I. Tính cấp thiết của đề tài
Sản xuất giống lúa tại miền Bắc hiện nay không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn đáp ứng nhu cầu tiêu thụ nội địa. Sự gia tăng thu nhập và yêu cầu về chất lượng lúa cao từ người tiêu dùng đã tạo ra áp lực lớn cho các nhà nghiên cứu. Các giống lúa địa phương thường có chất lượng tốt nhưng lại gặp khó khăn về năng suất và thời gian sinh trưởng. Việc cải tiến giống lúa thông qua đột biến phóng xạ đã trở thành một giải pháp khả thi. Đột biến phóng xạ không chỉ tạo ra các giống lúa mới mà còn giúp tăng cường tính kháng bệnh và năng suất. Theo thống kê, Việt Nam đã phát triển nhiều giống lúa chất lượng cao nhờ vào phương pháp này, cho thấy tiềm năng lớn trong việc ứng dụng công nghệ sinh học vào nông nghiệp.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của nghiên cứu là cải tiến giống lúa địa phương và nhập nội thông qua đột biến phóng xạ. Cụ thể, nghiên cứu nhằm tạo ra nguồn vật liệu mới bằng cách xử lý đột biến phóng xạ với tia gamma, phục vụ cho việc chọn tạo giống lúa chất lượng tại miền Bắc. Các dòng lúa được chọn tạo cần có thời gian sinh trưởng ngắn, chiều cao cây thấp và năng suất cao, phù hợp với điều kiện khí hậu và canh tác tại các tỉnh phía Bắc. Việc đạt được các mục tiêu này không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn cải thiện chất lượng gạo, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu bao gồm ba mẫu giống lúa chất lượng: Khẩu Mang, NN1 và NN3. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá nguồn vật liệu khởi đầu, xử lý đột biến phóng xạ và khảo nghiệm sinh thái các dòng lúa chất lượng cao tại một số tỉnh miền Bắc. Các thí nghiệm sẽ được thực hiện tại Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm, nhằm đánh giá hiệu ứng chiếu xạ và chọn lọc dòng thuần. Thời gian triển khai các thí nghiệm từ năm 2016 đến 2021, với mục tiêu tạo ra các giống lúa có năng suất và chất lượng tốt hơn.
IV. Những đóng góp mới của đề tài
Nghiên cứu đã xác định được hiệu quả của việc chiếu xạ tia gamma ở các liều lượng khác nhau đối với giống lúa nhập nội. Kết quả cho thấy chiếu xạ ở liều lượng 200 Gy có hiệu quả chọn lọc tốt hơn so với 300 Gy và 400 Gy. Dòng lúa NN1-2-6-55 được chọn tạo thành công với thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao và chất lượng gạo tốt. Đây là nguồn vật liệu quý cho công tác chọn tạo và phát triển giống lúa chất lượng cao tại miền Bắc, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.
V. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn mang lại giá trị thực tiễn cao. Việc sử dụng đột biến phóng xạ để tạo ra giống lúa mới giúp mở rộng nguồn gen và tăng cường tính đa dạng di truyền. Dòng lúa NN1-2-6-55 với nhiều đặc điểm nông sinh học tốt sẽ góp phần vào việc cải thiện chất lượng gạo tại miền Bắc. Hơn nữa, nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu khoa học cho các chương trình chọn giống lúa chất lượng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
