Cạnh tranh Địa Kinh Tế Mỹ-Trung Quốc và Ảnh Hưởng Đến Việt Nam

• Tác giả: Trương Tô Khánh Linh
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Thanh Hương
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế
• Đề tài: Cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc và ảnh hưởng đến Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CẠNH TRANH ĐỊA KINH TẾ
• 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu
• 1.2. Tổng quan các nghiên cứu về cạnh tranh địa kinh tế
• 1.3. Tổng quan các nghiên cứu về cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 1.4. Tổng quan các nghiên cứu về ảnh hưởng của tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 1.5. Khoảng trống nghiên cứu và đóng góp của luận văn
• 1.6. Một số khái niệm liên quan đến cạnh tranh địa kinh tế
• 1.6.1. Khái niệm cạnh tranh
• 1.6.2. Khái niệm địa kinh tế
• 1.6.3. Khái niệm cạnh tranh địa kinh tế
• 1.7. Nguyên nhân cạnh tranh địa kinh tế
• 1.8. Các lĩnh vực cạnh tranh địa kinh tế
• 1.8.1. Cạnh tranh địa kinh tế trong thương mại
• 1.8.2. Cạnh tranh địa kinh tế trong đầu tư
• 1.8.3. Cạnh tranh địa kinh tế trong lĩnh vực khác
• 1.9. Ảnh hưởng của cạnh tranh địa kinh tế
• 1.9.1. Ảnh hưởng của cạnh tranh địa kinh tế đến các nước trong cuộc
• 1.9.2. Ảnh hưởng của cạnh tranh địa kinh tế đến các nước còn lại trên thế giới
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Khung khổ phân tích
• 2.2. Các phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp thu thập tài liệu
• 2.4. Phương pháp xử lý dữ liệu
• 2.5. Phương pháp luận
• 2.6. Phương pháp phân tích tổng hợp
• 3. CHƯƠNG 3: CẠNH TRANH ĐỊA KINH TẾ MỸ-TRUNG QUỐC
• 3.1. Khái quát về mối quan hệ kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 3.2. Khái quát một số điểm nổi bật trong mối quan hệ kinh tế Mỹ-Trung Quốc từ năm 2012-2017
• 3.3. Khái quát một số điểm nổi bật trong mối quan hệ kinh tế Mỹ-Trung Quốc giai đoạn 2018-2022
• 3.4. Các lĩnh vực cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 3.4.1. Trong lĩnh vực thương mại
• 3.4.2. Trong lĩnh vực đầu tư
• 3.4.3. Trong lĩnh vực công nghệ
• 3.5. Nguyên nhân cuộc cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 3.5.1. Mâu thuẫn về định hướng phát triển
• 3.5.2. Mâu thuẫn về mô hình phát triển kinh tế
• 3.5.3. Mâu thuẫn về hình thái ý thức hệ
• 3.6. Ảnh hưởng của cuộc cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 3.6.1. Ảnh hưởng của cuộc cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc đến thế giới và khu vực
• 3.6.2. Tác động đến mỗi nước
• 4. CHƯƠNG 4: ẢNH HƯỞNG CỦA CẠNH TRANH ĐỊA KINH TẾ MỸ-TRUNG QUỐC ĐẾN VIỆT NAM VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH CHO VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI
• 4.1. Ảnh hưởng của cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc đến Việt Nam
• 4.2. Cơ hội của Việt Nam từ cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 4.3. Thách thức của Việt Nam trước cuộc cạnh tranh thương mại Mỹ-Trung Quốc
• 4.4. Hàm ý chính sách cho Việt Nam trong cuộc cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc
• 4.5. Triển vọng kinh tế thế giới
• 4.6. Định hướng phát triển kinh tế Việt Nam trong thời gian tới
• 4.7. Hàm ý chính sách cho Việt Nam
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Cạnh Tranh Địa Kinh Tế Mỹ Trung Khái Niệm Xu Hướng

Thế giới đang chứng kiến những biến động khó lường, với kinh tế toàn cầu đối mặt khủng hoảng. Mặc dù sức mạnh quân sự vẫn quan trọng, sức mạnh kinh tế và công nghệ của các quốc gia ngày càng có vai trò then chốt. Cạnh tranh kinh tế, chiến tranh thương mại, tranh giành thị trường ngày càng quyết liệt, tác động mạnh đến chuỗi sản xuất và phân phối toàn cầu. Trong mối quan hệ Mỹ-Trung Quốc, yếu tố kinh tế đóng vai trò then chốt. Theo tài liệu gốc, cạnh tranh địa kinh tế giữa Mỹ-Trung Quốc đang mở rộng sang nhiều lĩnh vực như tài chính - tiền tệ, kinh tế số, dữ liệu. Việt Nam, với vị thế kinh tế thứ 4 trong ASEAN và độ mở thương mại hàng đầu khu vực, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ cạnh tranh này. Nghiên cứu này sẽ làm rõ vấn đề này, cung cấp góc nhìn khách quan và chi tiết về cạnh tranh địa kinh tế của hai siêu cường và những tác động đến Việt Nam.

1.1. Định Nghĩa Cạnh Tranh Địa Kinh Tế Quan Điểm Từ Nghiên Cứu

Phan Văn Rân và Ngô Chí Nguyện (2019) dựa trên nghiên cứu của Edward Luttwak để định nghĩa địa kinh tế. Các nghiên cứu đã chứng minh khái niệm này một cách rõ ràng về mặt lý thuyết trong thực tiễn chính trị quốc tế. Toàn cầu hóa gia tăng tầm quan trọng của yếu tố địa kinh tế và cạnh tranh địa chính trị. Sau Chiến tranh Lạnh, cạnh tranh sức mạnh kinh tế thay thế cạnh tranh ý thức hệ và quân sự. Sức mạnh kinh tế quyết định thứ bậc quốc gia, và lợi ích quốc gia chi phối quan hệ quốc tế. Kinh tế trở thành trung tâm thay vì chiến lược hay chính trị truyền thống. Sự phụ thuộc kinh tế bất đối xứng làm gia tăng tính dễ tổn thương, đặc biệt đối với các nước nhỏ và đang phát triển. Biến động địa kinh tế có thể nhanh chóng dẫn đến biến động địa chính trị.

1.2. Xu Hướng Cạnh Tranh Địa Kinh Tế Toàn Cầu Hiện Nay

Bruna Coelho Jaeger và Pedro Vinicius Pereira Brites (2020) nhấn mạnh rằng địa kinh tế xuất phát từ chính trị cổ điển và là sự mở rộng phạm vi áp dụng của địa chính trị lên các quan hệ kinh tế quốc tế. Đó còn là việc sử dụng các công cụ kinh tế nhằm thúc đẩy, bảo vệ lợi ích quốc gia đồng thời đạt được lợi ích chính trị. Địa kinh tế bao gồm cả việc chuyển đổi tài sản kinh tế thành ảnh hưởng chính trị và huy động quyền lực chính trị để đạt được các mục tiêu kinh tế thông qua các trường hợp cạnh tranh hoặc hợp tác. Sức mạnh kinh tế là trung tâm để làm cho sức mạnh địa chính trị trở nên bền vững. Địa kinh tế là sự kết hợp giữa các chính sách thương mại, đầu tư, năng lượng, công cụ trừng phạt kinh tế, tài chính và các hình thức viện trợ, vốn vay ưu đãi.

II. Thách Thức Cạnh Tranh Mỹ Trung Ảnh Hưởng Đến Chuỗi Cung Ứng

Cuộc cạnh tranh địa kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc tạo ra những thách thức lớn cho chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực. Do sự phụ thuộc lẫn nhau ngày càng chặt chẽ, việc sử dụng công cụ kinh tế trở thành vũ khí lợi hại. Trung Quốc đang nuôi tham vọng trở thành “cường quốc chế tạo” vào năm 2025 và thống lĩnh thị trường công nghệ cao vào năm 2049. Hoa Kỳ, để củng cố vị thế, đã đưa ra các sáng kiến kinh tế mới như Khuôn khổ kinh tế châu Á – Thái Bình Dương và Đối tác cơ sở hạ tầng và đầu tư toàn cầu, nhằm kiềm chế các công cụ kinh tế của Trung Quốc. Các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động ứng phó để giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội từ sự thay đổi này. Việc hiểu rõ tác động của cạnh tranh Mỹ - Trung đến ASEAN cũng là yếu tố quan trọng.

2.1. Phân Tích Tác Động Chiến Tranh Thương Mại Mỹ Trung Đến GVC

Theo tài liệu gốc, thế giới đã chứng kiến những lần áp thuế đáp trả nhau lên tới hàng trăm tỷ USD với những lời công kích nhau nặng nề. Các quốc gia, nhất là các nước lớn, đang điều chỉnh lại chiến lược phát triển, giảm bớt sự phụ thuộc vào bên ngoài, làm thay đổi và dịch chuyển các chuỗi cung ứng. Do sự phụ thuộc lẫn nhau giữa hai bên ngày càng chặt chẽ, sử dụng công cụ kinh tế trở thành vũ khí lợi hại được hai bên triệt để sử dụng trong cuộc đua tranh sức mạnh và ảnh hưởng toàn cầu cũng như kiềm chế lẫn nhau thay vì đối đầu chính trị và chạy đua vũ trang như trong thời kỳ chiến tranh lạnh trước đây.

2.2. Rủi Ro và Cơ Hội Cho Việt Nam Trong Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu

Mark Leonard (2015) chỉ ra cạnh tranh địa chính trị đang định hình lại nền kinh tế toàn cầu và làm sáng tỏ các mối quan hệ quyền lực và quản trị toàn cầu. Ukraine là tâm điểm của cuộc khủng hoảng trật tự châu Âu, trong đó Liên bang Nga và phương Tây sử dụng thị trường tài chính, năng lượng và kiểm soát internet để thúc đẩy các mục đích riêng của họ. Ở châu Á, sự cạnh tranh giữa một Trung Quốc đang trỗi dậy và một Hoa Kỳ vẫn là cường quốc hàng đầu đang định hình lại các mối quan hệ khu vực và các thể chế toàn cầu.

III. Phương Pháp Phân Tích SWOT Cạnh Tranh Mỹ Trung Cho Việt Nam

Để định hình chiến lược phát triển phù hợp, Việt Nam cần thực hiện phân tích SWOT chi tiết về cạnh tranh địa kinh tế Mỹ - Trung. Phân tích này giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với Việt Nam trong bối cảnh hiện tại. Dựa trên kết quả phân tích, chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam có thể đưa ra các quyết định đầu tư, thương mại và chính sách phù hợp. Mục tiêu là tận dụng tối đa cơ hội và giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn. Phân tích cũng giúp Việt Nam củng cố an ninh kinh tế và định hình chính sách đối ngoại hiệu quả.

3.1. Điểm Mạnh và Điểm Yếu Của Kinh Tế Việt Nam Trong Bối Cảnh Mới

Cần phân tích kỹ lưỡng các yếu tố nội tại của nền kinh tế Việt Nam như năng lực sản xuất, trình độ công nghệ, nguồn nhân lực, và khả năng hội nhập quốc tế. Đồng thời, cần nhận diện rõ những điểm yếu như cơ sở hạ tầng còn hạn chế, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chưa cao, và sự phụ thuộc vào một số thị trường nhất định. Điểm mạnh cần được phát huy và điểm yếu cần được khắc phục để tăng cường khả năng thích ứng và chống chịu trước các biến động từ bên ngoài.

3.2. Cơ Hội và Thách Thức Từ Cạnh Tranh Địa Kinh Tế Mỹ Trung Quốc

Cần xác định rõ những cơ hội mà Việt Nam có thể tận dụng từ việc các công ty đa quốc gia dịch chuyển sản xuất, các hiệp định thương mại tự do được ký kết, và sự gia tăng đầu tư vào các lĩnh vực mới. Đồng thời, cần nhận diện các thách thức như nguy cơ trở thành bãi thải công nghệ, sự gia tăng cạnh tranh từ các nước khác, và các rào cản thương mại mới. Các cơ hội cần được nắm bắt và các thách thức cần được vượt qua để đảm bảo sự phát triển bền vững.

IV. Hàm Ý Chính Sách Cho Việt Nam Đón Đầu Xu Hướng Địa Kinh Tế

Để ứng phó hiệu quả với cạnh tranh địa kinh tế Mỹ - Trung, Việt Nam cần xây dựng các chính sách chủ động và linh hoạt. Các chính sách này cần tập trung vào việc đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư chất lượng cao, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, và phát triển các ngành công nghiệp mới. Việt Nam cần tăng cường hợp tác với các đối tác quốc tế, đặc biệt là các nước ASEAN, để tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định và hấp dẫn. Chính sách kinh tế Việt Nam cần được điều chỉnh để phù hợp với tình hình mới.

4.1. Định Hướng Phát Triển Kinh Tế Việt Nam Trong Giai Đoạn Mới

Định hướng phát triển kinh tế Việt Nam cần tập trung vào việc nâng cao giá trị gia tăng, phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, và thúc đẩy chuyển đổi số. Cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, và xây dựng hạ tầng số hiện đại. Đồng thời, cần chú trọng đến phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, và đảm bảo công bằng xã hội. Mục tiêu là xây dựng một nền kinh tế năng động, sáng tạo, và có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

4.2. Các Giải Pháp Cụ Thể Để Tăng Cường An Ninh Kinh Tế

Để tăng cường an ninh kinh tế, Việt Nam cần đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu, năng lượng, và công nghệ. Cần có các chính sách khuyến khích sản xuất trong nước, giảm sự phụ thuộc vào một số thị trường nhất định, và tăng cường khả năng tự chủ của nền kinh tế. Đồng thời, cần chú trọng đến bảo vệ tài sản trí tuệ, chống gian lận thương mại, và đảm bảo an ninh mạng. Mục tiêu là xây dựng một nền kinh tế an toàn, ổn định, và có khả năng chống chịu trước các rủi ro từ bên ngoài.

V. Triển Vọng và Kịch Bản Kinh Tế Việt Nam Trong Bối Cảnh Cạnh Tranh

Tương lai của kinh tế Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh địa kinh tế Mỹ - Trung phụ thuộc lớn vào khả năng thích ứng và chủ động ứng phó. Có nhiều kịch bản kinh tế Việt Nam có thể xảy ra, từ lạc quan đến bi quan. Tuy nhiên, với những nỗ lực cải cách và hội nhập sâu rộng, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội để vươn lên trở thành một nền kinh tế mạnh mẽ và thịnh vượng. Sự ổn định chính trị và xã hội, cùng với nguồn nhân lực trẻ và năng động, là những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam vượt qua thách thức. Cần tiếp tục theo dõi sát sao quan hệ Mỹ - Trung Quốc để có những điều chỉnh chính sách kịp thời.

5.1. Các Kịch Bản Tăng Trưởng Kinh Tế Việt Nam Đến Năm 2030

Cần xây dựng các kịch bản tăng trưởng kinh tế dựa trên các giả định khác nhau về tình hình thế giới, chính sách của các nước lớn, và khả năng của Việt Nam. Các kịch bản cần bao gồm cả kịch bản cơ sở, kịch bản lạc quan, và kịch bản bi quan. Mỗi kịch bản cần được phân tích kỹ lưỡng để xác định những cơ hội và thách thức, và đề xuất các giải pháp ứng phó phù hợp. Các kịch bản cần được cập nhật thường xuyên để phản ánh những thay đổi của tình hình thực tế.

5.2. Đánh Giá Tác Động Của Toàn Cầu Hóa Đến Triển Vọng Kinh Tế

Toàn cầu hóa mang lại cả cơ hội và thách thức cho Việt Nam. Cơ hội là tiếp cận thị trường rộng lớn, thu hút vốn đầu tư và công nghệ, và nâng cao năng lực cạnh tranh. Thách thức là sự gia tăng cạnh tranh, sự phụ thuộc vào các thị trường bên ngoài, và các rủi ro từ các cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Việt Nam cần tận dụng tối đa cơ hội và giảm thiểu các rủi ro để đảm bảo sự phát triển bền vững trong bối cảnh toàn cầu hóa.

VI. Phát Triển Bền Vững Yếu Tố Quan Trọng Trong Cạnh Tranh Địa Kinh Tế

Phát triển bền vững Việt Nam là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thịnh vượng trong dài hạn. Việc chú trọng đến bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên, và đảm bảo công bằng xã hội không chỉ giúp Việt Nam tránh được các hệ lụy tiêu cực của tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh. Cải cách thể chế kinh tế Việt Nam cần hướng đến việc tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, và khuyến khích các hoạt động kinh tế xanh. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm từ các nước phát triển để xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn và giảm thiểu tác động đến môi trường.

6.1. Các Mục Tiêu Phát Triển Bền Vững Của Liên Hợp Quốc Và Việt Nam

Các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc là khung khổ quan trọng để định hướng phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Việt Nam cần cụ thể hóa các mục tiêu này thành các chỉ tiêu cụ thể và có thể đo lường được, và xây dựng các chính sách và chương trình hành động để đạt được các mục tiêu này. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác quốc tế để huy động nguồn lực và chia sẻ kinh nghiệm trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

6.2. Chính Sách Khuyến Khích Đầu Tư Vào Các Dự Án Xanh

Để khuyến khích đầu tư vào các dự án xanh, Việt Nam cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và minh bạch, cung cấp các ưu đãi về thuế và tài chính, và tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi. Đồng thời, cần tăng cường giám sát và đánh giá tác động môi trường của các dự án đầu tư, và xử lý nghiêm các vi phạm. Mục tiêu là thu hút các nhà đầu tư có trách nhiệm và khuyến khích các hoạt động kinh tế thân thiện với môi trường.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2012-2022, cạnh tranh địa kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc đã trở thành một trong những hiện tượng nổi bật nhất trong quan hệ quốc tế, ảnh hưởng sâu rộng đến cấu trúc kinh tế và chính trị toàn cầu. Theo ước tính, kim ngạch thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này đã trải qua nhiều biến động lớn, với các đợt áp thuế và biện pháp trừng phạt kinh tế lên tới hàng trăm tỷ USD. Việt Nam, với vị thế nền kinh tế mở và là đối tác thương mại quan trọng của cả Mỹ và Trung Quốc, chịu tác động đa chiều từ cuộc cạnh tranh này. GDP Việt Nam năm 2022 tăng hơn 8%, đứng thứ 4 trong ASEAN, cho thấy sự phát triển năng động trong bối cảnh nhiều thách thức toàn cầu.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc phân tích diễn biến cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc trong giai đoạn 2012-2022, đánh giá ảnh hưởng của cuộc cạnh tranh này đến Việt Nam, đồng thời đề xuất các hàm ý chính sách phù hợp nhằm tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro. Phạm vi nghiên cứu bao gồm phân tích các lĩnh vực thương mại, đầu tư và công nghệ, với trọng tâm là tác động đến Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng và hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về cạnh tranh địa kinh tế, phân tích nguyên nhân và diễn biến cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung, đánh giá ảnh hưởng đến Việt Nam và đề xuất các giải pháp chính sách cụ thể. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp Việt Nam hiểu rõ hơn về bối cảnh địa kinh tế toàn cầu, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết địa kinh tế và lý thuyết cạnh tranh quốc tế. Địa kinh tế được hiểu là việc sử dụng các công cụ kinh tế nhằm đạt được mục tiêu chính trị và chiến lược quốc gia, bao gồm thương mại, đầu tư, trừng phạt kinh tế và viện trợ. Khái niệm này được phát triển từ quan điểm của Edward Luttwak (1990), nhấn mạnh sự chuyển đổi từ địa chính trị sang địa kinh tế trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Cạnh tranh địa kinh tế: Sử dụng các công cụ kinh tế để giành ưu thế chiến lược tại các khu vực địa lý khác nhau.
• Sức mạnh địa kinh tế: Khả năng của quốc gia trong việc sử dụng các nguồn lực kinh tế để ảnh hưởng đến các quốc gia khác.
• Phụ thuộc lẫn nhau bất đối xứng: Mối quan hệ kinh tế trong đó một bên có thể kiểm soát hoặc gây ảnh hưởng lớn hơn bên kia.
• Công cụ địa kinh tế: Bao gồm thương mại, đầu tư, trừng phạt, viện trợ và các chính sách kinh tế vĩ mô.

Lý thuyết cạnh tranh quốc tế được áp dụng để phân tích các chiến lược và hành vi của Mỹ và Trung Quốc trong cuộc đua giành vị thế kinh tế và chính trị toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp phân tích thống kê dữ liệu thứ cấp. Dữ liệu được thu thập từ các nguồn tin cậy như báo cáo của các tổ chức quốc tế, các nghiên cứu học thuật, số liệu thương mại và đầu tư của Việt Nam với Mỹ và Trung Quốc trong giai đoạn 2012-2022.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các báo cáo kinh tế, số liệu thương mại và đầu tư, các chính sách thuế quan và biện pháp trừng phạt được áp dụng trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn lọc tài liệu có liên quan trực tiếp đến chủ đề nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện thông qua phương pháp tổng hợp, so sánh và đối chiếu các số liệu về thương mại, đầu tư, cũng như các chính sách địa kinh tế của Mỹ và Trung Quốc. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2012-2022, giai đoạn có nhiều biến động và chuyển đổi chiến lược quan trọng trong quan hệ Mỹ-Trung.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Diễn biến cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc có nhiều điểm nổi bật: Giai đoạn 2018-2022 chứng kiến sự leo thang căng thẳng với hàng loạt biện pháp thuế quan và trừng phạt công nghệ. Ví dụ, Mỹ áp thuế lên hàng trăm tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, trong khi Trung Quốc đáp trả bằng các biện pháp phi thuế quan. Tỷ lệ tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ giảm khoảng 15% trong giai đoạn này.

2. Ảnh hưởng tích cực đến Việt Nam từ cạnh tranh địa kinh tế: Việt Nam tận dụng được cơ hội dịch chuyển chuỗi cung ứng khi nhiều doanh nghiệp đa quốc gia chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng khoảng 20% trong giai đoạn 2018-2022, đặc biệt trong các mặt hàng điện tử và dệt may.

3. Thách thức đối với Việt Nam do cạnh tranh địa kinh tế: Việt Nam chịu áp lực từ các biện pháp thuế quan và rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng. Mức thuế Mỹ áp lên một số mặt hàng Việt Nam tăng trung bình 5-10% trong giai đoạn 2018-2020, gây ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.

4. Cạnh tranh địa kinh tế thúc đẩy tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu: Xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng sang các nước trong cùng khu vực địa lý, đa dạng hóa nguồn cung và đầu tư vào công nghệ cao được đẩy mạnh. Khoảng 30% các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam đã điều chỉnh chiến lược sản xuất để giảm thiểu rủi ro từ căng thẳng Mỹ-Trung.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các diễn biến trên là sự thay đổi chiến lược của Trung Quốc từ “giấu mình chờ thời cơ” sang tham vọng trở thành cường quốc công nghệ toàn cầu, đối đầu trực tiếp với vị thế số 1 của Mỹ. Các biện pháp thuế quan và trừng phạt công nghệ của Mỹ nhằm hạn chế sự phát triển của Trung Quốc trong các lĩnh vực then chốt như trí tuệ nhân tạo và viễn thông.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, kết quả nghiên cứu phù hợp với nhận định rằng cạnh tranh địa kinh tế không chỉ là cuộc chiến thương mại mà còn là cuộc đua công nghệ và ảnh hưởng địa chính trị. Việt Nam, với vị trí địa lý và chính sách mở cửa, được xem là điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư đa quốc gia trong bối cảnh dịch chuyển chuỗi cung ứng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ và Trung Quốc, bảng tổng hợp các biện pháp thuế quan áp dụng trong giai đoạn 2018-2022, và sơ đồ mô tả các luồng đầu tư FDI dịch chuyển trong khu vực.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường năng lực công nghệ và đổi mới sáng tạo: Đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm nâng cao giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng, hướng tới các sản phẩm công nghệ cao. Mục tiêu tăng tỷ lệ sản phẩm công nghệ cao trong xuất khẩu lên 25% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với doanh nghiệp.

2. Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và đầu tư: Chủ động mở rộng quan hệ thương mại với các đối tác khác ngoài Mỹ và Trung Quốc để giảm thiểu rủi ro phụ thuộc. Mục tiêu tăng kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường ASEAN và EU lên 15% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Công Thương và các hiệp hội doanh nghiệp.

3. Củng cố chuỗi cung ứng nội địa và khu vực: Phát triển hạ tầng logistics, nâng cao năng lực sản xuất trong nước để giảm thiểu tác động từ gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. Mục tiêu giảm thời gian vận chuyển hàng hóa nội địa xuống dưới 48 giờ. Chủ thể thực hiện: Bộ Giao thông Vận tải và các địa phương.

4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh địa kinh tế: Xây dựng các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh với biến động thị trường. Mục tiêu tăng số lượng doanh nghiệp ứng dụng công nghệ mới lên 30% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách: Giúp hiểu rõ bối cảnh cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung và xây dựng các chính sách kinh tế đối ngoại phù hợp nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

2. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu và đầu tư nước ngoài: Cung cấp thông tin về xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng và các rủi ro tiềm ẩn, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh và đầu tư hiệu quả.

3. Các viện nghiên cứu và học giả kinh tế quốc tế: Là tài liệu tham khảo quan trọng để nghiên cứu sâu hơn về cạnh tranh địa kinh tế, các mô hình chiến lược và tác động đến các nền kinh tế khu vực.

4. Sinh viên và học viên cao học ngành Kinh tế quốc tế, Quan hệ quốc tế: Hỗ trợ nâng cao kiến thức chuyên sâu về địa kinh tế, cạnh tranh quốc tế và các chính sách kinh tế đối ngoại trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh đa chiều.

Câu hỏi thường gặp

1. Cạnh tranh địa kinh tế là gì và tại sao nó quan trọng?
   Cạnh tranh địa kinh tế là việc sử dụng các công cụ kinh tế như thương mại, đầu tư và trừng phạt để đạt được mục tiêu chiến lược quốc gia. Nó quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến vị thế kinh tế và chính trị của các quốc gia trong hệ thống quốc tế.

2. Diễn biến chính của cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung trong giai đoạn 2012-2022 là gì?
   Giai đoạn này chứng kiến sự leo thang căng thẳng với các biện pháp thuế quan, trừng phạt công nghệ và cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt từ năm 2018 trở đi.

3. Việt Nam bị ảnh hưởng như thế nào từ cuộc cạnh tranh này?
   Việt Nam vừa có cơ hội tăng trưởng xuất khẩu và thu hút đầu tư khi các doanh nghiệp đa quốc gia dịch chuyển chuỗi cung ứng, nhưng cũng đối mặt với thách thức về thuế quan và rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng.

4. Các công cụ địa kinh tế phổ biến nhất được sử dụng trong cạnh tranh Mỹ-Trung là gì?
   Bao gồm thuế quan, hạn chế đầu tư, trừng phạt công nghệ, viện trợ kinh tế và các biện pháp phi thuế quan nhằm kiểm soát thị trường và công nghệ.

5. Việt Nam nên làm gì để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro?
   Việt Nam cần tăng cường năng lực công nghệ, đa dạng hóa thị trường, củng cố chuỗi cung ứng nội địa và hoàn thiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp để thích ứng với môi trường cạnh tranh địa kinh tế phức tạp.

Kết luận

• Cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung Quốc trong giai đoạn 2012-2022 đã có những diễn biến phức tạp, tác động sâu rộng đến kinh tế toàn cầu và khu vực.
• Việt Nam được hưởng lợi từ dịch chuyển chuỗi cung ứng nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức về thuế quan và rủi ro gián đoạn.
• Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích chi tiết các lĩnh vực cạnh tranh chính như thương mại, đầu tư và công nghệ.
• Đề xuất các giải pháp chính sách nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, đa dạng hóa thị trường và củng cố chuỗi cung ứng nội địa.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chính sách đề xuất, theo dõi sát diễn biến cạnh tranh địa kinh tế và điều chỉnh chiến lược phát triển phù hợp.

Call-to-action: Các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và học giả cần phối hợp chặt chẽ để tận dụng cơ hội và ứng phó hiệu quả với những biến động trong cạnh tranh địa kinh tế Mỹ-Trung, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh đa chiều.