I. Tổng Quan Hiệu Quả Kinh Doanh Ngân Hàng TMCP Niêm Yết
Trong nền kinh tế, ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, huy động vốn từ các chủ thể thừa vốn và phân phối lại cho các đối tượng cần vốn. Khi kinh tế tăng trưởng, nhu cầu vay vốn tăng, giúp NHTM mở rộng hoạt động tín dụng. Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra cơ hội cho Việt Nam nói chung và hệ thống NHTM nói riêng, thu hút nguồn vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý từ các nền kinh tế phát triển. Hiệu quả kinh doanh của các NHTM có ý nghĩa lớn, thể hiện qua việc nâng cao năng lực trung gian tài chính, huy động và phân bổ vốn hiệu quả, góp phần đáp ứng nhu cầu vốn cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. NHTM hoạt động hiệu quả cung cấp vốn tín dụng và dịch vụ với chi phí thấp hơn, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy kinh tế phát triển. Đồng thời, tăng cường tích lũy, hiện đại hóa công nghệ, nâng cao sức cạnh tranh, vươn ra thị trường quốc tế. Chính vì vậy ngành ngân hàng nhận được sự quan tâm đặc biệt và được giám sát chặt chẽ nhất trong nền kinh tế.
1.1. Khái niệm và vai trò của Ngân Hàng TMCP niêm yết
Ngân hàng TMCP niêm yết là các ngân hàng thương mại hoạt động theo hình thức công ty cổ phần và cổ phiếu được giao dịch trên thị trường chứng khoán. Vai trò của chúng là huy động vốn từ công chúng, cung cấp các dịch vụ tài chính và tín dụng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các NHTMCP niêm yết phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về công khai thông tin và quản trị doanh nghiệp.
1.2. Tầm quan trọng của Hiệu Quả Kinh Doanh ngân hàng
Hiệu quả kinh doanh ngân hàng đóng vai trò then chốt trong sự ổn định và phát triển của hệ thống tài chính. Ngân hàng hoạt động hiệu quả có khả năng cung cấp tín dụng với chi phí hợp lý, thu hút đầu tư, tạo công ăn việc làm và đóng góp vào ngân sách nhà nước. Ngược lại, ngân hàng hoạt động kém hiệu quả có thể gây ra rủi ro hệ thống, ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Điều này được thể hiện rõ qua các đợt khủng hoảng tài chính, nơi các ngân hàng yếu kém góp phần lan rộng tác động tiêu cực.
II. Thách Thức Ảnh Hưởng Đến Hiệu Quả Kinh Doanh Ngân Hàng
Hoạt động của các ngân hàng thương mại ở Việt Nam vẫn còn bộc lộ nhiều hạn chế, đặc biệt sau khi chịu ảnh hưởng của cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008. Năm 2013 - 2021, nợ xấu ngân hàng tăng cao. Trước thực trạng đó, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có chủ trương tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thương mại, cụ thể là Quyết định số 689/QD-TTg ngày 8/6/2022 về “Cơ cấu lại hệ thống TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025”. Sự tăng trưởng nhanh chóng về số lượng các NHTM tại Việt Nam, đã đặt ra vấn đề cần quan tâm tới chất lượng trong hoạt động của hệ thống NHTM.
2.1. Tình hình nợ xấu và Rủi Ro Tín Dụng ngân hàng
Nợ xấu là một trong những thách thức lớn nhất đối với hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Tỷ lệ nợ xấu cao làm giảm lợi nhuận, tăng chi phí dự phòng rủi ro và ảnh hưởng đến khả năng cung cấp tín dụng. Các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu bao gồm: điều kiện kinh tế vĩ mô, chất lượng quản trị tín dụng, và sự tuân thủ quy định pháp luật. Việc kiểm soát và xử lý nợ xấu là ưu tiên hàng đầu để đảm bảo an toàn và hiệu quả của hệ thống ngân hàng.
2.2. Cạnh Tranh ngân hàng và áp lực Thị Phần
Cạnh tranh ngân hàng ngày càng gay gắt, đặc biệt từ các ngân hàng nước ngoài và sự trỗi dậy của fintech. Áp lực thị phần buộc các ngân hàng phải giảm lãi suất cho vay, tăng chi phí marketing và phát triển sản phẩm mới. Điều này ảnh hưởng đến biên lợi nhuận và đòi hỏi các ngân hàng phải nâng cao hiệu quả hoạt động để duy trì hiệu quả kinh doanh.
2.3. Tác Động của Đại Dịch Covid 19 đến Hiệu Quả ngân hàng
Đại dịch Covid-19 đã gây ra những tác động tiêu cực đến nền kinh tế và hệ thống ngân hàng. Doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, dẫn đến nợ xấu tăng cao. Ngân hàng phải tăng cường trích lập dự phòng rủi ro, giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ doanh nghiệp. Điều này ảnh hưởng đến doanh thu ngân hàng và lợi nhuận.
III. Quản Trị Nâng Cao Hiệu Quả Kinh Doanh Ngân Hàng TMCP
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của hệ thống NHTM như: Trình độ kỹ thuật, năng lực quản lý, năng lực cạnh tranh, yếu tố quy mô,… cần được nhận dạng, đánh giá và phân tích một cách đúng đắn để tìm ra những giải pháp hoàn thiện, nâng cao, củng cố và tăng cường năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM tại Việt Nam. Đồng thời, tạo ra bước đột phá giúp cho ngành Ngân hàng Việt Nam phát triển nhanh chóng, toàn diện và bền vững để có thể vững vàng cạnh tranh hội nhập kinh tế quốc tế.
3.1. Tối ưu hóa Cơ Cấu Vốn và quản lý Tài Sản Nợ
Cơ cấu vốn hợp lý giúp ngân hàng giảm chi phí vốn và tăng lợi nhuận. Việc quản lý hiệu quả tài sản nợ, bao gồm tiền gửi, vay vốn, và các khoản nợ khác, là yếu tố quan trọng để đảm bảo thanh khoản và giảm rủi ro. Ngân hàng cần đa dạng hóa nguồn vốn, tối ưu hóa kỳ hạn và lãi suất để giảm thiểu chi phí và rủi ro.
3.2. Nâng cao Chất Lượng Nguồn Nhân Lực ngân hàng
Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Ngân hàng cần đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân viên, thu hút và giữ chân nhân tài. Đội ngũ nhân viên có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng quản lý tốt, và tinh thần trách nhiệm sẽ giúp ngân hàng nâng cao năng suất và giảm thiểu rủi ro.
3.3. Phát triển Hoạt Động Dịch Vụ và đa dạng hóa Thu Nhập
Ngoài hoạt động tín dụng truyền thống, ngân hàng cần phát triển các hoạt động dịch vụ như thanh toán, chuyển tiền, bảo hiểm, tư vấn tài chính để đa dạng hóa nguồn thu. Điều này giúp ngân hàng giảm sự phụ thuộc vào lãi suất cho vay, tăng tính ổn định của lợi nhuận và đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng.
IV. Ứng Dụng Chuyển Đổi Số Ngân Hàng để Tăng Hiệu Quả
Để đạt được mục tiêu đề ra, đòi hỏi các Ngân hàng cần phải đánh giá lại hiệu quả hoạt động kinh doanh của mình một cách khách quan. Việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh giúp các nhà quản lý hệ thống ngân hàng nhận định được điểm mạnh và điểm yếu, từ đó đưa ra các chính sách phù hợp phát huy những điểm mạnh và khắc phục những điểm yếu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh trong thời gian tới. Phấn đấu đến năm 2025 đạt trình độ phát triển của Nhóm 4 nước dẫn đầu khu vực ASEAN.
4.1. Ứng dụng Công Nghệ Thông Tin và tự động hóa quy trình
Ứng dụng công nghệ thông tin giúp ngân hàng tự động hóa các quy trình, giảm chi phí hoạt động, tăng năng suất và cải thiện chất lượng dịch vụ. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (machine learning), blockchain có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu, quản lý rủi ro, và cung cấp các sản phẩm dịch vụ cá nhân hóa.
4.2. Phát triển Ngân Hàng Số và cải thiện Trải Nghiệm Khách Hàng
Phát triển ngân hàng số giúp ngân hàng tiếp cận khách hàng một cách nhanh chóng, thuận tiện và chi phí thấp. Cải thiện trải nghiệm khách hàng thông qua các ứng dụng di động, website, và các kênh tương tác trực tuyến khác giúp ngân hàng tăng cường sự gắn kết với khách hàng và thu hút khách hàng mới. Ngân hàng nên tập trung vào việc cung cấp các sản phẩm dịch vụ đơn giản, dễ sử dụng, và đáp ứng nhu cầu cá nhân của từng khách hàng.
4.3. Quản lý Dữ Liệu và phân tích rủi ro Tín Dụng
Quản lý dữ liệu hiệu quả giúp ngân hàng hiểu rõ hơn về khách hàng, thị trường, và rủi ro. Phân tích rủi ro tín dụng giúp ngân hàng đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng, từ đó đưa ra các quyết định cho vay chính xác hơn. Ngân hàng cần xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu tập trung, bảo mật, và tuân thủ các quy định pháp luật.
V. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến ROA Ngân Hàng TMCP
Trong thời gian qua đã có một vài tác giả đã quan tâm và nghiên cứu vấn đề nêu trên tiêu biểu như Nguyễn Trần Thái Hà và Nguyễn Vĩnh Khương (2022); Tăng Mỹ Sáng và Nguyễn Quốc Anh (2022), Nguyễn Thị Thanh Bình và cộng sự (2022). Các nghiên cứu này được thực vào thời điểm, không gian khác nhau và người nghiên cứu cũng sử dụng các phương thức khác nhau nên kết quả nghiên cứu đa dạng và có nhiều phát hiện có giá trị. Tuy nhiên, cũng do cách tiếp cận khác nhau, phương pháp đánh giá cũng được sử dụng một cách đa dạng nên kết quả của các nghiên cứu về các yếu tố đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của các mô hình nghiên cứu cũng chưa được thống nhất. Khác với những nghiên cứu trước đây, do được thực hiện ở thời điểm hiện tại nên sẽ phù hợp hơn, gần gũi với thực tiễn hơn. Cũng từ các yêu cầu thiết thực đó, tác giả đã quyết định lựa chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ nhằm đánh giá cái nhìn tổng quan về HQKD của các NHTM niêm yết trên TTCK Việt Nam trong giai đoạn 2013 – 2023 và từ đó có những đề xuất cho các NHTM duy trì được sự ổn định với HQKD trong tương lai.
5.1. Quy Mô Ngân Hàng và Tác Động Đến Lợi Nhuận
Quy mô ngân hàng có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận theo hai hướng. Một mặt, ngân hàng lớn có thể tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô để giảm chi phí hoạt động. Mặt khác, ngân hàng quá lớn có thể gặp khó khăn trong việc quản lý rủi ro và duy trì hiệu quả hoạt động. Các nghiên cứu trước đây cho thấy mối quan hệ giữa quy mô và lợi nhuận có thể là phi tuyến tính.
5.2. Tăng Trưởng Tín Dụng và Kiểm Soát Rủi Ro
Tăng trưởng tín dụng là yếu tố quan trọng để tăng doanh thu nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro. Tăng trưởng tín dụng quá nhanh có thể dẫn đến nợ xấu tăng cao. Ngân hàng cần cân bằng giữa mục tiêu tăng trưởng và kiểm soát rủi ro tín dụng. Việc áp dụng các tiêu chuẩn cho vay chặt chẽ và quản lý rủi ro hiệu quả là cần thiết.
5.3. Tỷ Lệ Chi Phí Hoạt Động và quản lý Chi Phí
Tỷ lệ chi phí hoạt động phản ánh hiệu quả quản lý chi phí của ngân hàng. Tỷ lệ này càng thấp, ngân hàng càng hoạt động hiệu quả. Ngân hàng cần tìm cách giảm chi phí hoạt động bằng cách tự động hóa quy trình, tối ưu hóa nguồn nhân lực và giảm chi phí marketing. Quản lý chi phí hiệu quả giúp ngân hàng tăng lợi nhuận và nâng cao khả năng cạnh tranh.
VI. Kết Luận Giải Pháp Tối Ưu Hiệu Quả Ngân Hàng TMCP
Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các NHTMCP niêm yết tại Việt Nam có thể lựa chọn các giải pháp thích hợp để tương ứng với các yếu tố ảnh hưởng đến HQKD tại NHTMCP niêm yết tại Việt Nam nhằm gia tăng lợi nhuận tại các ngân hàng để duy trì sự ổn định và sự hiệu quả trong kinh doanh trong tương lai. Đồng thời, nghiên cứu này là cơ sở tiếp nối cho các công trình tiếp theo có cùng lĩnh vực liên quan kế thừa hoặc mở rộng.
6.1. Đề xuất Chính Sách cho Ngân Hàng Nhà Nước
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và chính sách để hỗ trợ các NHTMCP nâng cao hiệu quả kinh doanh. Các chính sách cần tập trung vào việc khuyến khích chuyển đổi số, quản lý rủi ro, và tăng cường giám sát hoạt động ngân hàng. NHNN cũng cần tạo điều kiện cho các NHTMCP tiếp cận nguồn vốn và công nghệ mới.
6.2. Hàm Ý Quản Trị cho Các Ngân Hàng TMCP
Các NHTMCP cần tập trung vào việc nâng cao năng lực quản trị, kiểm soát rủi ro, và phát triển sản phẩm dịch vụ mới. Ngân hàng cần xây dựng chiến lược kinh doanh rõ ràng, tập trung vào phân khúc khách hàng mục tiêu, và đầu tư vào công nghệ. Đồng thời, ngân hàng cần chú trọng đến việc phát triển nguồn nhân lực và xây dựng văn hóa doanh nghiệp mạnh.
6.3. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo và mở rộng phạm vi
Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phân tích sâu hơn các yếu tố phi tài chính ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh ngân hàng, chẳng hạn như văn hóa doanh nghiệp, trách nhiệm xã hội, và quản lý môi trường. Nghiên cứu cũng có thể mở rộng phạm vi sang các loại hình ngân hàng khác, chẳng hạn như ngân hàng chính sách và ngân hàng liên doanh. Việc sử dụng các phương pháp định lượng tiên tiến hơn cũng có thể giúp làm rõ hơn mối quan hệ giữa các yếu tố và hiệu quả kinh doanh ngân hàng.
