Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Quảng Nam, đặc biệt là huyện Tây Giang, là một trong những địa phương miền núi có tỷ lệ hộ nghèo cao, với dân số chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 93%. Từ năm 2005 đến 2019, tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn huyện giảm từ khoảng 54% xuống còn 38%, tuy nhiên, tỷ lệ tái nghèo vẫn còn cao do khoảng cách giữa hộ nghèo và hộ thoát nghèo quá gần, dẫn đến thoát nghèo chưa bền vững. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 nhằm đánh giá thực trạng thực thi chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững trên địa bàn huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam. Mục tiêu chính là phân tích các kết quả đạt được, tồn tại hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách trong giai đoạn 2020-2025.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân hàng năm từ 6-7%, nâng cao thu nhập bình quân đầu người lên trên 21 triệu đồng/năm, đồng thời đảm bảo công bằng xã hội và phát triển kinh tế-xã hội bền vững tại huyện Tây Giang. Qua đó, nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách công về giảm nghèo bền vững, đặc biệt trong bối cảnh các huyện miền núi còn nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng các lý thuyết về chính sách công và thực thi chính sách, trong đó:

  • Lý thuyết chính sách công: Định nghĩa chính sách công là các biện pháp do nhà nước lựa chọn nhằm điều chỉnh hành vi xã hội để đạt mục tiêu phát triển. Chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững được xem là một chính sách công đặc thù nhằm hỗ trợ các hộ nghèo có khả năng thoát nghèo.

  • Lý thuyết thực thi chính sách: Nhấn mạnh vai trò của quá trình tổ chức thực thi chính sách trong việc biến các quyết định chính sách thành hiện thực, bao gồm các bước xây dựng kế hoạch, tuyên truyền, phân công phối hợp, giám sát và đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: nghèo đa chiều, hộ thoát nghèo bền vững, chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững, thực thi chính sách, và các yếu tố ảnh hưởng đến thực thi chính sách (khách quan và chủ quan).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ UBND huyện Tây Giang, các báo cáo thực hiện chính sách giảm nghèo giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan đến chính sách giảm nghèo và các chương trình mục tiêu quốc gia.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả biến động số hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ thoát nghèo bền vững.
    • So sánh tương đối và tuyệt đối các chỉ tiêu kinh tế - xã hội qua các năm.
    • Phân tích định tính về quy trình thực thi chính sách, các yếu tố ảnh hưởng và đánh giá hiệu quả thực thi.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hộ nghèo, hộ cận nghèo đăng ký và được công nhận thoát nghèo bền vững trên địa bàn huyện Tây Giang trong giai đoạn 2017-2019.

  • Timeline nghiên cứu: Từ năm 2017 đến 2019, với việc thu thập, tổng hợp số liệu và phân tích thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm tỷ lệ hộ nghèo nhưng chưa bền vững: Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 54,12% năm 2003 xuống còn 38,07% năm 2019, giảm 46,55% so với năm 2005. Tuy nhiên, số hộ thoát nghèo bền vững còn hạn chế, với khoảng 124 hộ nghèo và 25 hộ cận nghèo đăng ký thoát nghèo bền vững trong năm 2019.

  2. Hiệu quả thực thi chính sách khuyến khích thoát nghèo: Các chính sách hỗ trợ như vay vốn ưu đãi với lãi suất 0%, hỗ trợ mua bảo hiểm y tế tự nguyện 100%, hỗ trợ học phí cho con em hộ thoát nghèo được thực hiện đầy đủ. Ví dụ, mức vay tối đa 50 triệu đồng/hộ với thời gian hỗ trợ lãi suất 36 tháng đã giúp nhiều hộ phát triển sản xuất.

  3. Nguồn lực đầu tư và phát triển kinh tế-xã hội: Giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2019 đạt 141,177 triệu đồng, tăng 14,75% so với năm 2018; thu nhập bình quân đầu người đạt 22,35 triệu đồng, đạt 100,2% chỉ tiêu đề ra. Tuy nhiên, tổng diện tích đất nông nghiệp còn phân tán, nhỏ lẻ, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất.

  4. Hạn chế trong công tác thực thi: Việc tuyên truyền chính sách chưa đồng đều, năng lực cán bộ thực thi còn hạn chế, công tác phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ. Tỷ lệ tái nghèo vẫn còn cao do khoảng cách thu nhập giữa hộ thoát nghèo và hộ nghèo còn gần, cùng với điều kiện tự nhiên khó khăn như địa hình đồi núi phức tạp, giao thông đi lại khó khăn.

Thảo luận kết quả

Kết quả giảm nghèo tại Tây Giang phản ánh sự nỗ lực của chính quyền địa phương trong việc thực thi các chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững. Việc hỗ trợ vay vốn ưu đãi, bảo hiểm y tế và giáo dục đã tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ nghèo phát triển kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, so với các nghiên cứu trong khu vực miền núi khác, tỷ lệ tái nghèo tại Tây Giang vẫn còn cao, cho thấy cần có sự cải thiện trong công tác quản lý và giám sát thực thi chính sách.

Nguyên nhân chủ yếu là do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng còn yếu kém, cùng với hạn chế về năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các ngành. Việc phân tích số liệu qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ thoát nghèo bền vững qua các năm cho thấy xu hướng giảm nghèo tích cực nhưng chưa đồng đều giữa các xã, đặc biệt là các xã vùng sâu vùng xa.

Kết quả nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc nâng cao nhận thức người dân và cán bộ thực thi chính sách, đồng thời cần đổi mới hình thức tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đối tượng thụ hưởng để nâng cao hiệu quả thực thi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng xây dựng kế hoạch thực thi chính sách: Cần xây dựng kế hoạch chi tiết, sát thực tế địa phương, phân công rõ ràng trách nhiệm các cơ quan liên quan, đảm bảo nguồn lực tài chính và nhân sự đầy đủ. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2020-2021. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và các phòng ban chuyên môn.

  2. Mở rộng và đổi mới công tác tuyên truyền, vận động: Sử dụng đa dạng các hình thức tuyên truyền như truyền thông trực tiếp, qua mạng xã hội, hội nghị cộng đồng để nâng cao nhận thức của người dân và cán bộ về chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2020-2025. Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức chính trị - xã hội.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cán bộ thực thi: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý, giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ công chức thực thi chính sách. Thời gian: hàng năm, bắt đầu từ năm 2020. Chủ thể: Huyện ủy, UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Hoàn thiện cơ chế phối hợp và quy chế trách nhiệm: Ban hành các quy chế phân công, phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trong thực thi chính sách, đồng thời thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ để kịp thời phát hiện và xử lý sai phạm. Thời gian: trong năm 2020. Chủ thể: UBND huyện, Ban Chỉ đạo giảm nghèo.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và điều hành: Xây dựng phần mềm quản lý đối tượng thụ hưởng, theo dõi tiến độ thực thi chính sách và đánh giá hiệu quả, giúp minh bạch và nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian: triển khai từ năm 2021. Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Trung tâm CNTT huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về thực thi chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững, từ đó xây dựng và điều chỉnh kế hoạch phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành chính sách công, phát triển kinh tế - xã hội: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách giảm nghèo bền vững, phương pháp nghiên cứu và phân tích chính sách công.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức quốc tế hoạt động trong lĩnh vực giảm nghèo: Tham khảo để thiết kế các chương trình hỗ trợ phù hợp với đặc thù vùng miền núi và dân tộc thiểu số.

  4. Cán bộ thực thi chính sách tại địa phương: Nâng cao năng lực thực thi, hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp hoàn thiện công tác thực thi chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững là gì?
    Là chính sách công đặc thù nhằm hỗ trợ các hộ nghèo có khả năng thoát nghèo bằng các nguồn lực như vay vốn ưu đãi, bảo hiểm y tế, hỗ trợ giáo dục, nhằm đảm bảo hộ thoát nghèo có thu nhập ổn định và hạn chế tái nghèo.

  2. Tại sao tỷ lệ tái nghèo ở Tây Giang vẫn còn cao?
    Nguyên nhân chính là do điều kiện tự nhiên khó khăn, cơ sở hạ tầng hạn chế, năng lực cán bộ thực thi còn yếu, cùng với khoảng cách thu nhập giữa hộ thoát nghèo và hộ nghèo còn gần, dẫn đến nguy cơ tái nghèo cao.

  3. Các giải pháp chính để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách là gì?
    Bao gồm nâng cao chất lượng kế hoạch thực thi, đổi mới công tác tuyên truyền, đào tạo cán bộ, hoàn thiện cơ chế phối hợp, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích so sánh, tổng hợp và phân tích định tính dựa trên số liệu thực tế từ năm 2017-2019, kết hợp với lý thuyết chính sách công và thực thi chính sách.

  5. Ai là đối tượng thụ hưởng chính của chính sách này?
    Chủ yếu là hộ nghèo, hộ cận nghèo đăng ký và được công nhận thoát nghèo bền vững, doanh nghiệp và các tổ chức sản xuất kinh doanh tạo việc làm cho lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn huyện Tây Giang.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách khuyến khích thoát nghèo bền vững tại huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong thực thi chính sách, đặc biệt là nguy cơ tái nghèo cao.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách trong giai đoạn 2020-2025, tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới tuyên truyền và ứng dụng công nghệ.
  • Nghiên cứu góp phần hoàn thiện chính sách công về giảm nghèo bền vững, phù hợp với điều kiện đặc thù của huyện miền núi Tây Giang.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và cán bộ thực thi chính sách tham khảo để nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững tại địa phương.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của huyện Tây Giang. Đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ này.