Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Lâm Đồng, thuộc khu vực Tây Nguyên, có dân số khoảng 1,9 triệu người với tỷ lệ người khuyết tật (NKT) chiếm 6,81% dân số, tương đương hơn 86.000 người. Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ổn định nhưng còn nhiều thách thức, việc thực hiện chính sách đối với NKT trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng này. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối với NKT trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng từ năm 2013 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Nghiên cứu tập trung vào các chính sách về bảo trợ xã hội, giáo dục, y tế, dạy nghề, việc làm, tiếp cận công trình công cộng, giao thông, công nghệ thông tin và trợ giúp pháp lý. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể, phân tích các hạn chế và đề xuất giải pháp nhằm cải thiện các chỉ số như tỷ lệ NKT được hưởng trợ cấp xã hội, tỷ lệ NKT tiếp cận giáo dục hòa nhập, và mức độ tiếp cận các dịch vụ công cộng. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng về vai trò của chính sách đối với NKT, đồng thời hỗ trợ công tác hoạch định chính sách công tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về chính sách công và quản lý công, trong đó nhấn mạnh vai trò của tổ chức thực hiện chính sách trong việc biến các quyết định chính trị thành hiện thực. Lý thuyết duy vật biện chứng được vận dụng để phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đối với NKT. Mô hình chu trình chính sách gồm các bước: xây dựng kế hoạch, phổ biến tuyên truyền, phân công phối hợp, duy trì, điều chỉnh, đôn đốc kiểm tra và tổng kết đánh giá được áp dụng để đánh giá toàn diện quá trình thực hiện chính sách. Các khái niệm chính bao gồm: người khuyết tật theo Luật Người khuyết tật Việt Nam 2010, chính sách đối với NKT, bảo trợ xã hội, phục hồi chức năng, giáo dục hòa nhập, và trợ giúp pháp lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích tài liệu để thu thập số liệu từ các văn bản pháp luật, báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, UBND tỉnh Lâm Đồng và các tổ chức liên quan. Phương pháp điều tra khảo sát được thực hiện qua bảng hỏi với cỡ mẫu khoảng 1.000 người khuyết tật và cán bộ quản lý tại các cấp địa phương nhằm thu thập dữ liệu định lượng và định tính. Phương pháp quan sát được áp dụng để đánh giá thực tế môi trường sống, thái độ cán bộ và điều kiện tiếp cận dịch vụ của NKT tại một số địa điểm trọng điểm. Phân tích số liệu thống kê được thực hiện để đánh giá tỷ lệ thụ hưởng chính sách, mức độ tiếp cận dịch vụ và các chỉ số liên quan. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2020, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ NKT hưởng trợ cấp xã hội: Đến năm 2019, có 15.322 NKT nặng và đặc biệt nặng được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, chiếm 17,02% tổng số NKT trên địa bàn. Kinh phí hỗ trợ gần 120 tỷ đồng/năm từ ngân sách nhà nước.

  2. Tiếp cận giáo dục: Tỷ lệ trẻ khuyết tật đi học thấp, với chỉ 0,49% trẻ khuyết tật trong độ tuổi tiểu học được học hòa nhập, 0,12% ở cấp trung học cơ sở và 0,049% ở cấp trung học phổ thông. Tổng số trẻ em khuyết tật học tại các cơ sở chuyên biệt là 455 học sinh.

  3. Đào tạo nghề và việc làm: Có 580 NKT đã qua đào tạo nghề, trong đó 1.325 người có việc làm ổn định, đạt tỷ lệ 83,86%. Tuy nhiên, từ năm 2012 đến 2020, chỉ có 361 người trong số 1.700 NKT được đào tạo có việc làm ổn định.

  4. Tiếp cận công trình công cộng và giao thông: 80% nhà chờ bến xe và 100% công trình sân bay, bến tàu đảm bảo điều kiện tiếp cận cho NKT. 711 NKT được cấp thẻ đi xe buýt miễn phí, 270 lượt được giảm giá vé đường sắt, 2.100 lượt được giảm giá vé hàng không.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chính sách trợ cấp xã hội đã được triển khai tương đối hiệu quả với nguồn kinh phí ổn định, tuy nhiên tỷ lệ NKT hưởng trợ cấp còn thấp so với tổng số NKT, phản ánh hạn chế trong công tác rà soát và xác định đối tượng. Tỷ lệ tiếp cận giáo dục hòa nhập còn rất thấp, nguyên nhân chủ yếu do thiếu cơ sở vật chất, giáo viên chuyên môn và nhận thức của gia đình, cộng đồng. Mặc dù tỷ lệ NKT có việc làm ổn định sau đào tạo nghề tương đối cao, nhưng số lượng được đào tạo và giới thiệu việc làm còn hạn chế, cho thấy cần tăng cường các chương trình đào tạo nghề phù hợp và hỗ trợ việc làm. Việc tiếp cận công trình công cộng và giao thông đã có cải thiện đáng kể, tuy nhiên vẫn còn nhiều công trình cũ chưa được cải tạo phù hợp, đặc biệt ở vùng nông thôn. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ NKT hưởng trợ cấp xã hội theo năm, biểu đồ đường về tỷ lệ trẻ khuyết tật đi học theo cấp học, và bảng so sánh số lượng NKT được đào tạo nghề và có việc làm ổn định qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác rà soát, xác định đối tượng NKT: Đẩy mạnh tập huấn cho cán bộ Hội đồng xác định mức độ khuyết tật cấp xã, nâng cao chất lượng và số lượng giấy xác nhận khuyết tật nhằm đảm bảo đối tượng thụ hưởng chính sách được xác định đầy đủ và chính xác. Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp UBND các huyện, xã.

  2. Phát triển giáo dục hòa nhập: Đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo giáo viên chuyên môn về giáo dục hòa nhập, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức gia đình và cộng đồng về quyền học tập của trẻ khuyết tật. Mục tiêu tăng tỷ lệ trẻ khuyết tật đi học lên ít nhất 1% trong 3 năm tới. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường học, UBND địa phương.

  3. Mở rộng và nâng cao chất lượng đào tạo nghề, tạo việc làm: Xây dựng trung tâm đào tạo nghề chuyên biệt cho NKT, phối hợp với doanh nghiệp để tạo việc làm phù hợp, đồng thời tăng cường tư vấn hướng nghiệp và hỗ trợ vay vốn sản xuất. Mục tiêu tăng số NKT có việc làm ổn định lên 50% trong 5 năm. Chủ thể: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, các cơ sở đào tạo nghề, doanh nghiệp.

  4. Cải thiện tiếp cận công trình công cộng và giao thông: Triển khai chương trình cải tạo các công trình cũ theo tiêu chuẩn tiếp cận NKT, mở rộng các tuyến xe buýt có hỗ trợ NKT tại vùng nông thôn, đào tạo lái xe phục vụ hành khách NKT. Chủ thể: Sở Xây dựng, Sở Giao thông Vận tải, UBND các huyện, thành phố; Thời gian: 2024-2026.

  5. Nâng cao hiệu quả truyền thông và phối hợp liên ngành: Tăng cường tuyên truyền chính sách đối với NKT qua các phương tiện truyền thông đại chúng và tổ chức hội nghị, tập huấn liên ngành nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ công chức và cộng đồng. Chủ thể: Sở Thông tin và Truyền thông, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội; Thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đối với NKT, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Nhà hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách phù hợp với điều kiện địa phương và nhu cầu của NKT.

  3. Các tổ chức xã hội và hội người khuyết tật: Hỗ trợ trong việc vận động, tuyên truyền và triển khai các chương trình trợ giúp NKT, đồng thời làm cơ sở để đề xuất các hoạt động hỗ trợ thiết thực.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý công, chính sách công: Là tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu, giảng dạy và phát triển chuyên môn về chính sách xã hội và quản lý công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách trợ cấp xã hội cho người khuyết tật tại Lâm Đồng hiện nay như thế nào?
    Chính sách trợ cấp xã hội dành cho NKT nặng và đặc biệt nặng được thực hiện với mức trợ cấp hàng tháng, hiện có hơn 15.000 NKT được hưởng trợ cấp, kinh phí gần 120 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, mức trợ cấp còn thấp, chỉ bằng khoảng 1/4 mức sống tối thiểu trung bình.

  2. Tỷ lệ trẻ khuyết tật được tiếp cận giáo dục hòa nhập ra sao?
    Tỷ lệ trẻ khuyết tật đi học hòa nhập còn rất thấp, chỉ khoảng 0,49% ở tiểu học và giảm dần ở các cấp học cao hơn, do thiếu cơ sở vật chất và giáo viên chuyên môn.

  3. Các khó khăn chính trong việc tạo việc làm cho người khuyết tật là gì?
    Khó khăn gồm thiếu trung tâm đào tạo nghề chuyên biệt, số lượng giáo viên dạy nghề hạn chế, và việc giới thiệu việc làm chưa hiệu quả, dẫn đến tỷ lệ NKT có việc làm ổn định thấp so với nhu cầu.

  4. Người khuyết tật có được tiếp cận các công trình công cộng và giao thông không?
    Hiện có 80% nhà chờ bến xe và 100% công trình sân bay, bến tàu đảm bảo tiếp cận cho NKT, cùng với các chính sách miễn giảm vé xe buýt, đường sắt và hàng không. Tuy nhiên, nhiều công trình cũ chưa được cải tạo phù hợp, đặc biệt ở vùng nông thôn.

  5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức cộng đồng về chính sách đối với người khuyết tật?
    Cần tổ chức các chương trình tuyên truyền, hội thảo, tập huấn liên ngành, sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng và phối hợp với các tổ chức xã hội để nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ và người dân.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã đánh giá toàn diện thực trạng thực hiện chính sách đối với người khuyết tật trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng từ năm 2013 đến nay, cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ hưởng trợ cấp, tiếp cận giáo dục, đào tạo nghề và tiếp cận dịch vụ công cộng.
  • Phát hiện nhiều ưu điểm như sự quan tâm của Nhà nước, sự phối hợp giữa các ngành và nhận thức xã hội được cải thiện, đồng thời chỉ ra các hạn chế về mức trợ cấp, tỷ lệ tiếp cận giáo dục và việc làm, cũng như các rào cản về tiếp cận giao thông và công trình công cộng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách, bao gồm tăng cường rà soát đối tượng, phát triển giáo dục hòa nhập, mở rộng đào tạo nghề, cải thiện tiếp cận công trình công cộng và nâng cao truyền thông.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong hoạch định và điều chỉnh chính sách đối với NKT tại Lâm Đồng và các địa phương tương tự.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng cuộc sống và quyền lợi của người khuyết tật, hướng tới một xã hội công bằng và hòa nhập.