Tổng quan nghiên cứu

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thu nhập và thúc đẩy công bằng xã hội. Tại tỉnh Lạng Sơn, tỷ trọng thuế TNCN mới chiếm khoảng 5-8% tổng thu ngân sách, thấp hơn nhiều so với tiềm năng do diện người nộp thuế còn hạn chế và công tác quản lý thuế còn nhiều khó khăn. Giai đoạn 2014-2018, Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn đã nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách, trong đó thuế TNCN đóng góp phần không nhỏ. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế TNCN vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chưa bao quát hết đối tượng nộp thuế, trình độ cán bộ thuế chưa đáp ứng yêu cầu, ý thức chấp hành của người nộp thuế còn thấp, và các hành vi trốn thuế, kê khai không trung thực vẫn phổ biến.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý thuế TNCN tại Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN trong những năm tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý thuế TNCN trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, số liệu thống kê và khảo sát thực tế tại Cục Thuế. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý thuế TNCN, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn khi cung cấp các giải pháp cụ thể giúp Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn và các cơ quan thuế khác nâng cao hiệu quả quản lý thuế, góp phần tăng nguồn thu ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế là quá trình tổ chức, điều hành và giám sát nhằm đảm bảo người nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ nộp thuế theo quy định pháp luật, bao gồm các hoạt động đăng ký, kê khai, nộp thuế, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm và hỗ trợ người nộp thuế.

  • Lý thuyết về thuế thu nhập cá nhân: Thuế TNCN là thuế trực thu đánh vào thu nhập thực nhận của cá nhân, có tính chất bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp, mang tính pháp lý cao và được thiết kế theo nguyên tắc lũy tiến nhằm đảm bảo công bằng xã hội.

  • Các khái niệm chính:

    • Hiệu quả quản lý thuế: Đánh giá dựa trên các chỉ tiêu như tỷ lệ tờ khai thuế đúng hạn, tỷ lệ thu ngân sách so với dự toán, tỷ lệ nợ thuế, tỷ lệ hoàn thuế đúng hạn.
    • Quản lý đăng ký thuế: Thủ tục cấp mã số thuế cho người nộp thuế.
    • Kê khai và quyết toán thuế: Quy trình người nộp thuế khai báo và cơ quan thuế kiểm soát, quyết toán số thuế phải nộp.
    • Thanh tra, kiểm tra thuế: Hoạt động giám sát nhằm phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật thuế.
    • Tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế: Các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức và hỗ trợ người nộp thuế thực hiện đúng quy định.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp phân tích tổng hợp: Thu thập và phân tích tài liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thống kê của Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2014-2018.

  • Phương pháp khảo sát thực tế: Thu thập số liệu sơ cấp qua điều tra với 200 người nộp thuế và các cán bộ thuế tại Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn để đánh giá thực trạng quản lý thuế TNCN.

  • Phương pháp thống kê: Tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu định lượng về thu thuế, tỷ lệ tờ khai, nợ thuế, hoàn thuế nhằm đánh giá hiệu quả quản lý.

  • Phương pháp so sánh: Đối chiếu kết quả quản lý thuế TNCN tại Lạng Sơn với các tỉnh lân cận như Hà Nội, Cao Bằng, Thái Nguyên để rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến đánh giá, nhận xét và đề xuất giải pháp từ các chuyên gia, cán bộ thuế có kinh nghiệm nhằm làm rõ điểm mạnh, hạn chế và hướng hoàn thiện.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 200 người nộp thuế được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng khác nhau. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2018, với các giải pháp đề xuất áp dụng cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thu ngân sách từ thuế TNCN tăng trưởng ổn định: Giai đoạn 2014-2018, tổng số thu thuế TNCN tại Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn tăng từ khoảng 50 tỷ đồng lên trên 80 tỷ đồng, đạt tỷ lệ hoàn thành dự toán trung bình trên 95% mỗi năm. Tỷ lệ này cao hơn mức bình quân của một số tỉnh lân cận.

  2. Tỷ lệ tờ khai thuế đúng hạn và đầy đủ còn thấp: Tỷ lệ tờ khai thuế TNCN nộp đúng hạn chỉ đạt khoảng 85%, trong khi tỷ lệ tờ khai thuế đã nộp so với số tờ khai phải nộp đạt khoảng 90%. Điều này cho thấy vẫn còn tình trạng chậm nộp và thiếu tờ khai, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  3. Tỷ lệ nợ thuế TNCN chiếm khoảng 12% tổng số thuế TNCN thu được: Mặc dù có sự tăng cường đôn đốc và cưỡng chế, nợ thuế vẫn là vấn đề lớn, gây khó khăn cho việc huy động nguồn thu ngân sách.

  4. Hoàn thuế và giảm thuế được thực hiện kịp thời: Tỷ lệ hồ sơ hoàn thuế TNCN được giải quyết đúng hạn đạt trên 90%, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế và nâng cao tính minh bạch.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản lý thuế TNCN tại Lạng Sơn bao gồm: trình độ chuyên môn và phẩm chất đạo đức của cán bộ thuế chưa đồng đều, hệ thống công nghệ thông tin chưa được ứng dụng tối đa, ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế của người dân còn hạn chế do trình độ dân trí và thói quen sử dụng tiền mặt phổ biến. So sánh với các tỉnh như Hà Nội và Thái Nguyên, nơi ứng dụng công nghệ thông tin mạnh mẽ và tổ chức bộ máy quản lý thuế chuyên nghiệp hơn, Lạng Sơn còn nhiều điểm cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu thuế TNCN theo năm, bảng tỷ lệ tờ khai thuế đúng hạn và biểu đồ tỷ lệ nợ thuế qua các năm để minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng. Việc hoàn thiện quản lý thuế TNCN không chỉ giúp tăng nguồn thu ngân sách mà còn góp phần nâng cao công bằng xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế

    • Mục tiêu: Nâng tỷ lệ tờ khai thuế đúng hạn lên trên 95% trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn phối hợp với Tổng cục Thuế.
    • Giải pháp: Triển khai hệ thống kê khai thuế điện tử, liên kết dữ liệu với các cơ quan liên quan như Bảo hiểm xã hội, Kho bạc, Ngân hàng để kiểm soát thu nhập và thuế chính xác.

  2. Nâng cao năng lực và phẩm chất đội ngũ cán bộ thuế

    • Mục tiêu: 100% cán bộ thuế được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo và Tổng cục Thuế.
    • Giải pháp: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, xây dựng quy tắc ứng xử và kiểm soát nội bộ chặt chẽ.

  3. Tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành nghĩa vụ thuế của người dân, giảm tỷ lệ nợ thuế xuống dưới 8% trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Cục Thuế phối hợp với các tổ chức chính quyền địa phương.
    • Giải pháp: Tổ chức các buổi tập huấn, phát hành tài liệu hướng dẫn, hỗ trợ trực tiếp và qua điện thoại, website, mạng xã hội.

  4. Cải tiến quy trình thanh tra, kiểm tra và cưỡng chế nợ thuế

    • Mục tiêu: Rút ngắn thời gian xử lý nợ thuế và tăng tỷ lệ thu hồi nợ lên trên 90% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý nợ và Cục Thuế tỉnh.
    • Giải pháp: Áp dụng phân tích rủi ro để tập trung thanh tra các đối tượng có nguy cơ trốn thuế cao, tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng trong cưỡng chế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ và lãnh đạo các cơ quan thuế địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, hạn chế và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, áp dụng vào công tác quản lý tại địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách thuế và cơ quan quản lý nhà nước

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách thuế và hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Các doanh nghiệp và tổ chức trả thu nhập

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, nghĩa vụ và quyền lợi trong quản lý thuế TNCN, từ đó thực hiện đúng và hiệu quả các thủ tục thuế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về quản lý thuế TNCN, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế thu nhập cá nhân là gì và vai trò của nó trong ngân sách nhà nước?
    Thuế TNCN là thuế trực thu đánh vào thu nhập thực nhận của cá nhân, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước và điều tiết thu nhập nhằm đảm bảo công bằng xã hội.

  2. Tại sao tỷ lệ nợ thuế TNCN tại Lạng Sơn còn cao?
    Nguyên nhân chính là do ý thức chấp hành của người nộp thuế chưa cao, trình độ cán bộ thuế còn hạn chế, và phương thức thanh toán chủ yếu bằng tiền mặt gây khó khăn trong kiểm soát thu nhập.

  3. Cục Thuế Lạng Sơn đã áp dụng những biện pháp gì để nâng cao hiệu quả quản lý thuế?
    Cục Thuế đã tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, tổ chức tuyên truyền chính sách thuế, kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm, đồng thời cải tiến quy trình hoàn thuế và giảm thuế kịp thời.

  4. Làm thế nào để người nộp thuế có thể hoàn thành nghĩa vụ thuế đúng hạn?
    Người nộp thuế cần đăng ký mã số thuế, kê khai thuế đầy đủ và đúng hạn, sử dụng các hình thức kê khai điện tử, đồng thời chủ động tìm hiểu và tuân thủ các quy định pháp luật về thuế.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để giảm tỷ lệ nợ thuế TNCN tại Lạng Sơn?
    Giải pháp bao gồm tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ thuế, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, và cải tiến công tác thanh tra, kiểm tra, cưỡng chế nợ thuế hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Thuế thu nhập cá nhân là nguồn thu quan trọng, góp phần đảm bảo ngân sách và công bằng xã hội tại tỉnh Lạng Sơn.
  • Thực trạng quản lý thuế TNCN giai đoạn 2014-2018 cho thấy nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tỷ lệ tờ khai đúng hạn, nợ thuế và năng lực cán bộ thuế.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp trọng tâm như ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền và cải tiến công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Các giải pháp này cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế TNCN, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Kêu gọi các cơ quan thuế, chính quyền địa phương và người nộp thuế cùng phối hợp thực hiện để đạt được mục tiêu quản lý thuế hiệu quả và bền vững.