Chiến Lược Sản Xuất Kinh Doanh và Quản Trị Chiến Lược: Phân Tích và Xây Dựng

Hiện nay, chưa có một định nghĩa thống nhất về chiến lược kinh doanh. Các nhà kinh tế đưa ra các mô tả thuật ngữ này theo các khía cạnh khác nhau. Porter cho rằng đó là “nghệ thuật xây dựng các lợi thế cạnh tranh vững chắc để phòng thủ”. Ohmae nhấn mạnh mục đích của chiến lược là mang lại lợi thế cho mọi phía. Alain Thretaet lại coi đó là việc xác định mục tiêu và phân bổ nguồn lực. Tóm lại, chiến lược kinh doanh là công việc ấn định các nhiệm vụ và hệ thống các mục tiêu cơ bản dài hạn của doanh nghiệp, lựa chọn và đưa ra các kế hoạch, chính sách phù hợp với xu thế biến động của môi trường, phù hợp tối ưu các nguồn lực để giành thắng lợi trong cạnh tranh và đạt được các mục tiêu cơ bản đó.

Môi trường kinh doanh ngày càng chịu tác động mạnh mẽ từ các yếu tố như môi trường, xã hội, tài nguyên khan hiếm, vệ sinh an toàn. Sự cạnh tranh khốc liệt, bùng nổ thông tin, xu thế hội nhập và quốc tế hóa tạo nhiều áp lực, rủi ro và thách thức. Do đó, quản trị chiến lược là vô cùng cần thiết để đảm bảo doanh nghiệp có những quyết định chiến lược thích hợp, trên cơ sở dự đoán và xác định mọi khả năng của quá trình sản xuất kinh doanh, nhằn thu được hiệu quả kinh doanh cao nhất, nâng cao sức cạnh tranh cho bản thân doanh nghiệp. Quản trị chiến lược được hiểu là: “Quá trình nghiên cứu các môi trường hiện tại cũng như tương lai, hoạch định các mục tiêu của doanh nghiệp, đề ra, thực hiện và kiểm tra việc thực hiện các quyết định nhằm đạt được các mục tiêu đó trong môi trường hiện tại cũng như trong tương lai”.

Theo cấp độ xây dựng và quản lý, chiến lược được chia thành: chiến lược cấp tổng công ty (bao trùm toàn bộ hoạt động), chiến lược cấp kinh doanh (xác định sản phẩm/thị trường cụ thể), và chiến lược của các bộ phận chức năng (hỗ trợ các chiến lược của công ty). Xây dựng chiến lược các cấp đều giống nhau. Tuy nhiên các vấn đề trọng tâm ở mỗi cấp có khác nhau về nội dung và mức độ nhưng phải đảm bảo tính thống nhất, việc thông tin phản hồi thường xuyên liên tục giữa các cấp sẽ đưa đến quản trị chiến lược cao.

Theo lĩnh vực, có chiến lược sản xuất sản phẩm, chiến lược Marketing, chiến lược mua sắm vật tư, chiến lược khoa học và công nghệ, chiến lược tổ chức và nhân sự, chiến lược thông tin, và chiến lược tài chính. Mỗi chiến lược này tập trung vào một khía cạnh cụ thể của hoạt động kinh doanh, nhằm tối ưu hóa hiệu quả và tạo lợi thế cạnh tranh. Ví dụ, chiến lược Marketing giúp doanh nghiệp chọn lựa những phân khúc thị trường mục tiêu, thiết kế chiến lược Marketing và định vị được thị trường, đó là 3 yếu tố chủ yếu của chiến lược Marketing để giúp doanh nghiệp có được cơ may thị trường.

Phân loại theo dạng chiến lược sản xuất kinh doanh bao gồm: chiến lược xâm nhập và mở rộng thị trường, chiến lược phát triển sản phẩm, chiến lược đa dạng hóa trong kinh doanh, chiến lược tạo ra sự khác biệt sản phẩm, và chiến lược giá cả. Mỗi dạng chiến lược này phù hợp với những điều kiện thị trường và mục tiêu kinh doanh khác nhau. Ví dụ, chiến lược xâm nhập và mở rộng thị trường: Tìm kiếm cơ hội phát triển thị trường mà doanh nghiệp đang hoạt động với hàng hoá, dịch vụ hiện có bằng các biện pháp Marketing, giảm giá…biến khách hàng tiềm năng thành khách hàng hiện có để mở rộng thị trường.

Để xây dựng chiến lược, cần phải đánh giá đúng thực trạng của doanh nghiệp và xu hướng kinh tế xã hội, xác định được mục tiêu phát triển doanh nghiệp. Chiến lược phải mang tính khả thi trên cơ sở khai thác đúng các nguồn nội lực và ngoại lực, tạo điều kiện tốt cho phát triển hội nhập. Với nền kinh tế đang từng bước tiến hành công nghiệp hoá, chú ý phát triển doanh nghiệp có liên quan đến tiêu dùng nhằm đáp ứng và kích thích nhu cầu, góp phần ổn định nền kinh tế, sử dụng nhiều lao động có ý nghĩa tích cực về mặt xã hội.

Mục tiêu của doanh nghiệp cần được xác định rõ ràng, cụ thể và phù hợp với tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi của doanh nghiệp. Mục tiêu tổng thể định hướng cho sự phát triển dài hạn, trong khi mục tiêu cụ thể giúp doanh nghiệp đo lường và đánh giá hiệu quả hoạt động trong từng giai đoạn. Chiến lược luôn biểu hiện vai trò can thiệp của Nhà nước trong việc quyết định quá trình phát triển nền kinh tế, thông qua thực hiện các chính sách, chủ trương của Nhà nước.

Việc xây dựng chiến lược kinh doanh đòi hỏi sự sáng tạo, linh hoạt và khả năng thích ứng với những thay đổi của môi trường. Doanh nghiệp cần lựa chọn các phương pháp đánh giá và trợ giúp hình thành chiến lược phù hợp, như phân tích SWOT, ma trận chiến lược tổng hợp, hệ thống thông tin và dự báo. Như vậy, tuỳ theo đặc thù của mỗi quốc gia về dân cư, mức độ phát triển kinh tế xã hội, chính trị, trình độ văn hoá, điều kiện tự nhiên, tập quán từng địa phương….mà có chiến lược phát triển cho từng ngành, doanh nghiệp riêng biệt, phù hợp với yêu cầu của từng thời kỳ lịch sử của quốc gia đó.

Các ưu điểm chính của quản trị chiến lược là: giúp doanh nghiệp thấy rõ mục đích và hướng đi, giúp nhà quản trị nhằm vào các cơ hội và thách thức trong tương lai, gắn liền các quyết định đề ra với điều kiện môi trường liên quan, và giúp doanh nghiệp đạt được kết quả tốt hơn so với các doanh nghiệp không vận dụng quản trị chiến lược. Điều đó không có nghĩa là các doanh nghiệp vận dụng quản trị chiến lược sẽ không gặp phải các vấn đề, thậm chí có thể bị phá sản, mà nó chỉ có nghĩa là việc vận dụng quản trị chiến lược sẽ giảm bớt rủi ro, gặp phải vấn đề trầm trọng và tăng khả năng của công ty trong việc tranh thủ các cơ hội trong môi trường khi nó xuất hiện.

Mặc dù có nhiều ưu điểm như trên nhưng quản trị chiến lược vẫn có một số nhược điểm : để thiết lập quá trình quản trị chiến lược cần nhiều thời gian và sức lực, các kế hoạch có thể bị coi tựa như chúng được lập ra một cách cứng nhắc khi đã được ấn định thành văn bản. Tuy nhiên, một khi doanh nghiệp có kinh nghiệm về quá trình quản trị chiến lược thì vấn đề thời gian giảm bớt, dần dần đi đến tiết kiệm được thời gian, Hơn nữa, vấn đề thời gian cần cho việc lập kế hoạch sẽ kém phần quan trọng nếu doanh nghiệp được đắp nhiều lợi ích.

Chiến lược tăng trưởng tập trung là tập trung vào một sản phẩm hoặc thị trường duy nhất. Chiến lược tăng trưởng hội nhập là mở rộng hoạt động sang các giai đoạn khác nhau của chuỗi giá trị. Chiến lược tăng trưởng bằng đa dạng hoá là mở rộng hoạt động sang các lĩnh vực kinh doanh mới. Mỗi chiến lược này có những ưu điểm và nhược điểm riêng, phù hợp với những điều kiện khác nhau.

Chiến lược chi phí thấp là cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ với giá thấp hơn đối thủ cạnh tranh. Chiến lược khác biệt hóa là tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ độc đáo và khác biệt so với đối thủ cạnh tranh. Chiến lược tập trung là tập trung vào một phân khúc thị trường cụ thể. Việc lựa chọn chiến lược cạnh tranh phù hợp giúp doanh nghiệp tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Chiến lược hợp tác là hợp tác với các doanh nghiệp khác để đạt được mục tiêu chung. Các hình thức hợp tác phổ biến bao gồm liên minh chiến lược, mua bán và sáp nhập doanh nghiệp. Chiến lược hợp tác giúp doanh nghiệp tận dụng nguồn lực, chia sẻ rủi ro và mở rộng thị trường.

Điểm mạnh là những lợi thế nội tại của doanh nghiệp. Điểm yếu là những hạn chế nội tại của doanh nghiệp. Cơ hội là những yếu tố bên ngoài có thể mang lại lợi ích cho doanh nghiệp. Thách thức là những yếu tố bên ngoài có thể gây hại cho doanh nghiệp. Việc xác định chính xác các yếu tố này là cơ sở để xây dựng chiến lược hiệu quả.

Ma trận SWOT là một bảng gồm bốn ô, mỗi ô tương ứng với một yếu tố (điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức). Doanh nghiệp liệt kê các yếu tố vào các ô tương ứng, sau đó kết hợp các yếu tố để đề xuất các chiến lược phù hợp. Ví dụ, kết hợp điểm mạnh và cơ hội để đề xuất chiến lược tận dụng cơ hội dựa trên lợi thế của doanh nghiệp.