Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Thanh Khoản Của Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam

Thanh khoản đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính. Khi các ngân hàng thương mại có đủ khả năng thanh toán, họ có thể đáp ứng các nhu cầu rút tiền của khách hàng và giải ngân các khoản vay đã cam kết, từ đó duy trì niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng. Ngược lại, nếu một ngân hàng gặp khó khăn về thanh khoản, nó có thể lan rộng sang các ngân hàng khác, gây ra một cuộc khủng hoảng thanh khoản trên toàn hệ thống.

Thực tế giai đoạn 2008-2011 đã chứng kiến sự thiếu hụt thanh khoản trầm trọng của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Giai đoạn này, các ngân hàng chạy đua lãi suất, có những thời điểm lãi suất huy động lên đến 23%/năm, lãi suất qua đêm liên ngân hàng có lúc đạt kỷ lục 27% ( Viết Chung, 2012). Các kênh huy động vàng và ngoại tệ cũng tăng mạnh. NHNN cũng phải sử dụng thường xuyên công cụ tái cấp vốn để đáp ứng sự thiếu hụt thanh khoản của thị trường.

Cuộc khủng hoảng cho kinh tế nghiệm trọng nhất trong những năm gần đây – Khủng hoảng cho vay dưới chuẩn tại Mỹ bắt đầu năm 2007 là một ví dụ điển hình về hậu quả của việc các ngân hàng không chú trọng đến khả năng thanh khoản cũng như nâng cao khả năng thanh khoản. Nguyên nhân từ sự tăng trưởng cho vay quá nóng thông qua việc bùng nổ cho vay bất động sản, khi bong bóng bất động sản bị vỡ, nỡ xấu gia tăng làm cho thị trường tài chính của Mỹ bị thiếu hụt thanh khoản trầm trọng, dẫn đến sự sụp đổ của hàng loạt ngân hàng.

Tại thị trường Việt Nam, hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại từ trước đến nay là huy động vốn từ các nguồn nhàn rỗi sau đó sử dụng để cho vay, do đó lợi nhuận đa phần đến từ phần chênh lệch giữa lãi suất cho vay và lãi suất huy động. Chính vì vậy, các ngân hàng thường chú trọng phát triển công tác tín dụng để tăng lợi nhuận đạt được. Những năm gần đây,hệ thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam chứng kiến việc tốc độ tăng trưởng cho vay luôn cao hơn so với tốc độ tăng trưởng huy động làm dấy lên lo ngại về việc mất khả năng thanh khoản đối với một số ngân hàng yếu kém.

Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng đã đưa ra hai chỉ số quan trọng để đánh giá thanh khoản của các ngân hàng thương mại: Tỷ lệ đảm bảo thanh khoản (LCR) và Tỷ lệ quỹ ổn định ròng (NSFR). LCR đo lường khả năng của ngân hàng đáp ứng các nghĩa vụ ngắn hạn trong vòng 30 ngày, trong khi NSFR đo lường khả năng của ngân hàng tài trợ cho các hoạt động dài hạn bằng các nguồn vốn ổn định.

Tại Việt Nam, khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại thể hiện qua tỷ lệ dự trữ thanh khoản, tỷ lệ này được đo bằng phần trăm của tài sản có tính thanh khoản cao chia cho tổng nợ phải trả. Chính v vậy, bài viết tập trung nghiên cứu các yếu tố của Ngân hàng thương mại tác động đến thanh khoản thông qua tỷ lệ dự trữ thanh khoản bao gồm: quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tốc độ tăng trưởng cho vay, tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ cho vay trung dài hạn trên tổng cho vay và tăng trưởng kinh tế.

Tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể làm giảm thanh khoản của ngân hàng, vì nó làm tăng nhu cầu về vốn và có thể dẫn đến việc ngân hàng phải chấp nhận các khoản vay rủi ro hơn. Nợ xấu cũng có tác động tiêu cực đến thanh khoản, vì nó làm giảm giá trị tài sản của ngân hàng và làm tăng chi phí dự phòng rủi ro.

Quy mô ngân hàng lớn thường có lợi thế về thanh khoản, vì họ có thể tiếp cận các nguồn vốn đa dạng hơn và có khả năng huy động vốn dễ dàng hơn. Vốn chủ sở hữu cao cũng giúp tăng cường thanh khoản, vì nó cung cấp một lớp đệm bảo vệ chống lại các khoản lỗ bất ngờ và làm tăng khả năng của ngân hàng trong việc đáp ứng các nghĩa vụ tài chính.

Ngân hàng Nhà nước có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định thanh khoản của hệ thống ngân hàng. NHNN có thể sử dụng các công cụ như tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nghiệp vụ thị trường mở và tái cấp vốn để điều tiết thanh khoản trên thị trường liên ngân hàng và hỗ trợ các ngân hàng gặp khó khăn về thanh khoản.

Các ngân hàng thương mại có thể áp dụng nhiều giải pháp để nâng cao khả năng thanh khoản, bao gồm việc đa dạng hóa nguồn vốn huy động, tăng cường quản lý rủi ro tín dụng, cải thiện hiệu quả hoạt động, và đầu tư vào các tài sản có tính thanh khoản cao. Việc ứng dụng công nghệ ngân hàng và digital banking cũng có thể giúp ngân hàng quản lý thanh khoản hiệu quả hơn.

Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về quản lý thanh khoản, phù hợp với chuẩn mực quốc tế như Basel III. NHNN cũng cần tăng cường giám sát và thanh tra hoạt động của các ngân hàng thương mại, đặc biệt là về quản lý rủi ro thanh khoản.

Nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào tác động của các yếu tố vĩ mô và chính sách tiền tệ đến thanh khoản ngân hàng. Ngoài ra, cũng cần nghiên cứu sâu hơn về tác động của công nghệ ngân hàng và digital banking đến quản lý thanh khoản của các ngân hàng thương mại.