Xây Dựng Công Cụ Kiểm Tra, Đánh Giá Năng Lực Địa Lí Cấp THPT Tại Quảng Ninh

• Tác giả: Lê Thị Hồng
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Phương Liên
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Địa lí
• Đề tài: Công Cụ Kiểm Tra, Đánh Giá Theo Định Hướng Phát Triển Năng Lực Đặc Thù Môn Địa Lí Cấp THPT Tại Quảng Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Tổng quan về lịch sử vấn đề nghiên cứu
• 1.5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Những đóng góp mới của đề tài
• 1.7. Cấu trúc của đề tài
• 2. PHẦN NỘI DUNG
• 2.1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG CÔNG CỤ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐẶC THÙ TRONG MÔN ĐỊA LÍ CẤP THPT
• 2.1.1. Những vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học
• 2.1.2. Khái niệm phương pháp dạy học
• 2.1.3. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
• 2.1.4. Những vấn đề chung về đổi mới KTĐG
• 2.1.5. Khái niệm kiểm tra, đánh giá
• 2.1.6. Xu hướng hiện đại về KTĐG
• 2.1.7. Kiểm tra, đánh giá theo định hướng PTNL
• 2.1.8. Hình thức, phương pháp KTĐG
• 2.1.9. Các công cụ kiểm tra, đánh giá
• 2.1.10. Đặc điểm chương trình Địa lí THPT
• 2.1.11. Chương trình giáo dục phổ thông môn Địa lí 2018
• 2.1.12. Chương trình ĐL lớp 10
• 2.1.13. Đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh cấp THPT
• 2.1.13.1. Đặc điểm tâm sinh lý
• 2.1.13.2. Đặc điểm trí tuệ và học tập
• 2.1.14. Thực trạng của việc thiết kế và sử dụng công cụ KTĐG năng lực học sinh qua dạy học Địa lí cấp THPT
• 2.1.14.1. Đối với giáo viên
• 2.1.14.2. Đối với học sinh
• 2.1.15. Tiểu kết chương 1
• 2.2. CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG CÔNG CỤ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ CẤP THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
• 2.2.1. Nguyên tắc xây dựng công cụ kiểm tra, đánh giá
• 2.2.1.1. Đảm bảo độ tin cậy
• 2.2.1.2. Đảm bảo độ giá trị
• 2.2.1.3. Đảm bảo đánh giá được sự tiến bộ của người học
• 2.2.1.4. Đảm bảo tính khách quan
• 2.2.1.5. Đảm bảo sự phù hợp trong bối cảnh thực tiễn dạy học
• 2.2.1.6. Đảm bảo phù hợp với đặc thù môn học
• 2.2.2. Quy trình xây dựng công cụ kiểm tra, đánh giá
• 2.2.3. Xây dựng một số công cụ kiểm tra, đánh giá
• 2.2.3.1. Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập
• 2.2.3.2. Xây dựng phiếu đánh giá sản phẩm học tập
• 2.2.3.3. Xây dựng bảng kiểm đánh giá
• 2.2.3.4. Xây dựng phiếu hướng dẫn đánh giá theo tiêu chí (Rubric)
• 2.2.4. Sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá trong dạy học Địa lí cấp THPT
• 2.2.4.1. Đối với bài học lý thuyết, thực hành
• 2.2.4.2. Đối với kiểm tra định kỳ
• 2.2.5. Tiểu kết chương 2
• 2.3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 2.3.1. Mục đích, nhiệm vụ, nguyên tắc thực nghiệm
• 2.3.1.1. Mục đích thực nghiệm
• 2.3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm
• 2.3.1.3. Nguyên tắc thực nghiệm
• 2.3.2. Tổ chức thực nghiệm
• 2.3.3. Đối tượng thực nghiệm
• 2.3.4. Nội dung thực nghiệm
• 2.3.5. Phương pháp thực nghiệm
• 2.3.6. Nhận xét kết quả thực nghiệm
• 2.3.7. Kết quả thực nghiệm
• 2.3.8. Nhận xét kết quả thực nghiệm
• 2.3.9. Tiểu kết chương 3
• PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Công Cụ Kiểm Tra Năng Lực Địa Lí THPT Quảng Ninh

Việc phát triển năng lực học sinh là xu thế giáo dục hiện đại. Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam cũng xác định phát triển toàn diện học sinh theo hướng tiếp cận năng lực là nhiệm vụ quan trọng. Trong đó, kiểm tra, đánh giá (KTĐG) được xem là khâu đột phá cần tập trung thực hiện. Đổi mới giáo dục và đào tạo có ý nghĩa sâu sắc, được Đảng và Nhà nước quan tâm. Luật Giáo dục số 43/2019/QH14, Điều 7 quy định phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực học tập, hợp tác, khả năng thực hành và ý chí vươn lên. Trong chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020, Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ cần đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của người học, kết hợp kết quả kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục với kết quả thi. Do đó, cần tiến hành đổi mới đồng bộ và toàn diện tất cả các khâu của quá trình đào tạo, từ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy đến KTĐG.

1.1. Tầm quan trọng của KTĐG Năng Lực Địa Lí trong Giáo Dục

Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một trong những công cụ điều chỉnh quá trình đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng. KTĐG theo năng lực giúp đào tạo ra những người có khả năng thích ứng và sáng tạo. Việc chuẩn hóa hoạt động KTĐG là một nhu cầu đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo, đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực và xây dựng xã hội học tập. Giáo dục phổ thông đang chuyển từ chương trình tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Để đảm bảo điều đó, cần chuyển từ phương pháp dạy học "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức vào thực tiễn, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Nhiệm vụ quan trọng là đổi mới trên nhiều lĩnh vực, mang tính căn bản và toàn diện, nhằm phát triển năng lực cho người học.

1.2. Vai trò của Địa Lí Quảng Ninh THPT trong Phát Triển Năng Lực

Địa lí là môn học có kiến thức gần gũi, gắn kết với thực tế đời sống, thuận lợi trong việc bồi dưỡng và phát triển năng lực cho học sinh. Lồng ghép vấn đề thực tiễn vào quá trình dạy học sẽ tạo điều kiện cho việc học và hành gắn liền với thực tế, tạo hứng thú và hăng say trong học tập, thấy được sự thiết thực của học tập, giúp hình thành và phát triển năng lực. Mục tiêu của môn Địa lí không chỉ cung cấp tri thức khoa học một cách hệ thống mà còn hướng tới việc phát triển các năng lực cần thiết cho học sinh để giải quyết các tình huống trong cuộc sống và nghề nghiệp. Do đó, cần đổi mới căn bản và toàn diện trên nhiều lĩnh vực.

II. Vấn Đề Trong Kiểm Tra Năng Lực Địa Lí THPT Tại Quảng Ninh

Thực tế, việc KTĐG năng lực của học sinh trong môn Địa lí còn ít được chú trọng. Cách KTĐG hiện nay chủ yếu vẫn mang tính truyền thống, chú trọng đánh giá tri thức lý thuyết của học sinh mà ít chú ý đến yêu cầu học sinh vận dụng tổng hợp những tri thức, kỹ năng vào giải quyết một vấn đề cụ thể của thực tiễn. Bên cạnh đó, cách học và trình độ của học sinh cũng ảnh hưởng nhiều đến quá trình thực hiện và kết quả học tập. Do vậy, KTĐG trong dạy học Địa lí không chỉ có ý nghĩa đánh giá kết quả học tập của học sinh mà còn giúp các em phát triển các năng lực chuyên môn đặc thù như: năng lực sử dụng bản đồ, phân tích bảng số liệu, vẽ và phân tích biểu đồ. Việc xây dựng công cụ và thực hiện KTĐG kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực đặc thù trong dạy học môn Địa lí THPT là hết sức cần thiết.

2.1. Hạn chế của phương pháp Kiểm Tra Địa Lí truyền thống

Việc KTĐG năng lực của học sinh trong môn Địa lí còn ít được chú trọng. Cách KTĐG hiện nay chủ yếu vẫn mang tính truyền thống, chú trọng đánh giá tri thức lý thuyết của học sinh mà ít chú ý đến yêu cầu học sinh vận dụng tổng hợp những tri thức, kỹ năng vào giải quyết một vấn đề cụ thể của thực tiễn. Điều này khiến học sinh khó có thể phát triển toàn diện các năng lực cần thiết.

2.2. Ảnh hưởng của trình độ học sinh đến KTĐG Địa Lí

Cách học và trình độ của học sinh cũng ảnh hưởng nhiều đến quá trình thực hiện và kết quả học tập. Học sinh có nền tảng kiến thức vững chắc và phương pháp học tập hiệu quả sẽ dễ dàng đạt được kết quả tốt trong các bài kiểm tra. Ngược lại, học sinh yếu kém sẽ gặp nhiều khó khăn và cần sự hỗ trợ đặc biệt từ giáo viên.

III. Phương Pháp Xây Dựng Công Cụ Kiểm Tra Địa Lí THPT Hiệu Quả

Để xây dựng công cụ kiểm tra địa lí hiệu quả cần đảm bảo một số nguyên tắc. Thứ nhất, phải đảm bảo độ tin cậy, nghĩa là công cụ kiểm tra phải cho kết quả ổn định khi sử dụng nhiều lần trong điều kiện tương tự. Thứ hai, phải đảm bảo độ giá trị, nghĩa là công cụ kiểm tra phải đo lường được những gì cần đo lường. Thứ ba, phải đảm bảo đánh giá được sự tiến bộ của người học. Thứ tư, phải đảm bảo tính khách quan, tránh sự thiên vị hoặc cảm tính của người chấm. Thứ năm, phải đảm bảo sự phù hợp trong bối cảnh thực tiễn dạy học. Thứ sáu, phải đảm bảo phù hợp với đặc thù môn học Địa lí.

3.1. Đảm bảo độ tin cậy và giá trị của công cụ kiểm tra

Công cụ kiểm tra phải cho kết quả ổn định khi sử dụng nhiều lần trong điều kiện tương tự và phải đo lường được những gì cần đo lường. Độ tin cậy và giá trị là hai yếu tố quan trọng nhất để đánh giá chất lượng của một công cụ kiểm tra.

3.2. Phù hợp với đặc thù môn học Địa Lí và bối cảnh thực tiễn

Công cụ kiểm tra phải phù hợp với đặc thù môn học Địa Lí, ví dụ như phải có các câu hỏi liên quan đến bản đồ, biểu đồ, số liệu thống kê. Đồng thời, phải phù hợp với bối cảnh thực tiễn dạy học, ví dụ như phải phù hợp với trình độ của học sinh và điều kiện cơ sở vật chất của trường học.

IV. Quy Trình Phát Triển Công Cụ Đánh Giá Năng Lực Địa Lí THPT

Quy trình xây dựng công cụ kiểm tra, đánh giá bao gồm các bước: (1) Xác định mục tiêu đánh giá; (2) Lựa chọn hình thức kiểm tra (trắc nghiệm, tự luận, thực hành); (3) Thiết kế nội dung kiểm tra; (4) Xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập; (5) Xây dựng phiếu đánh giá sản phẩm học tập; (6) Xây dựng bảng kiểm đánh giá; (7) Xây dựng phiếu hướng dẫn đánh giá theo tiêu chí (Rubric). Trong đó, việc xây dựng hệ thống câu hỏi và bài tập đóng vai trò then chốt, cần đảm bảo tính đa dạng, phù hợp với trình độ của học sinh và bao quát kiến thức cơ bản của chương trình.

4.1. Thiết kế nội dung và lựa chọn hình thức Kiểm Tra Địa Lí

Nội dung kiểm tra phải bao quát kiến thức cơ bản của chương trình và phù hợp với trình độ của học sinh. Hình thức kiểm tra có thể là trắc nghiệm, tự luận hoặc thực hành, tùy thuộc vào mục tiêu đánh giá và nội dung kiểm tra.

4.2. Xây dựng hệ thống câu hỏi bài tập và phiếu Đánh Giá Rubric

Hệ thống câu hỏi và bài tập cần đảm bảo tính đa dạng, từ dễ đến khó, và khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Phiếu hướng dẫn đánh giá theo tiêu chí (Rubric) giúp giáo viên đánh giá một cách khách quan và công bằng.

V. Ứng Dụng Công Cụ Kiểm Tra Địa Lí THPT Tại Quảng Ninh

Công cụ kiểm tra, đánh giá có thể được sử dụng trong bài học lý thuyết, thực hành và kiểm tra định kỳ. Đối với bài học lý thuyết, công cụ kiểm tra giúp giáo viên đánh giá mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh. Đối với bài học thực hành, công cụ kiểm tra giúp giáo viên đánh giá kỹ năng thực hành của học sinh. Đối với kiểm tra định kỳ, công cụ kiểm tra giúp giáo viên đánh giá quá trình học tập của học sinh trong một giai đoạn nhất định. Việc sử dụng công cụ kiểm tra cần linh hoạt và phù hợp với từng đối tượng học sinh.

5.1. Ứng dụng trong bài học lý thuyết và thực hành Địa Lí

Công cụ kiểm tra được sử dụng để đánh giá mức độ tiếp thu kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành của học sinh trong từng bài học. Giáo viên cần lựa chọn công cụ phù hợp với nội dung và mục tiêu của bài học.

5.2. Sử dụng trong Kiểm Tra Địa Lí định kỳ và thường xuyên

Công cụ kiểm tra được sử dụng để đánh giá quá trình học tập của học sinh trong một giai đoạn nhất định. Kết quả kiểm tra giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và giúp học sinh cải thiện kết quả học tập.

VI. Kết Luận Tương Lai Kiểm Tra Năng Lực Địa Lí THPT QNinh

Việc xây dựng và sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực đặc thù môn Địa lí có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện công cụ kiểm tra, đánh giá để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Đồng thời, cần tăng cường bồi dưỡng cho giáo viên về kỹ năng xây dựng và sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá hiệu quả.

6.1. Tầm quan trọng của việc tiếp tục cải tiến công cụ kiểm tra

Việc tiếp tục nghiên cứu và cải tiến công cụ kiểm tra là cần thiết để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội và đảm bảo chất lượng giáo dục. Công cụ kiểm tra cần được thiết kế sao cho phù hợp với sự phát triển của khoa học công nghệ và yêu cầu của thị trường lao động.

6.2. Bồi dưỡng giáo viên về kỹ năng KTĐG Năng Lực Địa Lí

Tăng cường bồi dưỡng cho giáo viên về kỹ năng xây dựng và sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công của quá trình đổi mới giáo dục. Giáo viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để có thể đánh giá một cách chính xác và khách quan năng lực của học sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc phát triển năng lực học sinh (HS) theo định hướng năng lực đặc thù trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Theo báo cáo của ngành giáo dục, đổi mới kiểm tra, đánh giá (KTĐG) được xác định là khâu đột phá nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đặc biệt trong môn Địa lí cấp Trung học phổ thông (THPT). Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 nhấn mạnh phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo của người học, đồng thời bồi dưỡng năng lực học tập và thực hành. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng công cụ KTĐG theo định hướng phát triển năng lực đặc thù môn Địa lí lớp 10 tại Quảng Ninh, nhằm đánh giá kiến thức, phẩm chất và năng lực của HS, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chương trình Địa lí lớp 10 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, thực nghiệm tại các trường THPT trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh trong năm học 2022-2023. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp công cụ KTĐG phù hợp với đặc thù môn học, giúp giáo viên đánh giá chính xác năng lực HS, đồng thời hỗ trợ HS phát triển toàn diện năng lực chuyên môn và phẩm chất cá nhân. Qua đó, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục theo hướng tiếp cận năng lực người học, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai khung lý thuyết chính: lý thuyết dạy học theo định hướng phát triển năng lực và lý thuyết kiểm tra, đánh giá trong giáo dục hiện đại. Lý thuyết dạy học theo định hướng phát triển năng lực nhấn mạnh việc tổ chức hoạt động học tập nhằm phát huy tối đa kiến thức, kỹ năng và thái độ của HS, giúp các em vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Lý thuyết kiểm tra, đánh giá tập trung vào việc đánh giá năng lực người học thay vì chỉ đánh giá kiến thức thuần túy, bao gồm các khái niệm chính như: kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kỳ, đánh giá quá trình và đánh giá kết quả học tập.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: năng lực đặc thù môn Địa lí (bao gồm nhận thức khoa học Địa lí, tìm hiểu Địa lí và vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học), kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực (KTĐG PTNL), công cụ kiểm tra đánh giá (câu hỏi trắc nghiệm, tự luận, rubric, bảng kiểm), và phương pháp dạy học lấy HS làm trung tâm.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm tài liệu lý luận, khảo sát thực tế tại các trường THPT trên địa bàn Quảng Ninh, và kết quả thực nghiệm sư phạm. Cỡ mẫu khảo sát gồm 60 giáo viên và 230 học sinh từ các trường THPT Uông Bí, Hồng Đức và Trung tâm GDNN-GDTX thành phố Uông Bí. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng và hiệu quả công cụ KTĐG. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2022 đến tháng 4/2023, bao gồm thu thập tài liệu, khảo sát, xây dựng công cụ, thực nghiệm sư phạm và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức của giáo viên về KTĐG theo định hướng phát triển năng lực: 71,7% giáo viên đánh giá KTĐG kết quả học tập môn Địa lí là rất quan trọng, 28,3% cho là quan trọng. Tuy nhiên, chỉ 63,33% giáo viên thường xuyên sử dụng ma trận đề kiểm tra, còn 36,66% chưa áp dụng, dẫn đến việc thiết kế đề kiểm tra còn mang tính kinh nghiệm cá nhân.

2. Thực trạng quy trình xây dựng đề kiểm tra: 81,66% giáo viên thường xuyên xác định mục tiêu đánh giá trước khi thiết kế đề, nhưng 48,32% không thường xuyên xây dựng hướng dẫn chấm và thang điểm, ảnh hưởng đến tính khách quan và chính xác của kết quả đánh giá.

3. Khó khăn của học sinh khi thực hiện KTĐG theo hướng phát triển năng lực: 64,34% HS chưa được hướng dẫn cách tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau; 53,91% HS mất nhiều thời gian để chữa bài và phản hồi kết quả; 53,04% không được cung cấp tiêu chí cụ thể để tự đánh giá bài làm.

4. Hiệu quả thực nghiệm công cụ KTĐG: Sau hai bài thực nghiệm, kết quả kiểm tra HS lớp thực nghiệm tăng trung bình 15% so với lớp đối chứng, với tỷ lệ HS đạt loại giỏi tăng từ 20% lên 35%, chứng tỏ tính khả thi và hiệu quả của công cụ KTĐG xây dựng theo định hướng phát triển năng lực đặc thù.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy giáo viên đã nhận thức rõ vai trò quan trọng của KTĐG theo định hướng phát triển năng lực, nhưng còn hạn chế trong việc áp dụng các quy trình chuẩn và công cụ đánh giá hiện đại như ma trận đề kiểm tra và rubric. Điều này phù hợp với báo cáo của ngành giáo dục về thực trạng đổi mới KTĐG còn chậm và chưa đồng bộ. Khó khăn của HS trong việc tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng phản ánh nhu cầu cần thiết về hướng dẫn và đào tạo kỹ năng đánh giá cho HS, nhằm phát huy tính chủ động và tự giác trong học tập.

Hiệu quả thực nghiệm cho thấy công cụ KTĐG được xây dựng phù hợp với đặc thù môn Địa lí và tâm sinh lý HS THPT, giúp HS phát triển năng lực nhận thức khoa học Địa lí, kỹ năng sử dụng bản đồ, phân tích số liệu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ HS đạt loại giỏi giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng sau mỗi bài kiểm tra, minh họa sự tiến bộ rõ rệt.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc xây dựng công cụ KTĐG theo định hướng năng lực đặc thù phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, tập trung vào đánh giá năng lực vận dụng kiến thức trong bối cảnh thực tiễn, thay vì chỉ đánh giá kiến thức lý thuyết. Điều này góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ 21.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực KTĐG cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về xây dựng ma trận đề kiểm tra, rubric và các công cụ đánh giá năng lực đặc thù, nhằm nâng cao kỹ năng thiết kế và sử dụng công cụ KTĐG phù hợp với chương trình Địa lí lớp 10. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ninh phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

2. Phát triển hệ thống công cụ KTĐG đa dạng, phù hợp đặc thù môn học: Xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm, tự luận, bài tập tình huống và rubric đánh giá kỹ năng thực hành, đảm bảo đánh giá toàn diện kiến thức, kỹ năng và thái độ của HS. Thực hiện trong năm học 2023-2024, do các tổ chuyên môn các trường THPT triển khai.

3. Hướng dẫn HS kỹ năng tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng: Tích hợp các hoạt động hướng dẫn kỹ năng tự đánh giá vào chương trình học, giúp HS chủ động nhận biết điểm mạnh, điểm yếu và phát triển năng lực tự học. Thời gian triển khai từ đầu năm học 2023, do giáo viên bộ môn Địa lí thực hiện.

4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong KTĐG: Phát triển phần mềm hỗ trợ xây dựng đề kiểm tra, chấm điểm và phân tích kết quả, giúp giảm tải công việc cho giáo viên và nâng cao tính khách quan. Đề xuất triển khai thí điểm trong 1 năm tại các trường THPT lớn ở Quảng Ninh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên môn Địa lí THPT: Nhận được hướng dẫn chi tiết về xây dựng và sử dụng công cụ KTĐG theo định hướng phát triển năng lực đặc thù, giúp nâng cao hiệu quả dạy học và đánh giá HS.

2. Cán bộ quản lý giáo dục: Có cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đổi mới phương pháp KTĐG trong các trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

3. Sinh viên ngành Sư phạm Địa lí: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn đổi mới KTĐG, giúp trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho công tác giảng dạy tương lai.

4. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về đổi mới KTĐG theo định hướng năng lực, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực?
   Đổi mới KTĐG giúp đánh giá toàn diện năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ của HS, không chỉ tập trung vào ghi nhớ kiến thức. Ví dụ, HS được đánh giá qua các tình huống thực tế giúp phát triển tư duy phản biện và sáng tạo.

2. Công cụ kiểm tra, đánh giá nào phù hợp với môn Địa lí THPT?
   Các công cụ như câu hỏi trắc nghiệm khách quan, câu hỏi tự luận, rubric đánh giá sản phẩm học tập và bảng kiểm kỹ năng thực hành được xây dựng phù hợp với đặc thù môn Địa lí, giúp đánh giá chính xác năng lực đặc thù của HS.

3. Làm thế nào để giáo viên xây dựng ma trận đề kiểm tra hiệu quả?
   Giáo viên cần xác định rõ mục tiêu đánh giá, phân loại năng lực cần đánh giá theo các mức độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao, sau đó phân bổ câu hỏi tương ứng trong ma trận để đảm bảo tính toàn diện và khách quan.

4. HS gặp khó khăn gì khi thực hiện KTĐG theo định hướng năng lực?
   HS thường thiếu kỹ năng tự đánh giá, không được cung cấp tiêu chí cụ thể và mất nhiều thời gian để sửa bài và nhận phản hồi. Do đó, cần hướng dẫn kỹ năng tự đánh giá và cải tiến quy trình phản hồi kết quả.

5. Làm sao để đảm bảo tính khách quan trong KTĐG?
   Sử dụng kết hợp nhiều hình thức kiểm tra (trắc nghiệm, tự luận, thực hành), xây dựng hướng dẫn chấm điểm rõ ràng, áp dụng rubric và tổ chức đánh giá đồng đẳng giúp giảm thiểu sai lệch và tăng tính khách quan.

Kết luận

• Luận văn đã xây dựng thành công bộ công cụ kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực đặc thù môn Địa lí lớp 10, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018 và đặc điểm HS THPT tại Quảng Ninh.
• Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy công cụ có tính khả thi và hiệu quả, giúp nâng cao chất lượng đánh giá và phát triển năng lực HS.
• Nghiên cứu làm rõ thực trạng nhận thức và thực hành KTĐG của giáo viên, đồng thời chỉ ra những khó khăn của HS trong quá trình đánh giá.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực KTĐG của giáo viên, phát triển kỹ năng tự đánh giá của HS và ứng dụng công nghệ thông tin trong KTĐG.
• Các bước tiếp theo gồm triển khai đào tạo giáo viên, mở rộng thực nghiệm công cụ và phát triển phần mềm hỗ trợ KTĐG, nhằm góp phần đổi mới toàn diện phương pháp dạy học và đánh giá trong giáo dục phổ thông.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và phát triển các công cụ KTĐG theo định hướng năng lực để nâng cao chất lượng giáo dục môn Địa lí và các môn học khác trong hệ thống giáo dục phổ thông.