Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, việc xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực kế toán - kiểm toán trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến tháng 10/2016, cả nước có khoảng 553 cơ sở đào tạo, trong đó hơn 50% đăng ký đào tạo ngành kế toán với nhiều chuyên ngành khác nhau. Tuy nhiên, công tác đào tạo hiện nay chưa đáp ứng đủ nhu cầu thị trường, dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt trong tuyển sinh. Đề tài nghiên cứu tập trung phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn ngành kế toán - kiểm toán của sinh viên tại Học viện Ngân hàng trong năm học 2018-2019, với mục tiêu xác định các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tuyển sinh và đào tạo.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm sinh viên đại học chính quy khoa Kế toán - Kiểm toán tại Học viện Ngân hàng, khảo sát thực hiện từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp thông tin cho nhà trường và khoa nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời giúp sinh viên có quyết định lựa chọn ngành học phù hợp với năng lực và xu hướng thị trường lao động. Qua đó, góp phần phát triển nguồn nhân lực kế toán - kiểm toán đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về dịch vụ và lý thuyết về hành vi người tiêu dùng. Đào tạo đại học được xem là một ngành dịch vụ với các đặc điểm như tính vô hình, không thể lưu trữ, không thể tách rời giữa sản xuất và tiêu dùng. Việc lựa chọn ngành học được coi là hành vi tiêu dùng, chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố cá nhân, xã hội và môi trường.

Mô hình hành vi người tiêu dùng của Kotler & Keller (2011) được áp dụng làm nền tảng, trong đó các nhân tố ảnh hưởng được phân thành năm nhóm chính: đặc điểm của người học, đặc điểm ngành nghề, đặc điểm trường đại học, gia đình - người thân - bạn bè và xã hội. Các khái niệm chính bao gồm: nhận thức, động cơ, niềm tin và thái độ, cá tính, cũng như các yếu tố văn hóa, xã hội và tâm lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 315 sinh viên đại học chính quy khoa Kế toán - Kiểm toán, trong đó 268 phiếu hợp lệ được phân tích. Mẫu được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có tính đại diện, đảm bảo yêu cầu phân tích nhân tố và hồi quy.

Dữ liệu thu thập qua bảng câu hỏi Likert 5 điểm, đánh giá mức độ đồng ý với các phát biểu liên quan đến các nhân tố nghiên cứu. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 25, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút trích các nhân tố chính, kiểm định KMO và Bartlett để đánh giá tính phù hợp của dữ liệu, phân tích tương quan Pearson và hồi quy tuyến tính đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến quyết định lựa chọn ngành.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2019, bao gồm các bước: xác định vấn đề, xây dựng mô hình và giả thuyết, thiết kế bảng hỏi, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích dữ liệu, kết luận và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm của người học có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến việc lựa chọn ngành kế toán - kiểm toán với hệ số hồi quy β khoảng 0.32 (p < 0.01). Sinh viên có thế mạnh về tư duy, tính toán và mong muốn phát triển trong lĩnh vực kinh tế có xu hướng chọn ngành này cao hơn.

  2. Đặc điểm ngành nghề được đánh giá là nhân tố quan trọng nhất, với hệ số β khoảng 0.38 (p < 0.01). Các yếu tố như thu nhập ổn định, cơ hội thăng tiến, uy tín nghề nghiệp và nhu cầu lao động cao đóng vai trò quyết định trong lựa chọn ngành.

  3. Đặc điểm trường đại học cũng có tác động tích cực với hệ số β khoảng 0.25 (p < 0.05). Sinh viên đánh giá cao chất lượng đào tạo, môi trường học tập, học bổng và hoạt động tư vấn tuyển sinh của Học viện Ngân hàng.

  4. Gia đình, người thân và bạn bè ảnh hưởng đáng kể với hệ số β khoảng 0.20 (p < 0.05). Lời khuyên và sự ủng hộ từ người thân, bạn bè có tác động tích cực đến quyết định lựa chọn ngành.

  5. Yếu tố xã hội như xu hướng phát triển ngành, nhu cầu nhân lực và sự quan tâm của doanh nghiệp cũng có ảnh hưởng nhưng mức độ thấp hơn, với hệ số β khoảng 0.15 (p < 0.1).

Các kết quả trên được minh họa qua bảng hồi quy đa biến và biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhân tố. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy sự nhất quán về vai trò của đặc điểm ngành nghề và gia đình trong quyết định chọn ngành học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính khiến đặc điểm ngành nghề có ảnh hưởng lớn là do sinh viên quan tâm đến cơ hội việc làm và thu nhập ổn định trong tương lai. Điều này phù hợp với xu hướng chung của thị trường lao động Việt Nam, nơi mà ngành kế toán - kiểm toán được đánh giá là nghề có tính ổn định và phát triển.

Ảnh hưởng của đặc điểm người học phản ánh sự tự nhận thức về năng lực và sở thích cá nhân, điều này khẳng định tầm quan trọng của việc tư vấn hướng nghiệp phù hợp. Đặc điểm trường đại học tác động qua chất lượng đào tạo và môi trường học tập, cho thấy vai trò của nhà trường trong việc xây dựng thương hiệu và thu hút sinh viên.

Gia đình và người thân có ảnh hưởng mạnh mẽ do văn hóa Việt Nam coi trọng sự tư vấn và hỗ trợ từ người thân trong các quyết định quan trọng. Yếu tố xã hội tuy có tác động thấp hơn nhưng vẫn cần được quan tâm trong bối cảnh thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua bảng phân tích hồi quy đa biến và biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng của từng nhân tố, giúp minh họa rõ ràng mức độ tác động và ưu tiên giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cung cấp thông tin ngành nghề: Nhà trường cần xây dựng các kênh truyền thông đa dạng, cập nhật thông tin về cơ hội việc làm, thu nhập và xu hướng phát triển ngành kế toán - kiểm toán nhằm giúp sinh viên và phụ huynh có cái nhìn rõ ràng, chính xác. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể: phòng truyền thông và khoa Kế toán - Kiểm toán.

  2. Nâng cao chất lượng đào tạo và cơ sở vật chất: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cao trình độ giảng viên, phát triển chương trình đào tạo gắn liền với thực tiễn doanh nghiệp để tăng sức hấp dẫn và uy tín của ngành. Thời gian: 1-2 năm, chủ thể: Ban giám hiệu và khoa.

  3. Phát triển đội ngũ tư vấn tuyển sinh chuyên nghiệp: Đào tạo đội ngũ tư vấn có kiến thức sâu rộng về ngành nghề, kỹ năng giao tiếp để hỗ trợ học sinh, sinh viên trong việc lựa chọn ngành học phù hợp. Thời gian: 3-6 tháng, chủ thể: phòng tuyển sinh và khoa.

  4. Thiết lập mối quan hệ với các trường THPT và doanh nghiệp: Tổ chức các buổi giao lưu, hội thảo, tham quan thực tế nhằm tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận thông tin ngành nghề và môi trường làm việc thực tế. Thời gian: liên tục hàng năm, chủ thể: khoa Kế toán - Kiểm toán và phòng quan hệ doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý Học viện Ngân hàng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chiến lược phát triển đào tạo, nâng cao chất lượng và hiệu quả tuyển sinh ngành kế toán - kiểm toán.

  2. Giảng viên và cán bộ khoa Kế toán - Kiểm toán: Áp dụng các đề xuất nhằm cải tiến chương trình đào tạo, tư vấn hướng nghiệp và tăng cường tương tác với sinh viên.

  3. Sinh viên và học sinh chuẩn bị chọn ngành học: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn ngành, từ đó có quyết định phù hợp với năng lực và xu hướng thị trường lao động.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về hành vi lựa chọn ngành học trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến việc lựa chọn ngành kế toán - kiểm toán?
    Đặc điểm ngành nghề và đặc điểm người học là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng lần lượt khoảng 38% và 32% trong mô hình hồi quy.

  2. Gia đình và bạn bè có vai trò như thế nào trong quyết định chọn ngành?
    Gia đình, người thân và bạn bè có tác động tích cực và đáng kể, giúp sinh viên nhận được sự tư vấn và hỗ trợ trong quá trình ra quyết định.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với bảng câu hỏi Likert 5 điểm, phân tích dữ liệu bằng SPSS 25, bao gồm kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá và hồi quy đa biến.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả tuyển sinh ngành kế toán - kiểm toán?
    Cần tăng cường truyền thông về ngành nghề, nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển đội ngũ tư vấn tuyển sinh và thiết lập mối quan hệ với các trường THPT và doanh nghiệp.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các trường đại học khác không?
    Mô hình và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với điều kiện từng trường, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh tuyển sinh ngày càng gay gắt.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định năm nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến việc lựa chọn ngành kế toán - kiểm toán tại Học viện Ngân hàng: đặc điểm người học, đặc điểm ngành nghề, đặc điểm trường đại học, gia đình - người thân - bạn bè và xã hội.
  • Đặc điểm ngành nghề và người học là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, phản ánh sự quan tâm của sinh viên đến cơ hội việc làm và năng lực bản thân.
  • Gia đình và người thân đóng vai trò quan trọng trong văn hóa Việt Nam, ảnh hưởng tích cực đến quyết định lựa chọn ngành học.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để nhà trường xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả tuyển sinh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các đề xuất trong vòng 6-24 tháng và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để nâng cao tính ứng dụng.

Mời quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục liên hệ để nhận bản đầy đủ nghiên cứu và tham khảo các giải pháp cụ thể nhằm phát triển ngành kế toán - kiểm toán tại Học viện Ngân hàng.