I. Tính cấp thiết của đề tài
Cây lúa (Oryza sativa L.) là cây lương thực quan trọng nhất của Việt Nam. Với vị trí địa lý gần biển và hệ thống sông ngòi dày đặc, nông nghiệp lúa nước đóng vai trò chủ đạo trong đảm bảo an ninh lương thực. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đã gây ra nhiều tác động tiêu cực, đặc biệt là hiện tượng ngập úng, ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng và sản lượng lúa. Vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Việc nghiên cứu và phát triển giống lúa có khả năng chịu ngập là rất cần thiết để đảm bảo an toàn lương thực và tăng thu nhập cho nông dân.
1.1. Nguyên nhân và tác động của ngập úng
Nguyên nhân chính gây ngập úng là do mực nước biển dâng cao và mưa lớn kéo dài. Điều này đã làm giảm sản lượng lúa gạo, đặc biệt ở ĐBSCL, nơi có diện tích và sản lượng lúa lớn nhất. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hiện tượng ngập úng có thể làm mất hàng triệu tấn lúa mỗi năm, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế nông nghiệp. Việc cải tiến giống lúa có khả năng chịu ngập là một giải pháp quan trọng để ứng phó với tình trạng này.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của đề tài là cải tiến giống lúa AS996 bằng phương pháp chọn giống bằng chỉ thị phân tử kết hợp lai trở lại (MABC). Mục tiêu cụ thể bao gồm chọn vật liệu khởi đầu, xác định các chỉ thị phân tử cho đa hình giữa hai giống bố mẹ, và đánh giá khả năng chịu ngập của giống lúa mới AS996-Sub1. Việc này không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn đảm bảo tính chống chịu với ngập úng, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp.
2.1. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn giống nhờ chỉ thị phân tử và lai trở lại (MABC) để cải tiến giống lúa AS996. Phương pháp này kết hợp giữa công nghệ sinh học hiện đại và phương pháp chọn giống truyền thống, nhằm nâng cao tính chống chịu ngập cho giống lúa. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển giống lúa mới có khả năng chịu ngập tốt hơn.
III. Đánh giá và kết quả nghiên cứu
Luận án đã xác định được 71 chỉ thị phân tử đa hình giữa giống AS996 và IR64-Sub1, trong đó 69 chỉ thị được sử dụng để sàng lọc nền di truyền của giống AS996. Việc ứng dụng phương pháp MABC đã thành công trong việc tạo ra giống lúa AS996-Sub1 (OM351) có khả năng chịu ngập tốt hơn. Giống OM351 không chỉ có năng suất cao hơn mà còn có khả năng chịu ngập hoàn toàn trong 14 ngày, điều này rất quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay.
3.1. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Kết quả nghiên cứu không chỉ có giá trị khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn lớn. Giống OM351 mở ra khả năng ứng dụng rộng rãi trong việc cải tiến giống lúa, nâng cao khả năng chống chịu với các yếu tố bất lợi. Điều này sẽ góp phần đa dạng hóa bộ giống lúa gieo cấy cho các vùng đất trũng, ngập úng, từ đó đảm bảo an ninh lương thực và tăng thu nhập cho nông dân.
