I. Cơ sở lý thuyết về trường nghĩa
Chuyển trường nghĩa là một hiện tượng ngôn ngữ quan trọng trong thơ Nguyễn Bính. Lý thuyết về trường nghĩa được hình thành từ cuối thế kỷ XIX, với sự đóng góp của các nhà ngôn ngữ học như W. Humboldt và J. Trier. Trường nghĩa được hiểu là tập hợp các từ có quan hệ ngữ nghĩa với nhau, tạo thành một hệ thống. Trong thơ Nguyễn Bính, chuyển trường nghĩa được sử dụng như một biện pháp tu từ, tạo ra sự mới mẻ và độc đáo trong cách diễn đạt. Các nhà nghiên cứu như Đỗ Hữu Châu và Nguyễn Thiện Giáp đã phát triển lý thuyết này, áp dụng vào việc phân tích ngôn ngữ thơ ca.
1.1. Khái niệm trường nghĩa
Trường nghĩa là tập hợp các từ có quan hệ ngữ nghĩa với nhau, tạo thành một hệ thống. Theo Đỗ Hữu Châu, trường nghĩa là tiểu hệ thống ngữ nghĩa, nơi các từ đồng nhất về nghĩa. Trong thơ Nguyễn Bính, trường nghĩa được sử dụng linh hoạt, tạo ra sự chuyển đổi ý nghĩa, làm nổi bật giá trị nghệ thuật.
1.2. Phân loại trường nghĩa
Trường nghĩa được phân loại thành trường nghĩa tuyến tính và trường nghĩa dọc. Trường nghĩa tuyến tính liên quan đến các từ có quan hệ ngữ nghĩa trong cùng một câu, trong khi trường nghĩa dọc liên quan đến các từ có quan hệ ngữ nghĩa qua nhiều câu. Trong thơ Nguyễn Bính, cả hai loại trường nghĩa đều được sử dụng, tạo ra sự đa dạng trong cách diễn đạt.
II. Hiện tượng chuyển trường nghĩa trong thơ Nguyễn Bính
Chuyển trường nghĩa là một đặc điểm nổi bật trong thơ Nguyễn Bính. Hiện tượng này được sử dụng để tạo ra sự mới mẻ và độc đáo trong cách diễn đạt. Chuyển trường nghĩa giúp thơ Nguyễn Bính vừa gần gũi với ca dao, dân ca, vừa mang tính sáng tạo hiện đại. Các từ ngữ được sử dụng trong bối cảnh chuyển đổi nghĩa, tạo ra những kết hợp phi lôgic, làm nổi bật ý nghĩa ẩn chứa bên trong.
2.1. Các dạng chuyển trường nghĩa
Trong thơ Nguyễn Bính, chuyển trường nghĩa được thể hiện qua nhiều dạng khác nhau. Một số dạng phổ biến bao gồm trường nghĩa 'người' chuyển qua các trường nghĩa khác, trường nghĩa thực vật chuyển qua các trường nghĩa sự vật hiện tượng. Các dạng này tạo ra sự đa dạng trong cách diễn đạt, làm nổi bật giá trị nghệ thuật của thơ.
2.2. Tác dụng của chuyển trường nghĩa
Chuyển trường nghĩa trong thơ Nguyễn Bính có tác dụng tạo ra sự mới mẻ và độc đáo trong cách diễn đạt. Hiện tượng này giúp thơ Nguyễn Bính vừa gần gũi với ca dao, dân ca, vừa mang tính sáng tạo hiện đại. Chuyển trường nghĩa còn tạo ra những kết hợp phi lôgic, làm nổi bật ý nghĩa ẩn chứa bên trong, tạo nên sự hấp dẫn cho người đọc.
III. Giá trị biểu đạt của chuyển trường nghĩa
Chuyển trường nghĩa trong thơ Nguyễn Bính không chỉ tạo ra sự mới mẻ trong cách diễn đạt mà còn mang lại giá trị biểu đạt sâu sắc. Hiện tượng này giúp thơ Nguyễn Bính thể hiện được tâm hồn khao khát yêu đương và sự sáng tạo trong ngôn ngữ. Chuyển trường nghĩa còn tạo dấu ấn phong cách riêng cho thơ Nguyễn Bính, làm nổi bật vị trí của ông trong nền văn học Việt Nam.
3.1. Biểu thức kết hợp phi lôgic
Chuyển trường nghĩa tạo ra các biểu thức kết hợp phi lôgic, mang nhiều giá trị nghệ thuật. Các biểu thức này được tạo ra do trường nghĩa 'người' chuyển qua các trường nghĩa khác hoặc các trường nghĩa khác chuyển qua trường nghĩa 'người'. Các biểu thức này làm nổi bật ý nghĩa ẩn chứa, tạo nên sự hấp dẫn cho người đọc.
3.2. Dấu ấn phong cách
Chuyển trường nghĩa tạo dấu ấn phong cách riêng cho thơ Nguyễn Bính. Hiện tượng này thể hiện sự sáng tạo trong ngôn ngữ, làm nổi bật vị trí của Nguyễn Bính trong nền văn học Việt Nam. Chuyển trường nghĩa còn thể hiện tâm hồn khao khát yêu đương của nhà thơ, tạo nên sự đồng cảm với người đọc.
