I. Bối cảnh nghiên cứu
Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc tăng cường nguồn thu ngân sách nhà nước. Các nguồn thu chủ yếu như dầu khí, doanh nghiệp nhà nước và thuế xuất nhập khẩu đều không ổn định. Điều này dẫn đến nhu cầu cấp thiết phải tìm kiếm các nguồn thu mới, trong đó có thuế sử dụng đất phi nông nghiệp. Theo số liệu, tỷ trọng thu từ thuế liên quan đến nhà và đất chỉ chiếm 0,61% trong tổng thu ngân sách, cho thấy sự cần thiết phải cải cách hệ thống thuế này. Việc áp dụng Luật thuế sử dụng đất phi nông nghiệp (Luật số 48/2010/QH12) được kỳ vọng sẽ khắc phục những bất cập của Pháp lệnh thuế nhà, đất trước đó. Tuy nhiên, các tranh luận về việc có nên đưa nhà vào diện chịu thuế hay không vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng.
1.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu này là phân tích tính hợp lý của Luật thuế sử dụng đất phi nông nghiệp nhằm cung cấp cơ sở lý luận cho các cơ quan ban hành chính sách. Nghiên cứu sẽ giúp làm rõ các vấn đề như xác định giá tính thuế và có nên đưa nhà vào diện chịu thuế hay không. Điều này không chỉ giúp Chính phủ có cơ sở tạo nguồn thu ổn định mà còn đảm bảo tính công bằng trong việc thu thuế. Việc phân tích này sẽ dựa trên các tiêu chí như hiệu quả kinh tế, công bằng xã hội và khả thi về mặt quản lý, từ đó đưa ra các khuyến nghị chính sách phù hợp.
II. Cơ sở lý thuyết
Theo lý thuyết kinh tế, một sắc thuế được coi là tốt khi đảm bảo tính hiệu quả kinh tế, công bằng xã hội và khả thi về mặt quản lý. Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp cần phải được thiết kế sao cho không chỉ tạo ra nguồn thu mà còn không gây biến dạng trong hành vi kinh tế. Việc đánh thuế nhà và đất cần phải được thực hiện một cách công bằng, tức là những tài sản có giá trị tương đương phải chịu thuế như nhau. Điều này sẽ giúp tăng cường tính công bằng trong xã hội. Ngoài ra, tính khả thi về mặt quản lý cũng rất quan trọng, yêu cầu chi phí quản lý và tuân thủ thuế phải ở mức thấp nhất. Việc áp dụng các tiêu chí này sẽ giúp đánh giá hiệu quả của Luật thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.
2.1. Các tiêu chí đánh giá sắc thuế
Các tiêu chí đánh giá một sắc thuế tốt bao gồm khả năng tăng nguồn thu, hiệu quả kinh tế, công bằng xã hội và tính khả thi trong quản lý. Đặc biệt, thuế liên quan đến nhà và đất có tính cố định và dễ thấy, do đó nếu được quản lý tốt, nó có thể trở thành một nguồn thu hiệu quả cho ngân sách nhà nước. Việc thiết kế thuế cần phải đơn giản hóa để giảm chi phí quản lý và tuân thủ, đồng thời đảm bảo rằng thuế phải có cơ sở thuế rộng với mức thuế suất thống nhất. Điều này sẽ giúp giảm thiểu sự biến dạng do thuế gây ra và tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu thuế.
III. Thực trạng thuế sử dụng đất phi nông nghiệp
Thực trạng thu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp ở Việt Nam cho thấy nguồn thu từ thuế này còn rất thấp. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ thuế sử dụng đất phi nông nghiệp trong tổng thu ngân sách nhà nước chỉ đạt 0,15% GDP. Điều này cho thấy sự cần thiết phải cải cách hệ thống thuế để tăng cường nguồn thu. Việc áp dụng Luật thuế sử dụng đất phi nông nghiệp đã giúp khắc phục một phần những bất cập của Pháp lệnh thuế nhà, đất, nhưng vẫn chưa đủ để tạo ra nguồn thu ổn định và công bằng. Các vấn đề như xác định giá đất tính thuế và việc có nên đưa nhà vào diện chịu thuế vẫn đang là những câu hỏi cần được giải quyết.
3.1. Đánh giá hiệu quả thu thuế
Đánh giá hiệu quả thu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp cho thấy rằng mặc dù có những cải cách, nhưng nguồn thu từ thuế này vẫn chưa đạt yêu cầu. Việc xác định giá đất tính thuế còn nhiều bất cập, dẫn đến việc thu thuế không công bằng và không ổn định. Chính phủ cần phải xem xét lại các quy định liên quan đến thuế sử dụng đất phi nông nghiệp để đảm bảo rằng nguồn thu từ thuế này có thể tăng cường và đáp ứng được nhu cầu chi tiêu ngân sách nhà nước. Việc áp dụng các biện pháp khuyến khích và tuyên truyền cũng cần được thực hiện để nâng cao ý thức của người dân về nghĩa vụ thuế.
