Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Tây Ninh, với dân số khoảng 1 triệu người và vị trí địa lý chiến lược sát biên giới Campuchia, đang đối mặt với thách thức lớn trong công tác phòng, chống HIV/AIDS. Tính đến ngày 31/3/2021, toàn tỉnh ghi nhận 5.372 người nhiễm HIV, trong đó 3.527 người còn sống, với tỷ lệ nhiễm HIV là 299 người trên 100.000 dân. Số ca nhiễm mới trong quý 1 năm 2021 là 144 người, cho thấy dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp. Trong bối cảnh nguồn viện trợ quốc tế giảm mạnh, đặc biệt từ năm 2017 trở đi, việc đảm bảo tài chính bền vững cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS trở thành nhiệm vụ cấp thiết nhằm thực hiện thành công “Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030”.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước và các nguồn tài chính khác nhằm đảm bảo nguồn lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS tại Tây Ninh đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ địa bàn tỉnh Tây Ninh, với dữ liệu thu thập từ giai đoạn 2014-2020 và dự báo đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất các giải pháp tài chính hiệu quả, góp phần giảm tỷ lệ nhiễm mới HIV, nâng cao chất lượng điều trị và hướng tới mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình quản lý ngân sách nhà nước trong lĩnh vực y tế công cộng. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong việc phân bổ nguồn lực tài chính cho các chương trình y tế, đặc biệt là phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm như HIV/AIDS. Lý thuyết này giúp phân tích cơ chế vận hành, phân bổ và sử dụng ngân sách tại các cấp chính quyền địa phương.

  • Mô hình bền vững tài chính trong y tế công cộng: Tập trung vào việc đảm bảo nguồn tài chính liên tục và ổn định thông qua đa dạng hóa nguồn vốn, bao gồm ngân sách địa phương, quỹ bảo hiểm y tế, viện trợ quốc tế và xã hội hóa dịch vụ y tế.

Các khái niệm chính bao gồm: đảm bảo tài chính bền vững, quản lý ngân sách nhà nước, nguồn viện trợ quốc tế, quỹ bảo hiểm y tế (BHYT), và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính trong phòng, chống HIV/AIDS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 100 cán bộ quản lý tại các sở, ban ngành và các huyện, thị xã trên địa bàn tỉnh Tây Ninh, với 99 phiếu hợp lệ. Dữ liệu thứ cấp bao gồm số liệu thống kê từ các báo cáo của Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh, các văn bản pháp luật, kế hoạch tài chính và các tài liệu chuyên ngành liên quan.

Phân tích số liệu sử dụng các phương pháp:

  • Thống kê mô tả: Tổng hợp số liệu về kinh phí đầu tư, phân bổ ngân sách, tỷ lệ bao phủ dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS giai đoạn 2014-2020.

  • Phân tích so sánh: Đánh giá sự thay đổi về nguồn tài chính và hiệu quả phòng, chống HIV/AIDS qua các năm, so sánh với các địa phương khác.

  • Phân tích định tính: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính, các khó khăn, thách thức và kinh nghiệm từ các địa phương khác.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn kinh phí đầu tư tăng nhưng phụ thuộc lớn vào viện trợ quốc tế: Giai đoạn 2014-2020, tổng kinh phí cho phòng, chống HIV/AIDS tại Tây Ninh tăng từ khoảng 1.444 triệu đồng năm 2014 lên hơn 4.389 triệu đồng năm 2020. Tuy nhiên, khoảng 59,26% kinh phí đến từ nguồn viện trợ quốc tế, trong khi ngân sách địa phương chiếm 40,74%. Việc cắt giảm viện trợ quốc tế từ năm 2017 đã tạo ra áp lực lớn về tài chính.

  2. Tỷ lệ người nhiễm HIV được điều trị ARV và có thẻ BHYT tăng: Tỷ lệ người nhiễm HIV được điều trị ARV tăng từ 83,5% năm 2014 lên 84% năm 2020. Tỷ lệ người nhiễm HIV có thẻ BHYT đạt 95,75%, giúp giảm gánh nặng chi phí điều trị cho ngân sách địa phương.

  3. Tỷ lệ tử vong do AIDS giảm nhưng vẫn còn cao: Số ca tử vong giảm từ 68 ca năm 2014 xuống 57 ca năm 2020, cho thấy hiệu quả điều trị ARV được cải thiện nhưng vẫn cần nỗ lực hơn nữa.

  4. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy và phụ nữ bán dâm giảm rõ rệt: Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy giảm từ 10,74% năm 2014 xuống 3,19% năm 2020; nhóm phụ nữ bán dâm giảm từ 1,11% xuống 0%.

Thảo luận kết quả

Ngân sách địa phương đã có sự tăng trưởng ổn định, góp phần bù đắp phần thiếu hụt do viện trợ quốc tế giảm. Việc mở rộng thanh toán qua quỹ BHYT là bước tiến quan trọng giúp duy trì các dịch vụ điều trị HIV/AIDS bền vững. Tuy nhiên, sự phụ thuộc lớn vào nguồn viện trợ quốc tế vẫn là rủi ro, đặc biệt khi các nhà tài trợ chuyển hướng hỗ trợ sang kỹ thuật thay vì dịch vụ trực tiếp.

Các khó khăn trong quản lý tài chính bao gồm sự khác biệt trong cơ chế vận hành giữa các nguồn kinh phí, chậm trễ trong phân bổ ngân sách trung ương, và thiếu đồng bộ trong hệ thống thông tin báo cáo. Những hạn chế này ảnh hưởng đến hiệu quả lập kế hoạch và triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS.

So sánh với một số địa phương như Bà Rịa - Vũng Tàu và Đồng Nai, Tây Ninh cần tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao nhận thức về vai trò của công tác phòng, chống HIV/AIDS và đẩy mạnh xã hội hóa nguồn lực. Việc xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn, linh hoạt và dựa trên bằng chứng là yếu tố then chốt để đạt mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng kinh phí hàng năm, bảng tỷ lệ bao phủ dịch vụ và biểu đồ giảm tỷ lệ tử vong, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và thách thức trong công tác tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân bổ ngân sách địa phương hàng năm nhằm từng bước bù đắp thiếu hụt kinh phí do giảm viện trợ quốc tế, đảm bảo nguồn lực cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS. Thời gian thực hiện: ngay từ năm 2022; Chủ thể: UBND tỉnh và Sở Tài chính.

  2. Mở rộng và nâng cao hiệu quả chi trả qua Quỹ BHYT cho các dịch vụ điều trị HIV/AIDS, phấn đấu 100% người nhiễm HIV có thẻ BHYT. Thời gian: 2022-2025; Chủ thể: Sở Y tế phối hợp Bảo hiểm xã hội tỉnh.

  3. Đẩy mạnh xã hội hóa và huy động nguồn lực từ cộng đồng, doanh nghiệp thông qua các chương trình truyền thông, vận động tài trợ và hợp tác công tư. Thời gian: 2022-2030; Chủ thể: Ban chỉ đạo phòng, chống HIV/AIDS tỉnh, các tổ chức xã hội.

  4. Cải thiện hệ thống quản lý tài chính và thông tin báo cáo bằng cách xây dựng phần mềm quản lý thống nhất, đào tạo cán bộ và tăng cường giám sát sử dụng ngân sách. Thời gian: 2022-2024; Chủ thể: Sở Tài chính, Sở Y tế.

  5. Xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn dựa trên bằng chứng và dự báo nhu cầu kinh phí giai đoạn 2021-2030, đảm bảo tính linh hoạt và khả thi. Thời gian: 2022; Chủ thể: Ban chỉ đạo phòng, chống HIV/AIDS tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước tại các sở, ban ngành tỉnh Tây Ninh: Giúp nâng cao năng lực quản lý ngân sách và lập kế hoạch tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS.

  2. Nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng chính sách tài chính bền vững trong lĩnh vực y tế công cộng.

  3. Các tổ chức xã hội và doanh nghiệp tham gia xã hội hóa dịch vụ y tế: Hiểu rõ vai trò và cơ chế huy động nguồn lực tài chính cho phòng, chống HIV/AIDS.

  4. Nhà nghiên cứu và học viên chuyên ngành quản lý kinh tế, y tế công cộng: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và các giải pháp thực tiễn trong quản lý tài chính y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc đảm bảo tài chính cho phòng, chống HIV/AIDS tại Tây Ninh lại quan trọng?
    Việc đảm bảo tài chính giúp duy trì các hoạt động dự phòng, điều trị và chăm sóc người nhiễm HIV, góp phần giảm tỷ lệ nhiễm mới và tử vong, đồng thời thực hiện mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

  2. Nguồn kinh phí chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS tại Tây Ninh đến từ đâu?
    Nguồn kinh phí chủ yếu gồm ngân sách địa phương, viện trợ quốc tế (chiếm khoảng 59,26% giai đoạn 2014-2020) và quỹ bảo hiểm y tế, trong đó ngân sách địa phương chiếm khoảng 40,74%.

  3. Những khó khăn lớn nhất trong quản lý tài chính phòng, chống HIV/AIDS là gì?
    Khó khăn gồm sự khác biệt trong cơ chế quản lý các nguồn kinh phí, chậm trễ phân bổ ngân sách trung ương, thiếu đồng bộ hệ thống thông tin báo cáo và sự phụ thuộc lớn vào viện trợ quốc tế.

  4. Làm thế nào để mở rộng độ bao phủ dịch vụ điều trị HIV/AIDS?
    Mở rộng thanh toán qua quỹ BHYT, tăng cường mạng lưới y tế cơ sở, huy động sự tham gia của y tế tư nhân và các tổ chức xã hội, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng.

  5. Các giải pháp tài chính nào được đề xuất để đảm bảo bền vững?
    Tăng ngân sách địa phương, mở rộng BHYT, xã hội hóa nguồn lực, cải thiện quản lý tài chính và xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn dựa trên bằng chứng.

Kết luận

  • Tỉnh Tây Ninh đang đối mặt với thách thức lớn về tài chính trong phòng, chống HIV/AIDS do sự giảm viện trợ quốc tế và nhu cầu ngày càng tăng.
  • Ngân sách địa phương và quỹ BHYT đóng vai trò then chốt trong việc duy trì các dịch vụ điều trị và dự phòng.
  • Các khó khăn về quản lý tài chính và hệ thống thông tin cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường phân bổ ngân sách, mở rộng BHYT, xã hội hóa nguồn lực và cải thiện quản lý tài chính.
  • Tiếp tục nghiên cứu, cập nhật dữ liệu và xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn là bước đi cần thiết để đạt mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 tại Tây Ninh.

Luận văn kêu gọi các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng chung tay thực hiện các giải pháp tài chính bền vững, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội tỉnh nhà.