Tổng quan nghiên cứu

Việc làm cho thanh niên là một trong những vấn đề trọng tâm của chính sách công tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đạt khoảng 54,6 triệu người vào năm 2020, giảm 1,2 triệu người so với năm 2019 do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Tỉnh Đắk Lắk, với dân số hơn 1,3 triệu người và lực lượng thanh niên trong độ tuổi lao động chiếm gần 500 nghìn người, cũng chịu tác động không nhỏ từ các biến động kinh tế - xã hội này. Trong giai đoạn 2016-2020, tỉnh đã triển khai nhiều chính sách nhằm giải quyết việc làm cho thanh niên, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả thực thi.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, với trọng tâm là lực lượng thanh niên trong độ tuổi lao động từ 16 đến 30 tuổi. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ các vấn đề lý luận về chính sách việc làm cho thanh niên mà còn cung cấp cơ sở thực tiễn để các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức thanh niên có thể hoàn thiện và triển khai chính sách phù hợp, góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về chính sách công và công tác thanh niên. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết chính sách công: Xem chính sách việc làm là tổng thể các quan điểm, mục tiêu, giải pháp và công cụ của Nhà nước nhằm tạo việc làm và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực xã hội. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong hoạch định, tổ chức thực hiện và đánh giá chính sách.

  2. Lý thuyết phát triển nguồn nhân lực và vai trò của thanh niên: Thanh niên được xem là lực lượng lao động chủ lực, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Tư tưởng Hồ Chí Minh và các nhà kinh điển Mác - Lênin đều nhấn mạnh việc giáo dục, đào tạo và tạo việc làm cho thanh niên là nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: thanh niên (độ tuổi 16-30), việc làm (hoạt động lao động tạo ra thu nhập hợp pháp), chính sách việc làm (hệ thống các quan điểm và giải pháp của Nhà nước nhằm giải quyết việc làm), và quy trình thực hiện chính sách việc làm (bao gồm xây dựng kế hoạch, tuyên truyền, phân công phối hợp, đôn đốc kiểm tra và đánh giá).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng dựa trên cơ sở triết học Mác - Lênin về chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Cục Thống kê tỉnh Đắk Lắk, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh, các báo cáo chính sách và tài liệu pháp luật liên quan đến việc làm và thanh niên giai đoạn 2016-2020.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu đại diện thanh niên trong độ tuổi lao động trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, kết hợp khảo sát thực địa và phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý, tổ chức thanh niên và người lao động.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích - tổng hợp số liệu thống kê, so sánh đối chiếu các chỉ tiêu việc làm qua các năm, sử dụng phương pháp logic - lịch sử để đánh giá thực trạng và nguyên nhân hạn chế, đồng thời áp dụng phương pháp trừu tượng hóa khoa học để đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với mục tiêu đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thanh niên có việc làm ổn định đạt trên 82% sau đào tạo nghề, đặc biệt trong khu vực nông thôn, góp phần nâng cao năng suất và thu nhập so với trước khi chưa được đào tạo. Tuy nhiên, tỷ lệ này giảm đáng kể ở khu vực đô thị do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

  2. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 khiến lao động có việc làm trong quý IV năm 2020 giảm gần 945 nghìn người so với cùng kỳ năm trước, trong đó lao động thành thị giảm 90,2 nghìn người, nông thôn giảm 854,3 nghìn người. Tỷ lệ thất nghiệp năm 2020 tăng lên khoảng 4,39%.

  3. Chính sách hỗ trợ vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội đã tạo điều kiện cho hàng trăm nghìn thanh niên vay vốn phát triển sản xuất, tạo việc làm mới. Tuy nhiên, việc giải ngân còn chậm và thiếu đồng bộ giữa các cơ quan liên quan.

  4. Cơ cấu kinh tế tỉnh Đắk Lắk chuyển dịch tích cực, với khu vực dịch vụ tăng trưởng 11,96%, công nghiệp - xây dựng tăng 9,1%, nông lâm thủy sản tăng 5,64% trong 6 tháng đầu năm 2021, tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới cho thanh niên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trong thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên tỉnh Đắk Lắk bao gồm: tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 làm giảm nhu cầu lao động, đặc biệt ở khu vực thành thị; hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất; sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và tổ chức thanh niên; và thói quen sinh sống của đồng bào dân tộc thiểu số khiến việc duy trì nghề sau đào tạo gặp khó khăn.

So với các nghiên cứu trong nước, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành lao động về tác động của dịch bệnh đến thị trường lao động và việc làm thanh niên. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, nhưng cũng đòi hỏi nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho thanh niên để đáp ứng yêu cầu công việc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thanh niên có việc làm theo khu vực (đô thị, nông thôn) qua các năm, bảng thống kê số lượng vốn vay hỗ trợ việc làm và biểu đồ tăng trưởng các ngành kinh tế chủ lực của tỉnh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nghề và nâng cao kỹ năng cho thanh niên: Đẩy mạnh các chương trình đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, đặc biệt là các ngành công nghiệp, dịch vụ và công nghệ cao. Mục tiêu nâng tỷ lệ thanh niên có kỹ năng nghề đạt trên 90% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường nghề và doanh nghiệp.

  2. Hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành trong thực hiện chính sách việc làm: Thiết lập hệ thống phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức thanh niên và doanh nghiệp để đảm bảo giải ngân vốn vay nhanh chóng, hiệu quả và đồng bộ. Thời gian thực hiện: 2022-2023.

  3. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chính sách việc làm và hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp: Tăng cường các hoạt động truyền thông, tư vấn việc làm, tổ chức sàn giao dịch việc làm định kỳ nhằm giúp thanh niên tiếp cận thông tin việc làm và cơ hội khởi nghiệp. Chủ thể: Tỉnh đoàn, Sở Thông tin và Truyền thông.

  4. Phát triển các mô hình việc làm phù hợp với đặc thù dân tộc thiểu số và vùng nông thôn: Xây dựng các chương trình hỗ trợ duy trì nghề truyền thống, kết hợp với phát triển kinh tế địa phương để tạo việc làm bền vững. Thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và việc làm: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Đắk Lắk và các cấp chính quyền địa phương có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả thực thi.

  2. Tổ chức Đoàn Thanh niên và Hội Liên hiệp Thanh niên: Các tổ chức này có thể áp dụng các giải pháp đề xuất để tăng cường công tác vận động, hỗ trợ thanh niên trong việc làm và khởi nghiệp.

  3. Các trường đào tạo nghề và cơ sở giáo dục: Tham khảo để điều chỉnh chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động địa phương.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu rõ về nguồn nhân lực thanh niên địa phương, từ đó có kế hoạch tuyển dụng, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách việc làm cho thanh niên tỉnh Đắk Lắk có những điểm nổi bật nào?
    Chính sách tập trung vào đào tạo nghề, hỗ trợ vay vốn ưu đãi, tư vấn giới thiệu việc làm và khuyến khích thanh niên khởi nghiệp. Ví dụ, Quỹ quốc gia về việc làm đã hỗ trợ hàng trăm nghìn thanh niên vay vốn với lãi suất ưu đãi.

  2. Ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 đến việc làm thanh niên như thế nào?
    Dịch bệnh làm giảm gần 945 nghìn lao động có việc làm trong quý IV năm 2020, trong đó lao động thành thị giảm 90,2 nghìn người. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên khoảng 4,39%, ảnh hưởng lớn đến thu nhập và ổn định cuộc sống của thanh niên.

  3. Những khó khăn chính trong việc thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên ở Đắk Lắk là gì?
    Bao gồm hạn chế về nguồn lực tài chính, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, thói quen sinh sống của đồng bào dân tộc thiểu số và tác động tiêu cực của dịch bệnh.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho thanh niên?
    Cần tăng cường liên kết giữa các cơ sở đào tạo với doanh nghiệp, cập nhật chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường, đồng thời hỗ trợ thanh niên sau đào tạo duy trì nghề và tìm kiếm việc làm.

  5. Vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên trong chính sách việc làm là gì?
    Đoàn Thanh niên là lực lượng nòng cốt trong vận động, hỗ trợ thanh niên tiếp cận thông tin việc làm, tham gia các chương trình đào tạo, khởi nghiệp và phát triển kỹ năng nghề nghiệp.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng thực hiện chính sách việc làm cho thanh niên tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2016-2020, với tỷ lệ thanh niên có việc làm ổn định đạt trên 82% sau đào tạo nghề.
  • Đại dịch Covid-19 gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường lao động, làm tăng tỷ lệ thất nghiệp và giảm thu nhập của thanh niên.
  • Các yếu tố như cơ cấu kinh tế, trình độ kỹ thuật, nguồn lực tài chính và sự phối hợp liên ngành ảnh hưởng lớn đến hiệu quả thực hiện chính sách.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường đào tạo nghề, hoàn thiện cơ chế phối hợp, đẩy mạnh tuyên truyền và phát triển mô hình việc làm phù hợp với đặc thù địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, tổ chức thanh niên, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ để nâng cao hiệu quả chính sách việc làm cho thanh niên đến năm 2025.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Đắk Lắk.