu rõ các quy định pháp luật và thực trạng bồi thường, hỗ trợ để xây dựng kế hoạch dự án phù hợp, giảm thiểu rủi ro pháp lý và xã hội.

  4. Người dân và cộng đồng bị thu hồi đất: Nắm bắt quyền lợi, nghĩa vụ và các chính sách hỗ trợ, từ đó chủ động tham gia, bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong quá trình thu hồi đất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại huyện Phú Riềng có những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là mức giá bồi thường thấp hơn giá thị trường, tiến độ tái định cư chậm, hạ tầng khu tái định cư chưa đồng bộ và chưa phù hợp với tập quán người dân, dẫn đến khiếu kiện kéo dài và ảnh hưởng tiến độ dự án.

  2. Giá đất bồi thường được xác định như thế nào?
    Giá đất bồi thường được UBND tỉnh ban hành dựa trên bảng giá đất định kỳ 5 năm một lần, sau đó nhân với hệ số điều chỉnh (hệ số K) do công ty thẩm định giá xác định, nhưng thường chưa sát với giá thị trường thực tế.

  3. Người dân có thể khiếu nại về công tác bồi thường, hỗ trợ không?
    Có, người dân có quyền khiếu nại nếu không đồng ý với mức bồi thường hoặc các chính sách hỗ trợ. Quy trình giải quyết khiếu nại được thực hiện theo quy định pháp luật, tuy nhiên thời gian xử lý có thể kéo dài.

  4. Các giải pháp chính để nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là gì?
    Bao gồm điều chỉnh chính sách giá bồi thường sát thị trường, cải thiện hạ tầng tái định cư, tăng cường tuyên truyền pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ và xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có, các phân tích, kết quả và giải pháp trong luận văn có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các địa phương có điều kiện tương tự trong công tác thu hồi đất và tái định cư.

Kết luận

  • Huyện Phú Riềng đã hoàn thành phần lớn các dự án thu hồi đất với diện tích 117,5 ha trong giai đoạn 2016-2020, tuy nhiên tiến độ còn chậm và gặp nhiều khó khăn.
  • Mức giá bồi thường do UBND tỉnh ban hành chưa sát với giá thị trường, gây chênh lệch lớn và ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân.
  • Người dân yêu cầu tăng mức bồi thường và hỗ trợ, đồng thời phản ánh khó khăn trong việc bố trí tái định cư phù hợp.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp về chính sách, tổ chức thực hiện và nâng cao năng lực cán bộ nhằm cải thiện hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào điều chỉnh chính sách giá đất, hoàn thiện hạ tầng tái định cư và tăng cường tuyên truyền pháp luật để đảm bảo quyền lợi người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và nhà hoạch định chính sách cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, góp phần xây dựng huyện Phú Riềng phát triển bền vững.