Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động và quản lý tại các tổ chức, đặc biệt trong lĩnh vực y tế. Tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long, thành phố Cần Thơ, việc xây dựng và duy trì một hệ thống KSNB hữu hiệu là yếu tố quan trọng nhằm bảo vệ tài sản, đảm bảo tính chính xác của báo cáo tài chính và tuân thủ các quy định pháp luật. Nghiên cứu được thực hiện trên cơ sở thu thập dữ liệu từ năm 2017 đến 2019, với khảo sát 218 nhân viên tại bệnh viện trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2020. Mục tiêu chính của luận văn là đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống KSNB tại bệnh viện. Nghiên cứu tập trung vào năm yếu tố cấu thành theo khuôn mẫu COSO 2013: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, cùng hoạt động giám sát. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện hệ thống quản trị nội bộ tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và tạo dựng niềm tin cho các bên liên quan.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khuôn mẫu COSO 2013, một trong những chuẩn mực quốc tế về hệ thống kiểm soát nội bộ, bao gồm năm thành phần chính:

  • Môi trường kiểm soát: Nền tảng văn hóa và ý thức kiểm soát trong tổ chức, thể hiện qua tính kỷ luật, cơ cấu tổ chức, giá trị đạo đức và phong cách quản lý.
  • Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận diện, phân tích và quản lý các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu của tổ chức, bao gồm cả rủi ro gian lận và thay đổi môi trường kinh doanh.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách và thủ tục nhằm đảm bảo các chỉ thị quản lý được thực hiện, bao gồm phân công nhiệm vụ, ủy quyền và phê duyệt.
  • Thông tin và truyền thông: Hệ thống thu thập, truyền đạt và sử dụng thông tin kịp thời, chính xác để hỗ trợ các hoạt động kiểm soát.
  • Giám sát: Quá trình đánh giá liên tục và định kỳ nhằm đảm bảo hệ thống KSNB vận hành hiệu quả và kịp thời điều chỉnh các khiếm khuyết.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các khái niệm về tính hữu hiệu của hệ thống KSNB, được hiểu là mức độ hoàn thành các mục tiêu hoạt động, báo cáo tài chính và tuân thủ pháp luật một cách hợp lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng.

  • Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với 9 thành viên gồm giám đốc, phó giám đốc, kế toán trưởng, trưởng khoa và nhân viên kế toán nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng và điều chỉnh bảng câu hỏi khảo sát phù hợp với thực tế bệnh viện.
  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ 218 nhân viên bệnh viện bằng bảng câu hỏi Likert 5 cấp độ, lựa chọn mẫu theo phương pháp lấy mẫu thuận tiện. Cỡ mẫu được xác định dựa trên tiêu chuẩn tối thiểu của phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy đa biến.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để thực hiện các bước phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc thang đo, phân tích hồi quy đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến tính hữu hiệu của hệ thống KSNB, cùng phân tích phương sai (ANOVA) để kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện tuần tự, từ xây dựng mô hình lý thuyết, thu thập và xử lý dữ liệu đến phân tích kết quả và đề xuất hàm ý quản trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của môi trường kiểm soát: Môi trường kiểm soát tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long được đánh giá có mức độ ảnh hưởng tích cực đến tính hữu hiệu của hệ thống KSNB với hệ số Beta đáng kể. Các yếu tố như bộ chuẩn mực đạo đức, cơ cấu tổ chức rõ ràng và chính sách đào tạo nhân viên được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao ý thức tuân thủ và trách nhiệm của nhân viên.
  2. Đánh giá rủi ro là nhân tố tác động mạnh nhất: Việc nhận diện và phân tích rủi ro, đặc biệt là các rủi ro liên quan đến gian lận và sai phạm, có ảnh hưởng lớn nhất đến tính hữu hiệu của hệ thống KSNB. Kết quả hồi quy cho thấy đánh giá rủi ro có hệ số Beta cao nhất trong mô hình, phản ánh tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro trong môi trường bệnh viện.
  3. Hoạt động kiểm soát được thực hiện hiệu quả: Phân công nhiệm vụ rõ ràng, ủy quyền hợp lý và quy trình kiểm soát được thiết lập chặt chẽ giúp đảm bảo các hoạt động vận hành theo đúng quy định, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nội bộ.
  4. Thông tin và truyền thông được cải thiện đáng kể: Hệ thống công nghệ thông tin hiện đại và các kênh truyền thông nội bộ, bên ngoài được duy trì tốt, giúp cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho các bộ phận liên quan, hỗ trợ công tác kiểm soát và ra quyết định.
  5. Hoạt động giám sát thường xuyên và định kỳ: Việc giám sát liên tục các hoạt động kiểm soát giúp phát hiện kịp thời các khiếm khuyết và điều chỉnh phù hợp, đảm bảo hệ thống KSNB vận hành hiệu quả theo thời gian.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực kiểm soát nội bộ tại các tổ chức y tế và doanh nghiệp, khẳng định vai trò quan trọng của năm yếu tố cấu thành theo COSO 2013. Đặc biệt, đánh giá rủi ro được xác định là nhân tố có tác động mạnh nhất, điều này phản ánh thực tế môi trường bệnh viện luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro phức tạp, đòi hỏi sự nhận diện và quản lý chặt chẽ. Môi trường kiểm soát và hoạt động kiểm soát cũng đóng vai trò nền tảng trong việc tạo dựng văn hóa tuân thủ và hiệu quả vận hành. Thông tin và truyền thông cùng hoạt động giám sát là các yếu tố hỗ trợ quan trọng, giúp duy trì sự liên kết và kiểm soát xuyên suốt trong tổ chức. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hồi quy đa biến thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố, cùng bảng Cronbach’s Alpha minh chứng độ tin cậy của thang đo. Những phát hiện này góp phần làm rõ cơ chế vận hành của hệ thống KSNB tại bệnh viện, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến hệ thống trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng và duy trì môi trường kiểm soát tích cực: Ban lãnh đạo bệnh viện cần tiếp tục củng cố bộ chuẩn mực đạo đức, nâng cao nhận thức về trách nhiệm và kỷ luật trong toàn bộ nhân viên. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc và phòng Nhân sự.
  2. Nâng cao năng lực đánh giá và quản lý rủi ro: Thiết lập bộ phận chuyên trách dự báo và xử lý rủi ro, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nhận diện và ứng phó rủi ro cho cán bộ quản lý. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám đốc, phòng Quản lý chất lượng.
  3. Hoàn thiện quy trình hoạt động kiểm soát: Rà soát, cập nhật và chuẩn hóa các quy trình phân công, ủy quyền và phê duyệt nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong công tác kiểm soát. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Hành chính quản trị và các trưởng khoa.
  4. Cải tiến hệ thống thông tin và truyền thông: Đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, phát triển các kênh truyền thông nội bộ đa dạng, đảm bảo thông tin được truyền đạt kịp thời và chính xác đến mọi bộ phận. Thời gian: 12-18 tháng; Chủ thể: Phòng IT và Ban Giám đốc.
  5. Tăng cường hoạt động giám sát liên tục và định kỳ: Thiết lập cơ chế giám sát hiệu quả, kết hợp giám sát thường xuyên trong hoạt động hàng ngày và giám sát định kỳ qua các báo cáo, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban Giám đốc, phòng Kiểm soát nội bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý bệnh viện: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống KSNB, từ đó xây dựng chiến lược quản trị nội bộ hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý và kiểm soát rủi ro.
  2. Nhân viên phòng Kiểm soát nội bộ và phòng Quản lý chất lượng: Cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế, triển khai và đánh giá các hoạt động kiểm soát nội bộ phù hợp với đặc thù bệnh viện.
  3. Chuyên gia tư vấn quản trị và kiểm toán nội bộ: Là tài liệu tham khảo quan trọng để tư vấn, đánh giá và cải tiến hệ thống KSNB trong các tổ chức y tế và doanh nghiệp tương tự.
  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành Kế toán, Quản trị y tế và Quản lý doanh nghiệp: Học hỏi phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, cũng như ứng dụng lý thuyết COSO 2013 trong thực tiễn quản lý y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống kiểm soát nội bộ là gì và tại sao nó quan trọng trong bệnh viện?
    Hệ thống KSNB là tập hợp các chính sách, thủ tục và hoạt động nhằm đảm bảo hoạt động bệnh viện tuân thủ pháp luật, bảo vệ tài sản và nâng cao hiệu quả quản lý. Nó giúp phát hiện và ngăn ngừa sai phạm, từ đó tạo niềm tin cho bệnh viện và các bên liên quan.

  2. Năm yếu tố cấu thành hệ thống KSNB theo COSO 2013 gồm những gì?
    Bao gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò hỗ trợ lẫn nhau để đảm bảo hệ thống vận hành hiệu quả.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu kết hợp định tính (thảo luận nhóm để xây dựng mô hình) và định lượng (khảo sát 218 nhân viên, phân tích dữ liệu bằng SPSS với các kỹ thuật như Cronbach’s Alpha, EFA và hồi quy đa biến).

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tính hữu hiệu của hệ thống KSNB tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long?
    Đánh giá rủi ro được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất, phản ánh tầm quan trọng của việc nhận diện và quản lý rủi ro trong môi trường bệnh viện.

  5. Làm thế nào để nâng cao tính hữu hiệu của hệ thống KSNB tại bệnh viện?
    Cần tăng cường môi trường kiểm soát, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro, hoàn thiện hoạt động kiểm soát, cải tiến hệ thống thông tin và truyền thông, đồng thời tăng cường hoạt động giám sát liên tục và định kỳ.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến tính hữu hiệu của hệ thống KSNB tại Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long, dựa trên khuôn mẫu COSO 2013.
  • Đánh giá rủi ro là nhân tố có tác động mạnh nhất, nhấn mạnh vai trò quản lý rủi ro trong môi trường y tế.
  • Môi trường kiểm soát, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, cùng hoạt động giám sát cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hệ thống KSNB.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng với cỡ mẫu 218 nhân viên đảm bảo tính chính xác và thực tiễn của kết quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện từng yếu tố, góp phần nâng cao năng lực quản trị và kiểm soát nội bộ tại bệnh viện trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Bệnh viện Hoàn Mỹ Cửu Long nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh hệ thống KSNB để đảm bảo tính hữu hiệu bền vững. Các nhà quản lý và chuyên gia trong lĩnh vực y tế cũng nên tham khảo nghiên cứu này để áp dụng và phát triển hệ thống kiểm soát nội bộ phù hợp với đặc thù từng đơn vị.