Cơ Chế Giải Quyết Khiếu Nại Hành Chính Ở Việt Nam Hiện Nay

Khiếu nại hành chính là việc công dân, tổ chức yêu cầu cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính mà họ cho là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Pháp luật Việt Nam quy định rõ về quyền khiếu nại, thủ tục khiếu nại và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại. Việc giải quyết khiếu nại phải đảm bảo tính khách quan, công khai, minh bạch và đúng pháp luật.

Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính bao gồm nhiều yếu tố cấu thành. Đầu tiên, đó là hệ thống các văn bản pháp luật quy định về quyền khiếu nại, thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại. Thứ hai, là hệ thống các cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, từ cấp cơ sở đến trung ương. Thứ ba, là quy trình tiếp nhận, thụ lý, xác minh, giải quyết khiếu nại và thi hành quyết định giải quyết khiếu nại. Cuối cùng, là cơ chế kiểm tra, giám sát việc giải quyết khiếu nại.

Số lượng vụ việc khiếu nại hành chính ngày càng tăng, đặc biệt là các vụ việc liên quan đến đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng. “Mặc dù các quy định về khiếu nại và giải quyết khiếu nại ngày càng đầy đủ và hoàn thiện, nhưng trên thực tế số lượng đơn thư khiếu nại ngày càng có xu hướng gia tăng về số lượng, phức tạp về tính chất, đông đảo về số người tham gia khiếu nại…” Nguyên nhân chủ yếu là do chính sách pháp luật còn nhiều bất cập, công tác quản lý đất đai còn nhiều sơ hở, dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện kéo dài.

Nhiều nguyên nhân dẫn đến khiếu nại, trong đó có việc thực thi công vụ không đúng quy định và chính sách. “Thực tiễn quản lý hành chính nhà nước ở địa phương có những quyết định hành chính quy phạm không nhận được sự đồng tình của công dân…” Điều này cho thấy sự cần thiết phải nâng cao trình độ chuyên môn, đạo đức công vụ của cán bộ, công chức, đảm bảo tính minh bạch, công khai trong quá trình thực thi công vụ.

Pháp luật về khiếu nại, tố cáo còn chồng chéo, thiếu đồng bộ. Các quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại còn phức tạp, gây khó khăn cho người dân và cơ quan nhà nước. Chế tài xử lý vi phạm trong giải quyết khiếu nại còn chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe.

Luật Khiếu nại cần được sửa đổi theo hướng quy định rõ hơn về thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại, đảm bảo tính công khai, minh bạch, khách quan. “Luật khiếu nại, tố cáo cần phải được xây dựng theo hướng mở rộng tối đa và tạo điều kiện tốt nhất để công dân thực hiện được quyền khiếu nại của mình theo đúng tinh thần của Hiến pháp…” Cần bổ sung các quy định về trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức trong quá trình giải quyết khiếu nại.

Cần rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật khác có liên quan đến khiếu nại, tố cáo, đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ. Cần khắc phục tình trạng “luật đánh nhau”, văn bản dưới luật vượt luật. Cần có quy định cụ thể về việc áp dụng pháp luật trong trường hợp có sự khác nhau giữa các văn bản pháp luật.

Cần có chế tài xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình giải quyết khiếu nại, như chậm trễ, gây phiền hà, sách nhiễu, bao che, dung túng cho hành vi vi phạm. Cần xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, đơn vị nếu để xảy ra tình trạng khiếu nại vượt cấp, khiếu nại đông người kéo dài.

Cần tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật về khiếu nại, tố cáo, Luật Đất đai, Luật Xây dựng… cho cán bộ, công chức. Nội dung đào tạo phải bám sát thực tiễn, tập trung vào các quy định mới, các vấn đề phức tạp, nhạy cảm. Cần có hình thức đào tạo đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, từng địa phương.

Cần trang bị cho cán bộ, công chức các kỹ năng nghiệp vụ cần thiết để giải quyết khiếu nại, như kỹ năng thu thập, xác minh chứng cứ, kỹ năng phân tích, đánh giá tình hình, kỹ năng đối thoại, hòa giải, kỹ năng soạn thảo văn bản. Cần chú trọng đào tạo kỹ năng giải quyết các vụ việc phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực.

Cần lựa chọn, bố trí những cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết, công tâm, khách quan vào làm công tác giải quyết khiếu nại. Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của cán bộ, công chức, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Cần xây dựng môi trường làm việc trong sạch, lành mạnh, tạo điều kiện cho cán bộ, công chức hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Hệ thống cần có đầy đủ các chức năng: tiếp nhận đơn thư, phân loại, chuyển đơn, theo dõi tiến độ giải quyết, lưu trữ hồ sơ, thống kê báo cáo. Hệ thống cần được kết nối liên thông giữa các cấp, các ngành, đảm bảo thông tin được cập nhật kịp thời, chính xác.

Cần xây dựng cổng thông tin điện tử cho phép người dân gửi đơn thư khiếu nại, tố cáo trực tuyến. Cần sử dụng phần mềm quản lý văn bản để xử lý đơn thư một cách nhanh chóng, hiệu quả. Cần ứng dụng công nghệ chữ ký số để đảm bảo tính pháp lý của các văn bản điện tử.

Cần số hóa hồ sơ các vụ việc khiếu nại, tố cáo để dễ dàng tra cứu, quản lý. Cần công khai thông tin về quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo trên cổng thông tin điện tử của cơ quan nhà nước, đảm bảo tính minh bạch, khách quan.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên có vai trò quan trọng trong việc tập hợp ý kiến của nhân dân, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân đến các cơ quan nhà nước. Mặt trận cần tăng cường giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác này.

Báo chí và truyền thông có vai trò quan trọng trong việc phản ánh thông tin về các vụ việc khiếu nại, tố cáo, góp phần tạo dư luận xã hội, thúc đẩy các cơ quan nhà nước giải quyết vụ việc một cách nhanh chóng, công bằng. Cần tạo điều kiện để báo chí và truyền thông hoạt động một cách độc lập, khách quan, đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của người dân.

Cần tạo điều kiện để người dân tham gia vào quá trình giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, đặc biệt là trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tố cáo. Cần xây dựng cơ chế để người dân phản ánh thông tin, kiến nghị các giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác này. Đồng thời, cần bảo vệ quyền của người dân khi tham gia vào hoạt động giám sát.