Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh giảng dạy tiếng Anh như ngoại ngữ (EFL) tại các trường trung học phổ thông ở tỉnh Quảng Trị, tình trạng học sinh thụ động trong các tiết học nói tiếng Anh là một vấn đề phổ biến và gây nhiều khó khăn cho giáo viên. Theo báo cáo khảo sát tại bốn trường trung học phổ thông gồm Vĩnh Linh, Gio Linh, Nguyễn Huệ và Bùi Đức Tài, có 160 học sinh và 32 giáo viên tham gia nghiên cứu. Mục tiêu chính của nghiên cứu là điều tra các chiến lược mà giáo viên tiếng Anh sử dụng để giải quyết tình trạng thụ động của học sinh trong các tiết học nói, nhằm nâng cao sự tham gia và hiệu quả học tập.
Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2016, tập trung vào các chiến lược giảng dạy trong tiết học nói tiếng Anh, với phạm vi khảo sát tại các trường trung học phổ thông ở Quảng Trị. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp các giải pháp thực tiễn giúp giáo viên tăng cường sự chủ động của học sinh, từ đó cải thiện kỹ năng nói tiếng Anh – một kỹ năng được xem là trung tâm và quan trọng nhất trong bốn kỹ năng ngôn ngữ. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần làm rõ các nguyên nhân dẫn đến sự thụ động của học sinh như sự e ngại, thiếu tự tin và lo lắng khi giao tiếp bằng tiếng Anh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về chiến lược giảng dạy, kỹ năng nói và đặc điểm của người học thụ động. Chiến lược giảng dạy được định nghĩa là kế hoạch tổng thể nhằm đạt được mục tiêu giáo dục, bao gồm việc lựa chọn phương pháp và kỹ thuật phù hợp để kích thích sự tham gia của học sinh. Một chiến lược giảng dạy hiệu quả cần tạo ra sự tò mò, thúc đẩy tư duy phản biện và duy trì tương tác trong lớp học.
Về kỹ năng nói, nghiên cứu tập trung vào năm thành phần chính: phát âm, ngữ pháp, từ vựng, sự lưu loát và khả năng hiểu. Kỹ năng nói được xem là kỹ năng trung tâm trong việc giao tiếp và là cầu nối giữa học sinh với thế giới bên ngoài. Các hoạt động nói trong lớp học như đóng vai, trò chơi giao tiếp, thảo luận nhóm, bài nói chuẩn bị sẵn và phỏng vấn được xem là các phương tiện giúp phát triển kỹ năng này.
Người học thụ động được định nghĩa là những học sinh không chủ động tham gia vào các hoạt động học tập, thường giữ thái độ im lặng, không đặt câu hỏi và chỉ làm bài tập theo yêu cầu. Các nguyên nhân dẫn đến sự thụ động bao gồm yếu tố văn hóa (như văn hóa giữ thể diện, duy trì hòa hợp nhóm), tâm lý (sợ mắc lỗi, thiếu tự tin) và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm thu thập dữ liệu toàn diện và sâu sắc. Cụ thể, 160 học sinh và 32 giáo viên được khảo sát bằng bảng câu hỏi, trong đó có 4 câu hỏi đóng và 2 câu hỏi mở dành cho giáo viên, 4 câu hỏi đóng và 1 câu hỏi mở dành cho học sinh. Ngoài ra, 5 giáo viên được phỏng vấn sâu để làm rõ hơn về các chiến lược sử dụng và quan điểm của họ.
Mẫu nghiên cứu được chọn ngẫu nhiên từ bốn trường trung học phổ thông tại Quảng Trị, với giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy từ 5 đến 15 năm. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS và Excel, phân tích theo tần suất và tỷ lệ phần trăm. Dữ liệu định tính từ phỏng vấn được mã hóa theo các chủ đề chính như quan điểm về sự thụ động của học sinh, tự đánh giá chiến lược và đề xuất cải tiến.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Chiến lược sử dụng hoạt động nói:
- 65,6% giáo viên thường xuyên sử dụng hoạt động nhóm và cặp đôi để tăng thời gian nói của học sinh.
- 37,5% giáo viên thường xuyên bắt đầu tiết học bằng các hoạt động khởi động hấp dẫn để kích thích sự tham gia.
- Tuy nhiên, chỉ khoảng 9,4% giáo viên luôn cung cấp thông tin bổ sung hỗ trợ học sinh thực hiện nhiệm vụ nói.
Chiến lược hành vi của giáo viên:
- 68% giáo viên thể hiện sự nhiệt huyết trong giảng dạy, tạo môi trường thân thiện và tích cực.
- 50% giáo viên sử dụng giọng điệu nhẹ nhàng khi gọi học sinh phát biểu.
- Chỉ 25% giáo viên thường xuyên sử dụng yếu tố hài hước để kích thích sự tham gia.
Chiến lược đặt câu hỏi:
- 28,1% giáo viên thường xuyên gọi học sinh phát biểu một cách ngẫu nhiên để đảm bảo tất cả đều tham gia.
- 34,3% giáo viên áp dụng kỹ thuật đặt câu hỏi từ đơn giản đến phức tạp để kích thích tư duy.
- 25% giáo viên chưa nhắc học sinh sử dụng câu “xin hãy quay lại với em” khi cần thêm thời gian suy nghĩ.
Chiến lược động viên:
- Hơn 50% giáo viên ít khi hoặc không thường xuyên khen thưởng và tán dương học sinh khi tham gia tích cực.
- Chỉ 15,6% giáo viên dành thời gian ăn mừng thành công của học sinh.
Chiến lược ngoài lớp học:
- 71,9% giáo viên hiếm khi trao đổi với phụ huynh để hiểu thêm về học sinh.
- 86,9% giáo viên ít khi thảo luận trực tiếp với học sinh về tầm quan trọng của việc tham gia tích cực.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy giáo viên tại các trường trung học phổ thông ở Quảng Trị đã áp dụng nhiều chiến lược đa dạng để giải quyết sự thụ động của học sinh trong tiết học nói, đặc biệt là các chiến lược liên quan đến hành vi tích cực và tổ chức hoạt động nhóm. Tuy nhiên, việc sử dụng các chiến lược động viên và tương tác ngoài lớp học còn hạn chế, có thể do áp lực về số lượng lớp và sĩ số học sinh lớn.
So với các nghiên cứu trước đây tại các nước châu Á, nguyên nhân thụ động của học sinh Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng bởi văn hóa giữ thể diện và hệ thống giáo dục truyền thống, khiến học sinh e ngại phát biểu. Việc giáo viên chưa thường xuyên áp dụng các kỹ thuật đặt câu hỏi linh hoạt và động viên tích cực có thể làm giảm hiệu quả kích thích sự tham gia.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất sử dụng các nhóm chiến lược, bảng so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các chiến lược được áp dụng thường xuyên và ít áp dụng, giúp minh họa rõ nét sự khác biệt trong thực tiễn giảng dạy.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường sử dụng hoạt động nhóm và cặp đôi:
Giáo viên nên thường xuyên tổ chức các hoạt động nói theo nhóm nhỏ để tăng thời gian thực hành và giảm áp lực cho học sinh, nhằm nâng tỷ lệ tham gia lên ít nhất 70% trong mỗi tiết học. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo.Phát triển kỹ năng đặt câu hỏi linh hoạt:
Đào tạo giáo viên về kỹ thuật đặt câu hỏi từ đơn giản đến phức tạp, sử dụng gọi ngẫu nhiên và tạo không gian cho học sinh xin thêm thời gian suy nghĩ. Mục tiêu tăng tần suất sử dụng các kỹ thuật này lên trên 50% trong vòng 6 tháng.Tăng cường động viên và khen thưởng:
Giáo viên cần áp dụng các hình thức khen thưởng tích cực, tán dương kịp thời và tổ chức các hoạt động ăn mừng thành công nhỏ nhằm nâng cao động lực học sinh. Mục tiêu đạt 50% giáo viên áp dụng thường xuyên trong năm học tới.Tăng cường giao tiếp với phụ huynh và học sinh ngoài lớp học:
Thiết lập kênh liên lạc hiệu quả với phụ huynh để hiểu rõ hơn về học sinh, đồng thời tổ chức các buổi trao đổi trực tiếp với học sinh về tầm quan trọng của việc tham gia tích cực. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm, do ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm phối hợp thực hiện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông:
Nghiên cứu cung cấp các chiến lược thực tiễn giúp giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng nói, đặc biệt trong việc xử lý học sinh thụ động.Nhà quản lý giáo dục và ban giám hiệu:
Thông tin về các khó khăn và giải pháp trong giảng dạy tiếng Anh giúp xây dựng chính sách đào tạo và hỗ trợ giáo viên phù hợp.Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh:
Tài liệu tham khảo quý giá cho việc nghiên cứu về phương pháp giảng dạy và quản lý lớp học trong môi trường EFL.Phụ huynh học sinh:
Hiểu rõ nguyên nhân và cách hỗ trợ con em mình tham gia tích cực hơn trong các hoạt động học tập tiếng Anh.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao học sinh thường thụ động trong tiết học nói tiếng Anh?
Nguyên nhân chính bao gồm sự e ngại, thiếu tự tin, sợ mắc lỗi và áp lực văn hóa giữ thể diện. Ví dụ, nhiều học sinh lo ngại bị bạn bè đánh giá khi phát biểu sai.Chiến lược nào hiệu quả nhất để kích thích học sinh tham gia?
Hoạt động nhóm và cặp đôi được đánh giá cao vì tạo môi trường an toàn và tăng thời gian thực hành nói cho học sinh.Làm thế nào giáo viên có thể sử dụng câu hỏi để tăng sự tham gia?
Giáo viên nên đặt câu hỏi từ dễ đến khó, gọi ngẫu nhiên và cho phép học sinh xin thêm thời gian suy nghĩ để giảm áp lực.Vai trò của động viên trong việc giảm sự thụ động của học sinh là gì?
Động viên tích cực giúp học sinh cảm thấy được khích lệ và tự tin hơn khi tham gia, từ đó tăng cường sự chủ động trong lớp.Làm sao để phụ huynh hỗ trợ con em trong việc học nói tiếng Anh?
Phụ huynh nên tạo môi trường giao tiếp tiếng Anh tại nhà, khuyến khích con tự tin nói và phối hợp với giáo viên để theo dõi tiến bộ.
Kết luận
- Học sinh tại các trường trung học phổ thông ở Quảng Trị vẫn còn phổ biến tình trạng thụ động trong tiết học nói tiếng Anh, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.
- Giáo viên đã áp dụng nhiều chiến lược đa dạng, trong đó chiến lược hành vi tích cực và hoạt động nhóm được sử dụng nhiều nhất.
- Các chiến lược động viên và tương tác ngoài lớp học còn hạn chế, cần được tăng cường để nâng cao sự tham gia của học sinh.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện tình trạng thụ động, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh.
- Các bước tiếp theo bao gồm đào tạo giáo viên về kỹ thuật đặt câu hỏi, tăng cường động viên và xây dựng kênh liên lạc hiệu quả với phụ huynh.
Hành động ngay hôm nay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các chiến lược được đề xuất để nâng cao sự chủ động của học sinh trong các tiết học nói tiếng Anh, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp quan trọng này.